عزاداری‌های سنتی روز عاشورا در خراسان جنوبی
در جای جای خراسان جنوبی بیرق عزای امام حسین (ع) برپا شده است و هر کجای این استان آداب و رسوم خاصی دارند یکی از سنت‌های قدیم مراسم قتل حسن حسین است که در روستای کوشه قیس‌آباد طبق روال هر ساله انجام می‌شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، باری دیگر محرم از راه رسید و شهر و روستاهای سراسر کشور حال و هوایی عجیب به خود گرفته است، پیر و جوان، زن و مرد، کودک و نوجوان همه در هیات‌ها به تکاپو افتاده و بار دیگر نغمه‌های عاشقانه حسین (ع) نقل محفل‌شان شده است، همه همدیگر را پیدا می‌کنند، محرم مقصد مشترک همه است، اینجا عشق توزیع می‌شود.
شهادت این امام همام ، فرزندان و 72 یار با وفایش در این ماه، داغ عزایی تاریخی به تقویم انسانیت گذاشته است که عاشقان اهل بیت (ع) را هر ساله در تمام جهان به کوچه و خیابان است و صدای حسین حسینشان طنین‌انداز می‌کند.
شهرها و روستاهای مسلمان‌نشین در ماه محرم آیین‌های ویژه‌ای برای عزاداری در ماه محرم دارند که محور تمامی این آیین‌ها بیان مظلومیت ابا عبدالحسین (ع)، تبیین اهداف قیام این امام همام و زنده نگه داشتن ارزش های اسلام ناب محمدی است. مردم خراسان جنوبی نیز در ماه محرم و ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالحسین (ع) و یارانش، مانند دیگر هموطنان ایرانی در این روزها با برگزاری مراسم‌هایی خاص به سوگ شهدای دشت کربلا نشسته‌اند.
خراسان جنوبی نیز مانند همه استان های کشور؛ ماه محرم غرق در ماتم است. معمولا مردم بومی هر منطقه ای؛ آداب و سنت های خاصی برای عزاداری دارند که با آداب سایر مناطق متفاوت است. خراسان جنوبی هم از این حیث سنت های عزاداری زیبا و باشکوهی دارد که جزء آثار معنوی این استان به شمار می رود.
به همین مناسبت در دهه نخست محرم پرچم های سیاه در تمام شهر نصب می شود و آیین سخنرانی درخصوص تبیین فلسفه قیام عاشورا در بیشتر مساجد و حسینیه های شهرها و روستاهای خراسان جنوبی برگزار می شود.
بیرق‌ها و علم‌های سیاه و گاه سبزرنگ بر در و بام تکایا، مساجد، خانه‌ها، مؤسسه‌ها، ادارات و معابر برافراشته می‌شود و اکثر اهالی شهرها و روستاها لباس ماتم بر تن کرده و و با شهدای واقعه کربلا که چهارده قرن پیش در صحرای کربلا رخ داده است ابراز همدردی می‌کنند.
عزاداری ایام محرم و صفر در مناطق مختلف ایران حتی در خارج از مرزها، در عین یکپارچه بودن، به سبک‌ها و آیین‌های گوناگون برگزار می شود، آیین‌هایی که همیشه انقلاب‌آموز و انسان‌ساز نسل‌ها، قرن‌ها و سرزمین‌ها بوده و فرهنگ شهادت را به نسل‌های آینده منتقل می‌کند.
علم مهم‌ترین وسیله در اجرای مراسم سوگواری محرم به شمار می‌رود در هر یک از نقاط استان هر یک از علم‌ها را به نشانه امام حسین (ع) و اصحابش نامگذاری کرده و هر علم را نمادی از آن شخصیت می‌پندارند.
مراسم علم‌بندان یا عقد علم در بیرجند و برخی مناطق دیگر استان در غروب آخرین روز ماه ذی‌الحجه انجام می‌شود که نشانه شروع مراسم ماه محرم هست.
در برخی روستاها این مراسم در روزهای پنجم، ششم و هفتم محرم آغاز می‌شود و علت آن را ورود اهل بیت به کربلا ذکر می‌کنند. علم‌ها اغلب بانی و علم‌چی دارند که صاحب علم محسوب می‌شوند، این کار به طور موروثی از پدر به پسر بزرگ تر خانواده می‌رسد.
روز علم‌بندان مردم را به وسیله چاووشی خوانی یا اعلام از بلندگو آگاه می‌سازند پس از جمع شدن مردم، بزرگان و سادات محل لباس‌ها، دستمال، پارچه‌ها و توغ علم را می‌بندند و در حین کار اسپند دود می‌کنند، یک نفر چاووشی می‌خواند و دیگران صلوات می‌فرستد
آیین تکیه‌بندان روستای سرخنگ درمیان
این مراسم هر ساله در دوم محرم‌الحرام در محل تکیه حاج عبدالرسول از روستای سرخنگ شهرستان درمیان برگزار می‌شود. بنای اولیه تکیه در دوره قاجار احداث شده و در اوایل انقلاب بازسازی شده است.
برای اجرای این مراسم در روز دوم محرم نمایندگانی از اولاد حاج عبدالرسول در محل تکیه حاضر می‌شوند و نخست مراسم علم بندان برای عَلَمی که در صحن تکیه بر پا می‌شود اجرا و بعد آماده‌سازی تکیه برای انجام مراسم ماه محرم و تزئین فضای داخلی تکیه به وسیله پارچه‌های رنگارنگ، کتیبه‌ها و پارچه نوشته‌ها صورت می‌گیرد.
یکی از تزئینات جالب تکیه دستمال‌های آویز و رنگارنگ متعددی است که سراسر سقف تکیه را زینت داده و جلوه‌ای زیبا به تکیه می‌دهد. با انجام مراسم تکیه‌بندان به طور رسمی مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان در روستا آغاز می‌شود.( این مراسم در فهرست آثار معنوی کشور(ناملموس) به ثبت رسیده است).
مراسم علم گردانی در روستاها به طور معمول در نیمه دوم دهه نخست محرم انجام می شود ، در این آیین علم ها را به در خانه ها برده و برای صاحبخانه فاتحه می خوانند و او نیز به علم گردان ها گندم و پول و خواربار می دهد.علم گردان ها با خواندن اشعاری در کوچه و بازار، عزاداری امام شهید را به مردم اعلام می کنند و از نزدیک شدن روز تاسوعا و عاشورا خبر می دهند.
مراسمی که معمولا در ایام عزاداری امام حسین (ع) در استان خراسان جنوبی انجام می شود، برگزاری مراسمی تحت عنوان «حسن حسین» است.در این مراسم که اکنون فقط در برخی از مناطق شهری و در برخی از روستاهای استان انجام می شود، عزاداران حسینی از پیر و جوان حلقه ای بزرگ تشکیل می دهند و دور علم ابوالفضل العباس (ع) می چرخند و اشعاری را قرائت می کنند.
در روستای "بصیران" از توابع شهر خوسف این مراسم مرتب هر شب و همه ساله و با استقبال گرم مردم این منطقه و روستاهای اطراف آن برگزار می شود و حال و هوای دیگری به مراسم عزاداری می دهد.
در این مراسم وقتی عزاداران دور علم می چرخند، دست چپ را بر روی دوش فردی که پهلویش قرار دارد گذاشته و با دست راست در حین چرخیدن دو بار به سینه و دو بار به پای خود می زنند و یک نفر که معمولا بزرگ روستاست، اشعاری به این ترتیب می خواند: حسن حسین یا الله، یزید لعنت الله، حسین چه شد، شهید است ،کشنده اش، یزید است، تشنه حسین به کربلا، شیعه، تو آب می خوری؟ حسن حسین یا الله، یزید لعنت الله.
نخل در عزاداری ها سمبلی از حضور و فداکاری های سقای دشت کربلا
نخل‌گردانی، بیل‌زنی و هفت منبر از جمله آیین های عزاداری خراسان جنوبی در ماه محرم است که جزء آثار معنوی کشور نیز محسوب می شود.
آیین نخل‌گردانی مخصوص شهر فردوس است که در آن پنج هیئت مذهبی نخل های آذین بندی شده را بعد از نماز ظهر عاشورا به محل امامزادگان سلطان محمد و سلطان ابراهیم از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) برده و در آنجا این آیین را برگزار می کنند.نخل در عزاداری ها سمبلی از حضور و فداکاری های سقای دشت کربلا قمر بنی هاشم آقا حضرت ابالفضل العباس (ع) در حماسه کربلا است.از صبح روز تاسوعا، نهم محرم الحرام کار پوشش و تزئین این نخل بزرگ و زیبا آغاز می شود.
بسیاری از جوانان فردوس در کنار بزرگان برای آماده کردن نخل همراه و هم قدم می شوند، در حین آماده کردن نخل گروه هیئت های عزاداری گرد روستا می گردند و تمامی اهالی ده، همراه آنان به عزاداری می پردازند.
نخل از حیث ظاهر منحصر به فرد است بطوری که در هیچ جای کشور به این شکل مراسم نخل برگزار نمی شود و این مراسم مختص شهرستان فردوس خراسان جنوبی است.
نخل را در سه زمان عصر تاسوعا، شب عاشورا و ظهر عاشورا به حرکت در می آورند، درگذشته رسم بر این بود که هر کدام از هیئت های میهمان که از روستاهای مجاور برای عزاداری به فردوس می آمدند به احترام قدومشان نخل را برای آنان نیز به حرکت در می آوردند.
وظیفه هدایت و حرکت نخل هم نسل در نسل از پدران به فرزندان بزرگتر منتقل می شود. نخل دارای چهار پایه و دارای ارتفاعی نزدیک به 6 متر است که نخل گردان ها آن را بر روی دوش گذاشته و با حرکت به انتها و ابتدای صحن امامزادگان مراسمی بسیار باشکوه و پرحرارت را به وجود می آورند.
شمع روشن کردن از دیگر مراسمی است که در شب تاسوعا و عاشورای حسینی عاشقان و ارادتمندان حضرت اباعبدا...الحسین (ع) به خصوص جوانان و نوجوانان و کودکان در اتاقک شیشه ای سیاری که در جلوی هیئت به حرکت در می آید و بسیار زیبا و باشکوه جلوه گری می کند .با روشن کردن تعداد بسیار زیادی شمع به یاد آن امام همام و فرزندان و اصحاب طاهرینش به عزاداری می پردازند.
مراسم مشعل گردانی در روستای خور و بر کوه و سنگ زنی در روستای درخش بیرجند نیز برگزار می شود. مشعل های این روستاها در حسینیه روستا در داخل زمین نصب شده و شب نهم محرم آن را روشن می کنند و اطراف آن سینه می زنند.
مراسم سنگ زنی در درخش نیز از شب پنجم محرم همراه با هیئت های عزاداری با آهنگ نوحه، سینه زنی و یا زنجیرزنی برگزار می شود.
تعزیه خوانی از دیگر مراسم عزاداری است که در روستاهای بیرجند و در چند سال اخیر در بیرجند در قالب سوگواره تعزیه برگزار می شود.انواع تعزیه در ماه محرم در روستاهای بیرجند برگزار می شودکه در روستای خنگ صحرای کربلا در روز عاشورا و تعزیه حضرت ابوالفضل (ع) در روز تاسوعا انجام می شود.
در روستای مهمویی نیز تعزیه های حر، حضرت امام حسین(ع)، حضرت علی اکبر(ع)، حضرت ابوالفضل(ع) و وفات پیامبر رایج است.در روستای درخش و آسیابان در هفتم محرم تعزیه خوانی مسلم بن عقیل، در روز هشتم تعزیه علی اکبر (ع)، روز نهم تعزیه حضرت ابوالفضل (ع) و در روز دهم تعزیه صحرای کربلا برگزار می شود.
انتهای پیام/254/
