مستغاثی: روایت فتح و آزادسازی خرمشهر در سینما سانسور شده است

فیلم‌های متعددی درباره خرمشهر و مقاومت ساخته شده است که به نوعی هرکدام بخشی از جنگ را روایت می‌کنند اما کمتر تصویر آزادسازی و برنامه‌ریزی‌های دقیقی مانند عملیات بیت المقدس را در آن داریم.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، تصویر مقاومت در سینمای ایران با موضوع خرمشهر و آزادسازی آن ارتباط تنگاتنگی دارد؛ گویا سینمای دفاع مقدس و مقاومت ما بدون سوم خرداد معنی ندارد.

سینمای ایران فیلم‌های متعددی در زمینه دفاع مقدس دارد که البته از آغاز جنگ در دهه 60 به بعد دهه به دهه از تعداد و بسامد تولیدات آن کم شد. در این میان تصویر خرمشهر و مقاومت مردم آن کمتر از دیگر موضوعات دفاع مقدس است. اما آیا سینمای مقاومت ما تبدیل به جریان شده است یا خیر؟ از سوی دیگر این سینما همواره در چالش و دعوای میان دو طیف منتقدین و تحلیل‌گران سینمایی قرار دارد که یکی مدعی است باید تصویر حماسی و آرمانی دفاع را نشان داد و دیگری قائل بر تصویر تلخ و دردناک از اتفاقات ناخوشایند جنگ است. هر دو تصویر در جنگ وجود دارد اما گویا نشان دادن هرکدام معطوف به عدم نمایش دیگری شده است.

در این باره با سعید مستغاثی منتقد و نویسنده سینما به گفت‌وگو پرداختیم تا به تحلیل بهتری از وضعیت سینمای مقاومت با نگاهی به آزادسازی خرمشهر داشته باشیم.

آقای مستغاثی تعداد فیلم‌های ساخته شده درباره آزادسازی خرمشهر و مقاومت مردم آن، 7 فیلم مانند دوئل (احمدرضا درویش)، سرزمین خورشید (احمدرضا درویش)، کودک و فرشته (مسعود نقاش زاده)، روز سوم (محمدحسین لطیفی)، کیمیا (احمدرضا درویش)، بلمی به سوی ساحل (رسول ملاقلی‌پور) و دسته دختران (منیر قیدی) است. البته سریال‌هایی مانند خاک سرخ (ابراهیم حاتمی کیا)، در چشم باد (مسعود جعفری جوزانی)، کیمیا (جواد افشار) و گل‌های گرمسیری (محمدمهدی عسگرپور) نیز تولید شده است. با این حساب و با توجه به تولیدات مورد اشاره، آیا سینمای مقاومت و تصویر خرمشهر، توانسته به یک جریان تبدیل شود؟

سینمای مقاومت در قالب سینمای جنگ و سینمای دفاع مقدس در سال‌هایی یک جریان در سینمای ایران محسوب می‌شد و آثار قابل تأملی هم به این سینما آورد و در واقع، واقعی‌ترین و اصیل‌ترین ژانر سینمایی ایران یعنی دفاع مقدس را ایجاد کرد. اما متأسفانه در طی سالیان بعد به خصوص از اواسط دهه 70، این سینما آب رفت و لاغر و کوچک شد تا در اوایل دهه 80 به صفر رسید. بعد از آن هر از گاهی یک تنفس مصنوعی به آن داده شد اما دیگر نتوانست سر بلند کرده تا بتواند آنچه را که جا گذاشته یا از قلم انداخته بود را تصویر بکند و بعد از آن به سینمای مقاومت تبدیل شود. از همین روی به دلیل ضعیف شدن ریشه سینمای دفاع مقدس، جریان سینمای مقاومت نتوانست در سینمای ایران شکل بگیرد و در نطفه مانده است.

حسینی: دوگانه ضدجنگ و جنگی برای سینمای دفاع مقدس مفهوم باطلی است

تصویر خرمشهر در همان سینمای دفاع مقدس هم با همین مثال‌هایی که گفتید تقریباً مشخص است. همواره تصویری غم‌انگیز از اشغال آن را شاهد بوده‌ایم و کمتر به فتح و آزادی آن پرداخته شده است. تقریباً تمام مثال‌هایی که در این مورد آوردید، تصاویری از اشغال خرمشهر و فرار مردم از آنجا دارد و تصویری از حماسه‌ها و مقاومت یک سال و نیمه و ایثارها و رشادت‌ها نیست. تصویری از آن همه طرح و برنامه برای آزادی آن به خصوص در عملیات بیت المقدس نیست. این‌ها بزرگترین نقص و کمبودی است که در این مورد وجود دارد. ما در سینمای جنگ جهان اگرچه درباره اشغال شهرها تصاویر غم انگیزی داریم اما درباره مقاومت و آزادی‌سازی آنها مثلاً درباره پاریس، استالینگراد، برلین و .... هم تصاویر و فیلم‌های ماندگاری ساخته شده که مقاومت و جنگ و حماسه‌ها را نشان می‌دهند. اما متأسفانه در مورد خرمشهر تقریباً چنین چیزی وجود ندارد.