ملکوتیان: نقد نظریه‌های علوم انسانی غربی نقش مهمی در شکستن پارادایم‌های علمی دارد
استاد دانشگاه گفت: برگزاری همایش‌های بین‌المللی برای نقد نظریه‌های علومی انسانی غربی و ترجمه آثار برگزیده به زبان‌های زنده دنیا می‌تواند در شکستن پارادایم‌های علمی موجود نقش مهمی ایفا کند و به وقوع انقلاب علمی در علوم انسانی بینجامد.
«مصطفی ملکوتیان» استاد دانشگاه و فعال حوزه علوم سیاسی در گفت‌وگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری تسنیم، هدف و مبنای ایجاد و تداوم جشنواره علمی را ایجاد تحول علمی عنوان کرد و افزود: علوم انسانی بخشی از تمدن را تشکیل می‌دهد. غربی‌ها بعد از دوره رنسانس، پایه یک سلسله از نظریه‌های علومی انسانی با توجه به مبانی فکری، فلسفی، هویتی و تمدنی را گذاشتند و در هر یک از علوم انسانی از علوم سیاسی، علوم اجتماعی، علوم اقتصادی و روانشناسی گرفته تا جغرافیای انسانی و مانند آن، تعداد متنابهی نظریه پرورش دادند. این نظریه‌ها علی‌رغم برخورداری از ایرادها، اشتباهات مبنایی و تجربه، در سراسر دانشگاه‌های جهان گسترش یافت.
وی با اشاره به افول سیطره جهانی غربی‌ها و نرسیدن به هدف خود در ایجاد فرهنگ غربی گفت: وقوع انقلاب اسلامی مسیر و زمینه‌ای برای مقاومت در مقابل سیطره علمی غربیان است و انگیزه قوی برای رفتن به سوی تمدن نوین اسلامی را ایجاد نموده است. جشنواره‌های علمی در کشورمان هم نشان‌دهنده وجود اراده ایجاد این تمدن و اقدامی عملی است برای سرعت بخشیدن به این عقیده جامع که عقاید ناقص ناشی از مدرنیته غربی است.
وی تأکید کرد: انقلاب اسلامی با گسترش درک درست از اعتقادات اسلامی، تفکر ایجاد تمدن نوین اسلامی و اندیشه علوم انسانی اسلامی و بومی را به میان آورد؛ و آشکار است که تولید علم و تحول بنیادین در علوم انسانی هر چند در مسیر زمان اتفاق می‌افتد ولی در صورتی که مرکز یا مراکزی هوشمند برای رصد تحولات علمی وجود داشته باشند می‌توانند در شناسایی وضعیت و پیشبرد امور در راستای ارتقای علوم انسانی به توفیق بهتری دست یابند.
استاد دانشگاه رشته علوم سیاسی با اشاره به نقش جشنواره فارابی در کشف و آشکارسازی تحولات علوم انسانی گفت: این خود یک گام مهم است و به انتقال ارزیابی‌ها از وضعیت علوم انسانی در هر زمانی کمک می‌کند. کشف و آشکارسازی و اعلام دستاوردهای علمی از طریق رتبه‌بندی یعنی رتبه‌های یک تا سه و رتبه شایسته تقدیر، انگیزه‌های اجتماعی برای ارتقای علوم انسانی را تقویت می‌کند و جامعه مشاهده می‌کند که تلاش‌های علمی از نظر جامعه علمی دور نمی‌ماند.
ملکوتیان خاطرنشان کرد: آگاهی دانشگاه‌ها از دستاوردهای علوم انسانی، زمینه بهره‌گیری از آنها و در نتیجه پیشرفت‌های بعدی علمی را مهیا می‌سازد. تلاش‌ها در جشنواره فارابی از یک نظر دیگر حائز اهمیت است. فارابی یک ناظر خوب برای ارزیابی وضعیت علوم مختلف است و اینکه تا چه اندازه در این علوم موضوع نقد و نوآوری و نظریه‌پردازی مورد توجه قرار می‌گیرد. در نتیجه فارابی با توجه به موضوع علوم انسانی و با توجه به اهمیت تحول در این علوم در دنیای معاصر و رویگردانی جهانی از تمدن غربی و آشکار شدن افول این تمدن و وقوع انقلاب اسلامی که نویددهنده ورود به یک عصر جدید یعنی تمدن نوین اسلامی است، قابلیت ارزشمندی در راستای ارتقای علوم انسانی دارد.
وی یادآور شد: جشنواره فارابی برای دستیابی به اهداف عالی خود باید از نظرات و دیدگاه‌های صاحب‌نظران علوم انسانی و اسلامی و بومی استفاده کند و با تلاش‌های مستمر ارزیابی‌های دقیق و به لحظه داشته باشد.
استاد علوم سیاسی در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان جشنواره فارابی را با قدمت 14 دوره برگزاری در متن و ساختار دانشگاه‌های جهان معرفی کرد، اظهار داشت: هر چند جشنواره فارابی قدمت زیادی ندارد اما تاکنون نیز نتایج تلاش‌ها و اقدامات آن مفید و ارزنده بوده است. این امر ناشی از ساختار خوب علمی آن از جمله روند ارزیابی آثار رسیده به جشنواره است که بدون مسامحه و با دقت و در مراحل مختلف انجام می‌شود.
ملکوتیان با اشاره به اینکه پیشرفت در علوم انسانی امری صرفاً متعلق به کشور ما نیست، افزود: البته این انگیزه در کشور ما قوی‌تر است. در جهان اندیشمندان بسیاری وجود دارند که ناکامی نظریه‌های علوم انسانی در غرب را می‌بینند و می‌شناسند و مایل هستند در این راستا تلاش علمی نمایند.
وی ادامه داد: نکته‌ای که به ویژه در دانشگاه‌های غرب دیده می‌شود سیطره یک دستگاه فکری متعصب مبنی بر ماتریالیسم بر علوم انسانی است. به عبارت دیگر در غرب کار متعهدانه و مبتنی بر واقعیت در علوم انسانی حمایت و تشویق نمی‌شود و در دانشگاه‌ها کمتر به سمت تحقیق در این زمینه‌ها می‌روند که تا حد زیادی پای منافع نیز در میان است.
وی با اشاره به اینکه حرکت نقد نظریه‌های علوم انسانی در دانشگاه‌های جهان باید به یک روند تبدیل شود، گفت: جشنواره فارابی می‌تواند در این شرایط نقش خود را ایفا کند. شناسایی و معرفی منتقدان دانش و نظریه‌های غربی که در خود غرب هستند و این دانش‌ها را نقد می‌کنند، برگزاری همایش‌های بین‌المللی برای نقد نظریه‌های علومی انسانی غربی، آشکار کردن چالش‌ها و مشکلات آنها و ترجمه آثار برگزیده به زبان‌های زنده دنیا می‌تواند در شکستن پارادایم‌های علمی موجود نقش مهمی ایفا کند و به وقوع انقلاب علمی در علوم انسانی بینجامد.
ملکوتیان همچنین به نقش جشنواره فارابی در داخل کشور اشاره کرد و گفت: شرایط در دانشگاه‌های داخل کشور متفاوت است و می‌توان از طریق اعطای جوایز ارزشمند، رقابتی‌کردن موضوع از جمله در نظر گرفتن امتیاز‌های بالا در آیین‌نامه ارتقاع و تبدیل موضوع نقد، نوآوری و نظریه‌پردازی به فرهنگ دانشگاهی، می‌تواند باعث تحول و گرایش مراکز دانشگاهی به توسعه و رشد علوم انسانی شود.
این استاد دانشگاه در واکنش به این سؤال که آیا حمایت‌های مادی و معنوی جشنواره از برگزیدگان برای تکمیل پروژه‌های علمی آنان می‌تواند مثمر ثمر باشد، گفت: در ارزنده بودن حمایت‌های مادی و معنوی جشنواره از آثار برگزیدگان شکی وجود ندارد. در دانشگاه‌های غربی و در روند معمول آنجا نوشتن علیه نظریه‌ها حمایت و تشویق نمی‌شود. در داخل نیز هرگونه حمایت چه از جوایز مادی و چه ارزش‌گذاری کیفی و معنوی نویسندگان آثار برتر می‌تواند افزایش یابد. اگرچه تلاش‌ها کافی نیست و باید در روند ارزیابی وضعیت علوم انسانی چه در شناخت صاحب‌نظران برگزیده، تلاش‌های مضاعفی انجام بگیرد.
انتهای پیام/؛
