ماجرای سبّ امام علی(ع) چه بود؟/ مروری بر صفحه‌ای غم‌انگیز از تاریخ با «دشنام»
نویسنده کتاب «دشنام» با اشاره به موضوع تاریخی سبّ امیرالمؤمنین، امام علی(ع)، آن را موضوعی تراژیک در طول تاریخ ارزیابی کرد و از سختی‌های نگارش این اثر گفت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ادبیات آیینی در سال‌های پس از انقلاب با رشد چشمگیری همراه بود؛ رشدی که مرهون گسترش فعالیت‌های مذهبی و آیینی از یک سو و حضور پررنگ‌تر مردم در مناسبات و سنت‌های مذهبی بود، در این میان، بی‌راه نیست اگر مدعی باشیم که ادبیات علوی کنار ادبیات عاشورایی، بیش از هر شاخه دیگری از ادبیات آیینی رشد کرد و بالید. کتاب «دشنام» از این منظر، یکی از ثمرات ادبیات علوی در قالب داستان است که از سوی نشر جمکران در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
سید محسن امامیان، نویسنده کتاب «دشنام»، در اثر خود تلاش دارد از زاویه جدیدی به مظلومیت حضرت امیرالمؤمنین(ع)، در طول تاریخ بپردازد. نویسنده با هوشمندی موضوع سب آن حضرت را انتخاب و آن را در بستر داستانی روایت کرده است. سب امیرالمؤمنین، امام علی(ع)، میراث شوم معاویه بود؛ میراثی که پس از 59 سال سرانجام توسط عمربن عبدالعزیز، یکی دیگر از خلفای اموی، ملغی شد، اما ماجرای سب امام(ع) چه بود؟
معاویه پس از شهادت امام علی(ع) و برای منفور ساختن آن حضرت نزد افکار عمومی نسل‌های مختلف جامعه اسلامی، از چند طریق وارد عمل شد؛ نخست اقدام به فشار بر دوستداران امام علی(ع) و منع‌شان از نقل فضایل حضرت کرد و در ادامه، دست به جعل احادیث توسط محدثان جیره‌خوار علیه حضرت علی(ع) و سرانجام حکم لعن و سبّ حضرت بر منابر سراسر قلمرو پهناور اسلامی صادر کرد.
رمان «دشنام» داستان امیرزاده‌ای به‌نام «زید» است که گرایشات علوی دارد. زید به‌دستور پدرش با فرستاده معاویه که خواستگار خواهرش است، همراه می‌شود تا در سفری که فرستاده در پیش دارد، او را همراهی کند. زید می‌خواهد در این سفر فرستاده را محک بزند و متوجه بشود که؛ آیا فرستاده شایستگی ازدواج با خواهرش را دارد یا خیر؟ او در این سفر درمی‌یابد که فرستاده معاویه، اسامی افرادی را به‌همراه دارد که قرار است به‌جرم دشنام ندادن به امام علی(ع) مجازات شوند و به قتل برسند. زید که از دوستداران آن حضرت است، می‌خواهد این نامه را به دست بیاورد و ازبین ببرد، اما فرستاده معاویه متوجه می‌شود و زید به دردسر می‌افتد و این آغاز ماجرای «دشنام» است.
امامیان، نویسنده کتاب، در گفت‌وگو با تسنیم، ضمن اشاره به چرایی نگارش این اثر گفت: ایده نگارش کتاب «دشنام» از سال 98 در ذهن من زده شد؛ زمانی که مؤسسه بعثت طرحی را برای پژوهش و نگارش درباره نفوذ و یهود به من پیشنهاد داد. میان منابع مطرح‌شده، کتاب «دشمن شدید» از مجموعه «از تبار انحراف» نیز بود که مؤسسه قصد داشت مطالب این کتاب در قالب داستان بیان شود؛ بنابراین کتاب را به‌همراه دیگر آثار مرتبط به من دادند. من سه طرح به آنها معرفی کردم و به یک طرح مشترک رسیدیم و آن را نوشتم.
در خلال تحقیقاتی که برای آن کتاب داشتم، با فصلی از دسیسه‌های معاویه مبنی بر حذف نام و یاد و رسم امام علی(ع) به‌شیوه دشنام و ناسزا گویی، لعن و دیگر اقدامات آشنا شدم، این موضوع را در آن کتاب نیز مطرح کردم، اما به‌نظرم موضوع جای کار بیشتری داشت و خود می‌توانست در قالب یک کتاب مستقل مطرح شود، ایده اولیه کتاب «دشنام» از همین‌جا شکل گرفت.
وی ادامه داد: نگارش کتاب «دشنام» ساده نبود، شروع آن سخت بود. مدتی به خودم زمان دادم تا فرصتی برای فکر کردن داشته باشم، از همین طریق متن اولیه را نهایی کردم. برای نگارش کتاب از پژوهش‌هایی که صورت گرفته بود، استفاده کردم. این تحقیقات مستند و دسته‌بندی شده بود. برای استفاده مخاطبان از این تحقیقات نیز چند صفحه از مستندات را در پایان کتاب ارائه کرده‌ام.
نویسنده کتاب «دشنام» به روش‌های تعیین‌شده از سوی معاویه برای سب امام علی(ع) اشاره و اضافه کرد: در منابعی که استفاده کردم، بیش از 20 روش بود که توسط معاویه و بنی‌امیه برای حذف نام امیرالمؤمنین(ع) و شیعیان و همچنین آزار و اذیت آنها مطرح شده بود. من در کتاب «دشنام» سعی کردم برای هریک از این روش‌ها، داستانی خلق و آنها را به یکدیگر متصل کنم که در نهایت داستان واحدی شکل بگیرد. برای اینکه داستان واحدی ایجاد شود، به شخصیت‌هایی نیاز داشتم، خودم را معطل نکردم و زید و عمروی آوردم که با هم همسفر و شاهد این ماجراها می‌شوند.
امامیان که پیش از این کتاب «اربعین طوبی» و «سنگی که سهم من شد» را نیز منتشر کرده است، درباره سختی‌های نگارش در حوزه ادبیات داستانی دینی گفت: نویسنده تا کتابش را ننویسد و منتشر نکند، بسیاری از نکته‌های داستان‌نویسی پیش چشم او قرار نمی‌گیرد و متوجه آنها نمی‌شود. الآن که کتاب «اربعین طوبی» را می‌خوانم، متوجه نقایص آن می‌شوم؛ نقایصی که تا منتشر نمی‌شد، متوجه آنها نمی‌شدم.
وی افزود: کنار متن و داستان، عوامل دیگری نیز هست که هویت یک کتاب را شکل می‌دهد؛ از جمله طرح جلد، نوع کاغذ، نوع چاپ، تیراژ و...، همه این‌ها کنار هم کتاب را شکل می‌دهد تا به دست مخاطب برسد، در این فرایند، مخاطب و نظر او مهم است.
امامیان با بیان اینکه "کتاب «سنگی که سهم من شد» باعث شد من وارد وادی داستان تاریخی شوم و کتاب «دشنام» زاییده همان کتاب است"، اضافه کرد: برای نوشتن «دشنام» روی دیوار اتاقم پر از فیش‌های مختلف بود تا مطالب از دستم در نرود. هرکدام را که می‌نوشتم، از روی دیوار برمی‌داشتم. بخشی از مطالب نیز مرتبط با اتفاقاتی بود که در شهرهای مختلفی چون کوفه، مدینه، شام و... رخ داده بود. می‌خواستم «دشنام» در نهایت به‌گونه‌ای به سرانجام برسد که هیچ نکته‌ای از این مطالب از قلم نیفتد و این اطلاعات در کتاب درج شود. برای این کار، شاید بیش از 20 بار این بخش از اطلاعات را خواندم تا به طرح نهایی برسم. در میانه راه، این بخش از اطلاعات گم شد، دلهره عجیبی گرفتم و آن‌قدر دنبال آنها گشتم تا در نهایت پیدا شدند. وقتی آنها را پیدا کردم، از سر شوق گریستم، این‌قدر که این کار برای من ارزشمند و عزیز بود.
نویسنده کتاب «دشنام» ابراز کرد: موضوع سانسور امام علی(ع) موضوع بسیار تراژیک و غصه‌ناکی است، من در این کار سعی کردم خیلی وارد آن نشوم؛ به همین دلیل گاه از دیالوگ‌هایی استفاده کردم که به عبارت‌های امروزی طعنه بزند، گاه نیز رگه‌هایی از طنز در آنها دیده می‌شود؛ طنزی از جنس سریال‌های تاریخی.
امامیان طراحی جلد کتاب «دشنام» را مناسب و مطابق نظر مخاطبان امروز ارزیابی و تأکید کرد این طرح، با همکاری با ناشر و با تعامل با نویسنده اثر صورت گرفته است.
انتهای پیام/+
