محسن مؤمنی شریف: خاطره‌نویسی به مخاطب ادبیات ما اضافه کرده است

به‌گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «خاتون و قوماندان» کتابی است براساس خاطرات خانم ام‌البنین حسینی، همسر شهید علیرضا توسلی ملقب به ابوحامد، فرمانده لشکر فاطمیون. مریم قربان‌زاده این کتاب را نوشته و نشر ستاره‌ها منتشرش کرده است. قرار است روز جمعه 22 اردیبهشت و همزمان با دهمین سالگرد تأسیس لشکر فاطمیون در مشهد مقدس، در «چهاردهمین پاسداشت ادبیات جهاد و مقاومت» تقریظ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌بر این کتاب خاتون رونمایی شود.

به‌انگیزه برگزاری این مراسم، با محسن مؤمنی شریف نویسنده و رئیس پیشین حوزه هنری درباره چگونگی شکل‌گیری و تأثیرات نهضت خاطره‌نویسی در کشور صحبت کردیم. او با ابراز اینکه "ما نخستین کسانی نیستیم که در دنیا به‌دنبال جمع‌آوری خاطرات رفته‌ایم"، گفت: در کشورهایی که دفاعی شرافتمندانه از میهن صورت گرفته است، به‌دنبال جمع‌آوری خاطرات این دفاع رفته‌اند اما بحمدالله در کشور ما این جریان تبدیل به یک نهضت شد، دلیل این امر این بود که ما در تاریخ سیصدساله اخیر کشورمان دوران دفاع مقدس دوران بسیار درخشانی بود چرا که در این برهه تاریخی توانستیم دشمن را از کشورمان بیرون کنیم.

وی الگوسازی برای مردم را بخشی از دلایل استقبال مخاطبان از این کتابها دانست و افزود: قهرمان، انسانی است که می‌تواند برای بقیه مردم الگو باشد. در دوران دفاع مقدس، انسان قهرمان درخشید و این دوست‌داشتنی است، قهرمانانی که از اقشار مختلف اجتماع بودند، زنان، مردان، جوانان، نظامیان، معلمان و... .

مؤمنی شریف یک وجه مورد اقبال قرار گرفتن خاطرات دفاع مقدس بین مردم را در این نکته دانست: ملت ما به‌خصوص جوانان در دوران بحران هویت، هویت خود را در این اشخاص که خاطراتشان را می‌خوانند، می‌بینند و علاقه‌مندند با این افراد آشنا شوند.

کتاب‌های تقریظی واجد جنبه‌های زیبایی‌شناسانه‌اند

از این نویسنده درباره تأثیر تقریظ‌های رهبر انقلاب بر جریان خاطره‌نویسی و علاقه‌مند کردن مخاطبان به کتابخوانی پرسیدیم و او پاسخ داد: تقریظ‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌قطعاً تأثیر روشنی بر علاقه‌مندی مردم به کتاب داشته است به‌گونه‌ای که هر تقریظی که ایشان نوشته‌اند، مورد استقبال مردم قرار گرفته است. خوشبختانه ایشان ادبیات را به‌خوبی می‌شناسند و از قدیم منتقد سختگیری هم بوده‌اند و از ذوق خدادادی فهم هنر برخوردارند، معمولاً کتابهایی را می‌پسندند و معرفی می‌کنند که واجد جنبه‌های هنری و زیبایی‌شناسانه هستند و به همین دلیل است که ایشان بر هر کتابی تقریظ ننوشته‌اند بلکه کتابهایی را انتخاب کرده‌اند که وقتی مخاطب آن کتابها را خوانده، واقعاً پسندیده است، مخاطبان هم به معرفی ایشان، اعتماد پیدا کرده‌اند، اگر غیر از این بود ممکن بود از کتاب دوم و سوم به بعد، استقبال نشود ولی می‌بینید که هر کتابی که ایشان تقریظ می‌نویسند، علی‌رغم مشکلاتی که در حوزه چاپ و نشر داریم، مورد استقبال قرار می‌گیرد.

مؤمنی اعتقاد دارد: چاپ و نشر ما از خواسته و نیاز مردم عقب است و اگر بتوانیم کتابهای منتشرشده را به‌موقع به دست مشتری برسانیم، حتماً کتابهایی که بر آنها تقریظ نوشته شده است، خیلی بیش از اینکه تاکنون مورد استقبال قرار گرفته‌اند، فروش خواهند داشت.

خاطرات دفاع مقدس واقعاً ادبیات است

وی در عین حال، جنبه‌های ادبی و هنری و نوع روایت خاطرات دفاع مقدس را در استقبال مردم، مؤثر دانست و گفت: به‌ویژه در حوزه هنری نوعی از ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی در حوزه تاریخ شفاهی پدید آمد که واقعاً ادبیات است و از عناصر ادبی به‌جز تخیل در آن استفاده خوبی شده است و وقتی کسی این کتابها را می‌خواند، صرفاً تاریخ نمی‌خواند بلکه ادبیات نیز می‌خواند. فراوان پیش آمده است که برخی بزرگان که خودشان در عالم هنر شأنی دارند این کتابها را تأیید کرده‌اند برای مثال آقای داریوش مهرجویی درباره کتاب «دا» گفته بودند "انگار دارم رمان می‌خوانم، از بس که این کتاب جذاب بود" و مردم را تشویق کرده بودند که این کتاب را بخوانند.

وی ادبیات دفاع مقدس را ادبیاتی توصیف کرد که ریشه در تاریخ و سنتهای ادبی خودمان دارد و به‌معنای واقعی کلمه بومی ‌و ایرانی است و اضافه کرد: به‌تعبیر رهبر انقلاب، ادبیات دفاع مقدس و جریان خاطره‌نویسی باعث شد از ادبیات وارداتی در این حوزه بی‌نیاز شویم.

نویسنده کتاب «در کمین گل سرخ» درباره تقابلی که گاه میان داستان و خاطره مطرح می‌شود، گفت: ما داستان‌نویسان باید ممنون خاطره‌گوها و خاطره‌نویسها باشیم که در زمانی که داستان ما عقب بود و استقبال شایسته‌ای از آن نمی‌شد، این عرصه خالی را پر کردند و به جامعه کتابخوان کمک کردند و برای ما مخاطب ایجاد کردند. آنها مخاطبان ما را که ممکن بود هیچ‌گاه مخاطب داستان ما نباشند، از ادبیات بیگانگان بی‌نیاز کردند.

خاطرات دفاع مقدس راوی عروج انسان است

وی با تأکید بر اینکه "بی‌شک خاطره‌نویسی به مخاطب ادبیات ما اضافه کرده است"، توضیح داد: اکثریت جامعه ما با ادبیات داستانی بیگانه بوده‌اند و همچنان نیز تا اندازه‌ای هستند، البته این امر دلیل هم دارد، این‌که گفته می‌شود مردم ما کتابخوان نیستند، درست نیست چرا که وقتی خاطره‌نویسی دفاع مقدس به عرصه آمد مردم از آن استقبال کردند، مشخص شد که ادبیات داستانی که ما هم مقلدش هستیم، با آرمانهای مردم فاصله دارد. شاخه‌ای از ادبیات داستانی که ما در کشورمان به آن پرداخته‌ایم، به آرزوها و آرمانهای ایرانی ربطی ندارد. این آرمانها لزوماً آرمانهای دنیایی و مادی نیستند.
یکی از آرمانهای ادبیات به‌خصوص در شعر ما که اساس ادبیاتمان است، ترقی و تربیت انسان و تذکر این است که انسان برای این زندگی مادی و چندروزه خلق نشده است بلکه مسئولیت بزرگتری دارد و افق بالاتری را باید ببیند، این در ادبیات داستانی امروز متأسفانه نیست و من تعبیری دارم که عمده ادبیات و کلاً هنر غربی، مرثیه‌گوی سقوط انسان هستند و کاری به عروج انسان ندارند. کتابهای خاطرات دفاع مقدس، راوی عروج انسان است. هر انسانی به‌دنبال الگوی برتری است که آرزوهای خود را در سیمای او ببیند و این در ادبیات دفاع مقدس وجود دارد.

رئیس پیشین حوزه هنری با تصریح به اینکه "ادبیات داستانی تقلیدی آینده‌ای نداشت و اگر ادامه پیدا می‌کرد، چه‌بسا مخاطبانمان از آن‌چه هست هم کمتر می‌شد"؛ گفت: الهامی‌ که ما از تاریخ شفاهی دفاع مقدس گرفتیم این بود که ما می‌توانیم نوع داستان‌گویی ویژه خودمان را متحول کنیم و از سنتهای ادبی خود الهام بگیریم، البته باید بگوییم که داستان‌نویسی ما هم تأثیر مثبتی بر تاریخ شفاهی گذاشت چرا که نویسندگان با حضور در عرصه خاطره‌نویسی و ورود به این عرصه به رشد و ارتقای آن کمک کردند و قدرت نویسندگی خود را به این حوزه آوردند و با استفاده از عناصر داستانی، به خواندنی‌تر شدن آثار خاطره‌نویسی مدد رساندند.

ما تاریخ خودمان را نمی‌شناسیم

خبرنگار تسنیم از مؤمنی شریف پرسید که این کتابها به‌چه‌درد مخاطبان نسل جدید می‌خورد چرا که خاطرات حرف از گذشته می‌زند اما نسل جدید، نگاهی رو به آینده دارد. این نویسنده در پاسخ گفت: ما بدون ایستادن بر گذشته نمی‌توانیم به آینده سرک بکشیم، باید جای پایمان محکم باشد و بدانیم که هستیم و در کجا قرار داریم و چه استعدادهایی داریم که بتوانیم درباره آینده طراحی کنیم و آینده‌اندیشی کنیم. خوشبختانه این نوع ادبیات به ما خیلی چیزها یاد می‌دهد و به خوانندگانمان اعتماد به نفسی اعطا می‌کند که خودش را می‌شناسد.

وی با انتقاد از عدم‌آشنایی تحصیل‌کردگان ایران با تاریخ کشور خود گفت: امروز وقتی درباره تاریخ ایران در دانشگاههای معتبر جهان پژوهش می‌کنند، من شنیده‌ام که بخش مهمی از این پژوهشها به دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مربوط می‌شود، انگار برای آنان به‌تعبیری یک هویت جدیدی برای ملت ایران به وجود آمده است و ملت جدیدی رخ نموده است درحالی که من فکر می‌کنم این ملت، همان ملت پیشین است اما فرصتی پیش آمده است که این ملت خودش و هویت اصلی‌اش را بروز داده است، بنابراین خواندن این کتابها و تعمق در آنچه اتفاق افتاده است، باعث می‌شود ما خودمان را بهتر بشناسیم. متأسفانه حداقل در این صد و اندی سال اخیر دانش‌آموختگان نظام آموزشی و آموزش عالی ما، نسبت به تاریخ خودمان کم‌اطلاع بوده‌اند. ما هرچه کمک کنیم مردم با تاریخ خودشان آشنا شوند، در شناخت آنان از خودشان و اطرافیان و دشمنانشان مفیدتر خواهد بود.

دفاع مقدس از خط مقدم وارد پشت جبهه شده است

بخش مهمی از کتابهای تاریخ شفاهی در سالهای اخیر را زنان نوشته‌اند. روایت مؤمنی شریف از دلیل این امر و نتایج آن این بود: در دوره‌ای در حوزه هنری جناب آقای سرهنگی، خانمهای نویسنده و کسانی را که امیدی بود قلم خوبی داشته باشند، توجه بیشتری کردند، شاید یک دلیل این امر این باشد که دوستان نویسنده‌ای که با خاطره‌نویسی شروع کرده بودند، سراغ داستان‌نویسی رفتند و ما در این عرصه نیاز به نیروهای جدید داشتیم، ضمن اینکه زمان هم با ما نبود چرا که با توجه به اینکه سن برخی رزمندگان بالا بود یا بیمار بودند، کسانی را که مایل بودند خاطراتشان شنیده و منتشر شود، از دست می‌دادیم، این توجه جواب داد و بخش پنهان تاریخ دفاع مقدس که به حضور خانواده‌ها در جنگ مربوط می‌شد، مورد توجه قرار گرفت و دفاع مقدس از خط مقدم و جبهه جنگ وارد پشت جبهه شد و نگاهی همه‌جانبه‌ به موضوع دفاع مقدس داشتیم.

سرمایه‌های ملت را از دست ندهیم

این نویسنده و مدیر فرهنگی با وجود تأکید بر کارهای مفید و جریان‌سازی که در حوزه تاریخ شفاهی دفاع مقدس اتفاق افتاده است؛ معتقد است هنوز وجوه پنهان و ناگفته زیادی درباره جنگ وجود دارد. وی گفت: همین بحث نقش زنان در دفاع مقدس از چیزهایی بوده است که فکر می‌کردیم به آنها پرداخته‌ایم ولی با حضور خانمها و مطرح شدن برخی موضوعات که پنهان مانده بودند، دیدیم چه اتفاقی افتاد. از این دست موارد در همه بخشها بسیار است و سفارش رهبر معظم انقلاب اسلامی‌ در این مورد که فعالیت در این حوزه باید صد برابر شود، سفارشی دقیق، متین و منطقی است که امیدوارم شرایط برای این کار فراهم شود تا ما سرمایه‌های ملت را از دست ندهیم. ملت ما هزینه سنگینی برای این هشت سال داده است و هنوز هم می‌دهد، نباید بگذاریم تاریخ این ملت با غفلت فراموش شود و از دست برود.

انتهای پیام/+