ادبیات پایداری، ظرفیت جدید برای جهانی شدن صنعت نشر ایران
برگزاری سی و چهارمین نمایشگاه کتاب تهران و مباحثی که در آن بیان شده است، دوباره بحث ظرفیت‌های فرهنگ و ادبیات ایران برای مطرح شدن دوباره در سطح جهان را به سطح اول گفت و گوهای فرهنگی رسانده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نمایشگاه سی و چهارم کتاب تهران که با حضور ناشران داخلی و خارجی برپا شده است، محلی برای تمرکز بر مباحث فرهنگی و ادبی است که در طول سال به طور پراکنده مطرح می‌شود.
یکی از این مباحث که سالهاست به چالشی برای دست‌اندرکاران صنعت نشر ایران تبدیل شده است این است که آیا نشر ایران حداقل از منظر آثار تألیفی، ظرفیت لازم برای شکستن حصاری که به گرد آن کشیده شده است، دارد یا نه.
تا زمانی که ما تنها برای خواننده و مخاطب ایرانی کتاب بنویسیم و منتشر کنیم، ظرفیت‌های این صنعت در کشورمان محدود و مختصر خواهد ماند و برای اینکه این ظرفیت‌ها گسترده شود و مرزهای چاپ و نشر کتاب در ایران، گسترش یابد، چاره‌ای جز ورود به صنعت نشر جهان و مبادله فرهنگی با دیگر کشورها نداریم.
اما در این میان نخست باید به دو سؤال پاسخ داد، یکی اینکه آیا اصولاً ظرفیت جهانی شدن در ادبیات ایران وجود دارد و دوم اینکه بهترین و آماده ترین بازار برای ادبیات ایران کجاست؟
ادبیات کلاسیک ایران تمام نشدنی است
بارها گفته شده که ادبیات کلاسیک ایران، مرزهای محدود زمان و مکان را شکسته و به یک پدیده تأثیرگذار جهانی بدل شده است. همه می‌دانیم که بسیاری از آثار ادبی شاعران بزرگ ایران، در جهان شناخته شده است. می‌دانیم که اسکات فیتزجرالد که شیفته خیام شده بود، با ترجمه هنرمندانه رباعیات این شاعر و حکیم ایرانی، نام خود و خیام را در جهان جاودانه کرد، گوته بزرگترین شاعر آلمان شیفته حافظ بوده یا نویسنده بزرگی مانند خورخه لوئیس بورخس تا چه حد تحت تأثیر منطق الطیر عطار بوده است.
اما مسأله اینجاست که ادبیات کلاسیک ایران هنوز ظرفیت‌های کشف ناشده‌ای برای جهانی شدن دارد و حتی خود ما تازه برخی از اثرگذاری‌های آن را در جهان می‌فهمیم. بد نیست به بخشی از صحبت‌های علیرضا قزوه شاعرو پژوهشگر ادبی در یکی از نشست‌های برگزار شده در غرفه نهاد کتابخانه‌های عمومی‌کشور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران توجه کنیم. قزوه درباره تأثیرگذاری ادبیات کلاسیک ایران بر ادبیات کشوری صحبت کرد که کمتر کسی فکر می‌کرد، از ادبیات ما تأثیر گرفته باشد: کره جنوبی.
کاسا و عراقی از یک خانواده‌اند
قزوه با اشاره به اهمیت شاعری مانند نظامی گنجوی، گفت: امروز اگر دیوان نظامی را ورق می‌زنیم شاید این تصور وجود داشته باشد که این مجموعه را تنها در ایران می‌خوانیم و در هیچ جای دیگر دنیا آثار ادبی ما خواننده نداشته و ندارد. اما چندی پیش به یک اتفاق خوب در کشور کره رسیدم که خلاف این تصور است. کتابی به نام زیر درختان آلبالو شعر امروز کره گردآوری شده بود و آن را ترجمه کردیم. زمانی که برای این مجموعه مقدمه می‌نوشتم به نکته جالبی رسیدم. ما در ادبیات فارسی 5 سبک بزرگ داریم که شامل سبک خراسانی، سبک عراقی، مکتب وقوع، سبک هندی و سبک بازگشت است. دقیقا کشور کره جنوبی هم مانند ایران دارای 5 دوره سبکی در حوزه شعر است. سبک دوم شان کاسا نام دارد که شالوده آن را قصه‌ها تشکیل می‌دهد. وقتی نمونه شعرهای این دوره سبکی را خواندم متوجه شدم این سبک همان مفهوم قصه در ایران است. اینها تحت تاثیر شاعرانی مانند نظامی، عطار و... بودند که این سبک را ایجاد کردند. پژوهشگران امروز ادبیات کره خودشان هم از این موضوع باخبر نبودند و جالب اینکه دوره شعرسرایی سبک کاسا همزمان با دوره سبک عراقی است که نشان از تفوق اندیشه شاعرانی چون نظامی، عطار و... است. این نشان می‌دهد سبک شعر نظامی‌تا چین و ماچین رفته و در دوره خودش سبکی به نام کاسا در کشوری مانند کره جنوبی ایجاد کرده است.
در ادبیات کلاسیک ما داستان‌ها، سبک‌ها و گرایش‌هایی وجود دارد که هنوز برای جهان تازه است. به یاد داریم که چندسال پیش ترجمه ای هرچند مغشوش از شعر مولانا، چه زلزله‌ای در ادبیات آمریکا ایجاد کرد. دوباره خواندن ادبیات کلاسیک و استخراج موضوعات و سوژه‌هایی که می‌تواند برای انسان امروز در شرق و غرب جهان جذاب باشد، یکی از کارهایی است که می‌تواند راه ما را در رسیدن به بازارهای جهانی ادبیات کوتاه تر کند.
ادبیات مقاومت، یک ظرفیت جدید
اما قرار نیست ما تا ابد از سفره ادبیات کلاسیک خود بخوریم. آیا ادبیات معاصر ایران هم رنگ و طعمی‌دارد که بتواند مخاطب جهانی را به خود جلب کند. در پاره ای موارد که برخی آثار ادبی ایرانی به خوبی ترجمه شده است، توانسته مورد استقبال مخاطبان بیرون از مرزهای کشور قرار بگیرد. اما به نظر می‌رسد سوغات ویژه و کم مانندی که می‌توان به مخاطبان ادبیات در سطح جهان بخصوص در کشورهایی که قرابت فرهنگی و فکری با ایران امروز دارند، هدیه داد در شعر و داستان نویسی نباشد و باید آن را در جایی دیگر جست و جو کرد.
دکتر محمد حسن مقیسه استاد زبان و ادبیات فارسی که با ترجمه‌های آثار ایرانی در خارج از کشور آشنایی دارد، معتقد است در بسیاری از نقاط جهان بخصوص در آمریکای لاتین ادبیات امروز ایران زمینه مناسبی برای مطرح شدن از طریق ترجمه آثار ادبیات پایداری و خاطرات دفاع مقدس دارد.
وی که در نشست «هم گرایی فرهنگی و ادبی ایران و آمریکای لاتین» سخن می‌گفت، سه مؤلفه مشترک میان ایران و کشورهای آمریکای لاتین را در سابقه مشترک ضد استعماری و ظلم ستیزی، ادبیات غنی و پرسابقه و مخالفت مردمی‌با رژیم صهیونتیستی ارزیابی کرد و گفت: اگر مسؤولان سیاسی و فرهنگی ما در این زمینه‌ها به خوبی برنامه ریزی و اقدام کنند، می‌توانیم از این وجوه مشترک به خوبی استفاده کنیم و وارد بازار فرهنگی بزرگ کشورهای آمریکای لاتین شویم.
مقیسه، با اشاره به استقبال زیاد مخاطبان اسپانیایی زبان آمریکای لاتین از انتشار کتاب خاطرات زندان رهبر معظم انقلاب اسلامی‌به نام «سلول شماره 14» به همراه تقریظ ایشان خطاب به جوانان آمریکای لاتین پس از رونمایی این کتاب نخست در ونزوئلا و سپس در کلمبیا گفت: این کتاب قبلاً در کشورهای عربی منتشر شده بود و بعد از اینکه سید حسن نصرالله از این کتاب تعریف کرد و گفت بعد از به دست گرفتن آن تا پایان کتاب، نتوانسته است آن را بر زمین بگذارد، سیل استقبال جوانان کشورهای عربی از این کتاب را شاهد بودیم . این نشان می‌دهد که ادبیات ایران بخصوص در شاخه ادبیات مقاومت در بین کشورهایی که از نظر مقاومت در برابر ظالمان با ایران هم مسیرند، چه ظرفیتی دارد.
انتهای پیام/
