چند نکته درباره شعر خوب و استاندارد کودک

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شعر کودک و نوجوان بخصوص شعر کودک یکی از شاخه‌های خاص در ادبیات است و برخلاف سادگی ظاهری آن، سرودن شعر کودک خوب و قابل احترام که هم دارای ارزش‌های شعری باشد و هم به درد کودک بخورد، بسیار مشکل است.

گروهی فکر می‌کنند همین که شاعری از زبان ساده استفاده کرد و به صورت آگاهانه و البته مصنوعی زبان شعرش را تغییر داد، شعر کودک سروده است. البته این اشتباه به دلیل حجم غیر قابل باور آثار ضعیف و بازاری در عرصه شعر کودک طبیعی است. در بازار پررونق چاپ آثاری با عنوان شعر کودک، اتفاقاً پیدا کردن شعر خوب در حکم کیمیاست و بخشی از این سختی هم به دشواری سرودن در این عرصه باز می‌گردد.

تخیل، ستون فقرات شعر کودک

درباره اینکه مقیاس‌های شعر کودک خوب و دارای ارزش چیست، باید گفت مهمترین شاخصه این نوع شعر بهره مندی فراوان از عنصر خیال است. همچنان که کودکان، دنیای ذهنی سرشار از خیالی دارند  که در آن واقعیت و فراواقعیت به شکلی بنیادین در هم آمیخته شده است، شاعری هم که قرار است برای کودکان شعر بگوید، باید از قدرت تخیل فراوانی بهره مند باشد. صور خیال یعنی تشبیه، استعاره ، جاندارپنداری و ... در همه شاخه‌های ادبی و هنری، یک رکن است و اصولاً معیار تفاوت میان شعر و نظم را بهره داشتن از همین ویژگی خیال انگیزی می‌دانند. اما در شعر کودک و نوجوان بخصوص شعر کودک، این عنصر نقشی بسیار برجسته تر و مهم تر دارد و بنیاد و اساس شعر را تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر در یک شعر بزرگسال ممکن است، اساس شعر را عناصر دیگری مانند اندیشه یا زبان تشکیل دهند و در کنار آن شاهد حضور کمرنگ تر تخیل باشیم ولی در شعر کودک اساس شعر بر تخیل است و دیگر عناصر شعری در کنار آن به تکمیل شعر کمک می‌کنند.

یکی از دلایل دشواری سرودن برای کودک و نوجوان همین است. هر شاعری از تخیل قدرتمندی برخوردار نیست. بسیاری از شاعران هستند که قدرت خیال انگیزی فراوانی ندارند اما به واسطه قدرتمندی در زبان می‌توانند گلیم خود را از آب بیرون بکشند. اما در شعر کودک و نوجوان، زبان موضوع درجه دومی‌است.

زبان آموزان را سردرگم نکنیم

گفتیم که شعر کودک و نوجوان، بر زبان استوار نیست اما این به معنای بی اهمیتی زبان در شعر کودک و نوجوان نیست. اتفاقاً موضوع زبان از این منظر اهمیت پیدا می‌کند که بخشی از مخاطبان این رده شعری، در سنینی قرار دارند که مشغول زبان آموزی هستند. اگر شاعران برای راحتی خود در سرودن، زبانی دست و پا شکسته و محاوره ای را انتخاب کنند و کودک در این سنین در برزخ میان زبان رسمی ‌و زبان محاوره قرار گیرد، به طور اصولی و اساسی، زبان را نخواهد آموخت و همین مسأله باعث شده است که بسیاری از بزرگسالان امروزی ما در هنگام نوشتن به زبان رسمی، نتوانند میان مؤلفه‌های زبان رسمی‌ و زبان محاوره ای تفاوت قائل شوند.

شاعری که باید هنوز کودک باشد

درباره اهمیت تخیل و زبان در شعر کودک گفتیم، باید به یک مسأله دیگر که ریشه در روان‌شناسی گروه‌های سنی مختلف هم دارد اشاره کنیم. اصولاً شاعر کودک و نوجوان باید این توانایی را داشته باشد که مانند یک کودک یا نوجوان، دنیا را ببیند.  می‌دانیم که این گروه سنی، نظام علت و معلولی دیگری برای توضیح پدیده‌های پیرامونی خود دارند که با نظام علّی بزرگسالان متفاوت است و اگر قرار باشد با نگاه بزرگسالانه به دنیای کودکان نگریست و برایشان شعر گفت، هم احساسی آنان را برنخواهد انگیخت. به همین دلیل شاعران کودک و نوجوان ضمن آشنایی با ادبیات و فنون و شیوه‌های سرودن، باید روان‌شناسی کودک را هم بدانند، تغییرات ذهنی و شخصیتی کودک را به خوبی بداند و بشناسد و هنگام سرودن به آنها دقت داشته باشد و در ضمن هنوز بارقه‌هایی از احساسات کودکانه در وجود او زنده باشد. به همه این دلیل‌هایی که گفتیم، سرودن شعر کودک کار سختی است و به همین دلیل است که شعر کودک خوب، استاندارد و دارای ارزش‌های ادبی و آموزشی و تربیتی در بازار پررونق کتاب کودک، کمیاب است.

انتهای پیام/