رژه شخصیت‌های آمریکایی در کتاب‌های عربی/ چرا ادبیات ایرانی در بازارهای منطقه‌ای مشتری دارد؟
مترجم عربی کتاب‌های کودک و نوجوان ایرانی با توجه به ضعف محتوا در کشورهای عربی گفت: مشوق اصلی من در ترجمه این آثار خانواده‌های عرب منطقه و استقبال آنها از ادبیات ایرانی بوده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، به باور بسیاری از کارشناسان حوزه کتاب و نشر، ادبیات کودک و نوجوان ایران سکوی پرتاب و دریچه‌ای مهم در معرفی نشر ایران به بازارهای جهانی کتاب است. با این حال، به نظر می‌رسد آنچه در این سال‌ها برای معرفی تولیدات این حوزه در بازارهای جهانی صورت گرفته، عمدتاً مبتنی بر فعالیت‌های فردی بوده است.
ادبیات کودک و نوجوان ایران که از دهه 60 به این سو با وورد به موضوعات متنوع از سویی و تقویت بخش تصویرگری آثار از سوی دیگر، توانسته آثار درخشانی خلق کند، این روزها بیش از هر زمان دیگری نیازمند معرفی در نمایشگاه‌های بین‌المللی و مخاطبان جهانی است. در شرایطی که نشر ایران از مشکلات متعددی رنج می‌برد، پیوستن به بازارهای منطقه‌ای و جهانی و ترجمه و عرضه این دست از آثار، می‌تواند در کنار کمک کردن به صدور فرهنگ ایرانی، آورده اقتصادی نیز برای ناشران ایرانی داشته باشد.
با این حال، جاده فرهنگ در ایران عموماً یک‌سویه بوده است. در کنار آثار متعدد و متکثری که از دیگر زبان‌ها، بدون قاعده و قانون خاصی، به فارسی ترجمه و عرضه می‌شوند، کمتر اثری از ایران است که این توفیق را داشته باشد تا با ساز و کار مشخص و با برنامه‌ریزی، به بازارهای جهانی راه یابد. در کنار این موضوع، نباید از سیاست‌گذاری غلط و یک‌جانبه در عرصه حضور در بازارهای جهانی کتاب نیز گذشت. سیاستی که تا چند سال پاشنه‌اش عمدتاً بر حضور در نمایشگاه‌های اروپایی چرخیده و کمتر نظری به موقعیت و ظرفیت بازارهای منطقه‌ای داشته است.
سیداحمد موسوی، مترجم عربی کتاب‌های کودک و نوجوان است. از او تاکنون آثار متعددی عمدتاً با محوریت ادبیات دینی، برای گروه سنی کودک و نوجوان از فارسی به عربی برگردانده و در کشورهای عرب منطقه توزیع شده است. جدیدترین اثر او نیز «شیرین‌تر از شکر» نام دارد که به قلم ابوالفضل هاددی‌منش نوشته شده و کار تصویرگری آن را نیز محمدحسین صلواتیان برعهده داشته است. موسوی در گفت‌وگویی با تسنیم، درباره ظرفیت حضور ادبیات کودک و نوجوان ایرانی در بازارهای منطقه‌ای گفت: تاکنون 30 عنوان کتاب در حوزه ادبیات کودک و نوجوان را از فارسی به عربی برگردانده‌ام. با توجه به شناختی که از بازارهای منطقه دارم، معتقدم که جای خالی کتاب‌های ایرانی در این بستر به شدت احساس می‌شود.
او با بیان اینکه در کشورهای عربی به ادبیات بومی و دینی چندان توجه نشده و نمی‌شود، ادامه داد: کمبود کتاب و تولید محتوا در حوزه‌های مختلف دینی از جمله اهل‌بیت شناسی، طرح موضوعات دینی در قالب داستان، مسائل اخلاقی و ... در بازار نشر منطقه در حوزه کودک و نوجوان به خوبی احساس می‌شود. بر همین اساس، آثاری که با این محتوا از فارسی به زبان عربی ترجمه و در کشورهای هدف توزیع می‌شود، مورد توجه خانواده‌ها قرار می‌گیرد و از آنها استقبال می‌شود. بسیاری از خانواده‌های عرب‌زبان از انتشار آثار ایرانی با این محتوا، استقبال کرده و بارها گفته‌اند که جای خالی این دست از آثار در میان کتاب‌های نویسندگان عرب‌زبان به خوبی احساس می‌شود.
موسوی با اشاره به تجربه حضور کتاب‌هایش در نمایشگاه‌های منطقه‌ای، استقبال از ادبیات دینی کودک و نوجوان ایرانی را خوب ارزیابی کرد و یادآور شد: توسعه ترجمه این دست از آثار، در کنار ترویج فرهنگ، می‌تواند در شرایط فعلی نشر ایران که با مشکلات اقتصادی مواجه است، نیز در جهت رشد ادبیات و نشر ایران نیز کمک مؤثری کند.
این مترجم به اشتراکات فرهنگی میان ایران و کشورهای منطقه اشاره و اضافه کرد: ما در زمینه ترجمه مشکل و مانع خاصی نداریم، اما در برخی مواقع محتوای برخی از آثار را با در نظر گرفتن فرهنگ، آداب و سنن و شرایط بازار هدف، بومی‌سازی می‌کنیم تا همخوانی لازم را ایجاد کرده باشیم.
موسوی که سال‌هاست در حوزه ترجمه ادبیات کودک و نوجوان فعال است، درباره محتوای کتاب‌های کودک و نوجوان در کشورهای عرب منطقه گفت: متأسفانه ادبیات کودک و نوجوان در برخی از این کشورها به سمت استفاده از شخصیت‌های غیر واقعی پیش می‌رود؛ تا جایی که نویسندگان از شخصیت‌های بومی استفاده نکرده و بدون داشتن خلاقیت و نوآوری، از شخصیت‌های غربی مانند «مرد عنکبوتی» یا «بت من» در داستان‌هایشان استفاده می‌کنند.
وی با بیان اینکه گرایش به سمت شخصیت‌های غربی در کتاب‌های عربی منجر به الگوسازی‌های نادرست برای کودکان شده است، یادآور شد: محصولات فرهنگی که برای کودکان و نوجوانان منطقه عرضه می‌شود، عمدتاً چنین آسیبی دارند. بیشتر انیمیشن‌هایی که عرضه می‌شود نیز چنین ویژگی دارند. متأسفانه ادبیات و هنر بومی در برخی از کشورهای مسلمان منطقه شکل نگرفته است؛ از این منظر بازار این کشورها، بازار خوبی برای عرضه محصولاتی است که همخوان با فرهنگ کشورهای اسلامی باشد.
موسوی در پاسخ به این پرسش که بیشتر در چه کشورهایی از ادبیات کودک و نوجوان ایران استقبال می‌شود، گفت: در کشورهایی مانند عراق، لبنان، سوریه، قطر و عمان بیشترین استقبال را داشتیم. استقبال خانواده‌ها از ادبیات ایرانی خوب بوده و برایشان جالب است که نویسندگان ایرانی به این موضوعات توجه نشان داده‌اند. خانواده‌ها بارها گفته‌اند که به دنبال کتابی برای آموزش مفاهیم دینی و اعتقادی به کودکانشان بوده‌اند، اما نیافته‌اند؛ از این منظر همیشه ما را تشویق می‌کنند که آثار بیشتری را با این رویکرد ترجمه کنیم.
انتهای پیام/