بحران اقتصادی ترکیه از دید "عجم اوغلو"؛ مردم ترکیه باید منتظر روزهای سخت‌تر باشند

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بخش پیشین مصاحبه با دارون عجم اوغلو اقتصاددان مشهور، نظرات او در مورد دموکراسی ترکیه منتشر شد. او معتقد است که بسیاری از ستون های دموکراسی ترکیه همچون استقلال قوه قضائیه و رسانه از بین رفته و در سیستم ریاستی جدید در ترکیه، تفکیک قوا از میان برداشته شده است. عجم اوغلو همچنین، اذعان کرد که در تصورات خود در امورد ائتلاف 6 گانه مخالفینم اردوغان و احتمال پیروزی کلیچدار اوغلو، دچار خطا شده و تحلیل او غلط از آب درآمده است.

اینک بخش دوم  مصاحبه خانم جانسو چاملی بل از روزنامه نگاران مشهور پایگاه خبری تحلیلی تی 24 با دارون عجم اوغلو، استاد دانشگاه ماساچوست آمریکا و اقتصاددان ارمنی تبار اهل ترکیه.

اقتصاد ترکیه در دام مشکلات ساختاری

جلسه ای درماه دسامبر گذشته برگزار شد که باعث شد فکر کنیم شما یکی از وزرای دولت احتمالی کمال کلیچدار اوغلو خواهید بود و نفوذ زیادی در سیاست های اقتصادی آینده ترکیه خواهید داشت. شما از طریق ویدئو کنفرانس در این جلسه شرکت کردید و در آنجا فرمول و نسخه ای برای بهبود اقتصاد ترکیه ارائه کردید. بخش کوتاه مدت آن نسخه مربوط به سیاست های کلان اقتصادی، سیاست پولی و سیاست تعیین نرخ بهره بانکی بود. البته شما یک استاد معتبر و بسیار پیشرو در زمینه اقتصاد هستید. اما تقریباً همه دانشگاهیان رشته شما، در داخل و خارج از ترکیه، چیزهای مشابهی می گویند. آیا واقعاً همه می دانند مشکل اقتصاد ترکیه کجاست؟

بله، بگذارید خیلی خلاصه آنچه را که در آن جلسه گفتم، در اینجا نیز تکرار کنم. من فکر می کنم بزرگترین مشکل ترکیه ساختاری است و نه معضلات کوتاه مدت. بزرگترین مشکل ترکیه کاهش بهره وری میان مدت، سرمایه گذاری ناکافی در فناوری و استفاده نادرست از منابع انسانی است.

علاوه بر این، زمانی که فساد مالی و بی عدالتی توزیع منابع در راس برنامه ها قرار می گیرد، بهره وری به شدت کاهش می یابد. وقتی بهره وری پایین باشد، شرکت ها رشد نمی کنند. دستمزدها چه زمانی بالا می رود؟ بدیهی است، وقتی که شرکت ها رشد کنند. به همین دلیل است که تقریباً نیمی از کارگران این کشور با حداقل دستمزد کار می کنند و همچنان در فقر هستند.

کارآیی و راندمان اقتصاد ترکیه باید افزایش یابد و برای این امر اصلاحات ساختاری لازم است. برخی از قطعات فرسوده باید تعویض شوند. مثلاً باید به طور جدی در این مفاهیم تجدیدنظر شود: کارآمدی دولت، حاکمیت قانون، رقابت عادلانه، استقلال قوه قضائیه، تعامل و ارتباط  بسیار مثبت تر با سرمایه خارجی و فناوری خارجی. اما تحقق هیچ یک از اینها بدون حل مشکلات کوتاه مدت، ممکن نیست. بنابراین لازم است ابتدا راه حلی برای مشکلات کوتاه مدت پیدا کنیم.

اگر اصلاحات ساختاری آغاز نشود، به خانه اول باز خواهیم گشت

مثلاً آیا می توان راه حل سریعی برای حل معضل تورم و هزینه های نجومی زندگی پیدا کرد؟ آیا در سیاست های کلان اقتصادی می توان برای گذار از این تنگنای عظیم، به مردم اطمینان داد؟

تورم پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم دارد. البته در درجه اول، قدرت خرید شهروندان را کاهش می دهد. بیشتر از همه، قدرت خرید کسانی پایین می آید که یا حداقل دستمزد یا حقوق بازنشستگی یا حقوق دولتی دارند.

تورم در گام دوم، بی ثباتی قیمت را ایجاد می کند. ثالثاً، ورود سرمایه خارجی به اقتصادی که در آن تورم حاکم شده و دولت، سیاست فشل دارد بسیار دشوار است.

چرا ورود سرمایه خارجی  برای ترکیه بسیار مهم است؟ واضح است، چون ترکیه کمبود شدید منابع دارد. این کمبود منابع در سال 2022 نیز وجود داشت. اما امسال به خصوص پس از زلزله نیاز به این امر بیش از پیش افزایش یافته است.

از این منابع، هم باید در بازسازی مناطق زلزله زده استفاده کرد و هم ترازنامه بانک ها و شرکت ها را کمی بیشتر تقویت کرد. در نتیجه باید از آن برای پرداخت بدهی ها و مخارج دولت و جبران کسری بودجه استفاده کرد.

به قول مهمت شیمشک وزیر دارایی، با ورود منابع مالی خارجی به ترکیه، مدیریت تورم و سیاست های پولی منطقی تر می شوند. اما من فکر می کنم که این اقدامات کلان، قطعاً و یقیناً کافی نیست.

به عبارت دیگر، اگر دولت ترکیه اکنون چند سیاست کلان صحیح اتخاذ کند، منابع خارجی به داخل کشور بیاورد، اما از سوی دیگر منابع را به راحتی خرج کند و پولی به بخش تولید وارد نشود و همزمان با آن، مانند دهه 2010 برای حل مشکلات ساختاری تلاش نکند، باز هم تا پایان سال 2023 میلادی به خانه اول باز خواهیم گشت. لذا حل مشکلات ساختاری بسیار مهم است.

باید در سیاست های پولی، تورمی و سایر سیاست های کلان اقتصادی گام برداشت. دیدگاه من در مورد سیاست های کلان اقتصادی مانند بسیاری از اقتصاددانان محترم دیگر است، اما تاکید من بر مشکلات ساختاری با بیشتر آنها متفاوت است. نقطه افتراق من و دیگر دوستان در همین جاست، آنها غالباً بر حل مشکلات ساختاری تأکید چندانی ندارند.

وزیر اقتصاد کابینه اردوغان، به مدت 10 سال مشکلات کشور را عمیق و بدتر کرده و نمی توانم به او امیدوار باشم.

پس از پیروزی اردوغان، مساله ترمیم اقتصاد کشور به اولویت نخست تبدیل شد و او شخصی را انتخاب کرد که بتواند فرمول های نزدیک به سناریوی اپوزیسیون را به کار گیرد. چرا که مهمت شیمشک همان کسی است که اگر اپوزیسیون هم به قدرت می رسید، به عنوان وزیر اقتصاد انتخاب می شد! این در حالی است که او قبلاً با اردوغان همراه بوده و توسط او برکنار شده بود و حالا دوباره به این مسئولیت بازگشته است. آیا این انتصاب، نقطه شروع درستی بود؟ با نگاهی به عملکرد 3 ماهه شیمشک، آیا فکر می کنید در این مدت، او وعده استقلال بانک مرکزی ترکیه و گشایش اقتصادی را تا چه اندازه عملی کرده است؟

بگذارید به جای این که من به شما پاسخ دهم، من هم سه سوال از شما بپرسم. سوال اول: این مشکلات ساختاری اقتصاد ترکیه، از چه زمانی و در دوران وزارت چه کسی تا این اندازه عمیق شد و شخص وزیر هیچ اقدام ترمیم خاصی انجام نداد؟

شما می گویید که تنگنای مالی از اوایل دهه 2010 میلادی آغاز شده و در آن صورت، مصادف با دوره ای است که مهمت شیمشک به عنوان وزیر و سکاندر اقتصاد، بین سال های 2009 تا 2015 در حال انجام وظیفه بود.

بله. همین طور است. وقتی من از مشکلات ساختاری و بنیادین ترکیه صحبت می کنم، دقیقاً از همان چیزی حرف می زنم که مهمت شیمشک آن را بدتر و عمیق تر کرده است. در این صورت چگونه می توانم به چنین وزیر امیدوار باشم. مگر او در آن 10 سال این مشکلات ساختاری را بدتر نکرده است؟ لذا این انتصابات، ارتباط زیادی با اهمیت انتخابات پیش رو دارد.  بدیهی است که آقای اردوغان برای انتخابات 2024 اهمیت زیادی قائل است. بگذارید به انتخابات نزدیک شویم، خواهید دید که کاخ ریاست جمهوری، باز هم در سیاست پولی و مالی بانک مرکزی و تعیین نرخ بهره دخالت می کند و تبعاتی به بار می آورد که تورم را افزایش خواهد داد. شما باور می کنید که اردوغان چنین دخالت هایی نکند و بگذارد سکان اقتصاد در دست وزیر و متخصصین باشد؟

خیر. باور کردنش دشوار به نظر می رسد.

نکته بعدی این است که ما از برخی ارقام واقعی خبر نداریم و دولت بازی آماری در می آورد. در حال حاضر از نرخ تورم ترکیه اطلاع دقیقی نداریم. زیرا اغلب ارقام اعلام شده، بازی های آماری هستند. اما به احتمال زیاد، نرخ واقعی تورم در ترکیه بالای 60 درصد است. بنابراین نرخ بهره واقعی منهای 45 است. کدام سرمایه گذار خارجی حاضر است به چنین فضایی اعتماد کند؟

ظاهراً امارات و عربستان اعتماد کرده اند که دارند پول وارد ترکیه می کنند.

منظور من از سرمایه گذار خارجی که به موضوع اعتماد اهمیت دهد، سرمایه گذاران حرفه ای و دوراندیش در لندن، اروپا یا آمریکا است. اساساً در مورد ماهیت توافق پشت پرده دولت اردوغان و امارات متحده عربی اطلاعاتی نداریم.

در مورد سرمایه گذاران خارجی، باید بگویم که هم اکنون در لندن و نیویورک سرمایه گذاران زیادی وجود دارند که می خواهند سبد بازارهای نوظهور را تقویت کنند. بنابراین جذب آنها مهم است و نه سرمایه عربی. چرا که در کوتاه مدت ممکن است مقداری پول بیاید. اما من مطمئن هستم که در گام های بعدی، منابع کافی وجود نخواهد داشت. حتی فکر نمی کنم دولت از همین سرمایه محدود عربی هم به درستی استفاده کند. دولت هنوز هم درباره وضعیت واقعی بانک ها و شرکت های ترکیه صحبت نکرده است. در دوران وزارت قبلی مهمت شیمشک، منابع مالی زیادی وجود داشت و از این منابع به درستی استفاده نشد. این موضوع مربوط به دوره ای بود که بهره وری ترکیه در پایین ترین حد خود بود.

بعید است به طور ناگهانی رویکرد خود را تغییر دهند و از منابع به درستی استفاده کنند.

مردم ترکیه باید منتظر روزهای سخت تری باشند

مهمت شیمشک در هفته های آینده به آمریکا خواهد رفت تا پیامی به سرمایه گذاران آن کشور بدهد. آیا تصمیم برای افزایش نرخ بهره بانکی در هفته گذشته، می تواند ابزار مناسبی برای متقاعد کردن سرمایه گذاران باشد؟

تصمیم جدید دولت برای افزایش نرخ بهره، شاید نشانه ‌ای از این باشد که بانک مرکزی واقعاً مبارزه با تورم را آغاز کرده است. اما من فکر می کنم ما در مسیر حرکت به سیاست های اقتصادی درست، در  ابتدای راه هستیم. اقتصاد یک کشور، فقط با انتقال نرخ های بهره بالا بهبود نخواهد یافت. چیزی که اهمیت واقعی دارد، تلاش برای کاستن از نرخ تورم است. من هنوز مطمئن نیستم، آیا بانک های دولتی در مسیر توزیع رانت متوقف می شوند؟ آنها می توانند به روش های دیگر به توزیع رانت ادامه دهند. تصمیم اخیر بانک مرکزی گامی در مسیر درست است، اما مشخص نیست که آیا این تصمیم ادامه خواهد داشت یا خیر. فکر می کنم مردم ترکیه باید منتظر روزهای سخت تری  باشند.

ادامه دارد...

انتهای پیام/