ناکامی سعودی‌ها در پیشبرد پروژه شهر اقتصادی ملک عبدالله
پروژه شهر اقتصادی ملک عبدالله همانند پروژه نئوم گامی مهم برای ولیعهد وقت عربستان سعودی در راستای تثبیت خود به عنوان پادشاه آینده بوده، اما بازخوانی نتایج محقق شده حاکی از آن است که این پروژه در عین کوچکی مقیاس نسبت به نئوم، هنوز توفیقی کسب نکرده است.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم،«ملک عبدالله بن عبدالعزیز» (متولد 1 اوت 1924 م. / فوت 23 ژانویه 2015 م.) از جمله پادشاهان عربستان سعودی بود که به دلیل تجربه طولانی حضور در پست های کلیدی همچون شهرداری مکه، فرماندهی گارد ملی، قائم مقامی وزیر دفاع و ولایتعهدی توانست در دوران پادشاهی اقدامات جسورانه سیاسی و اقتصادی در لوای حفظ خطوط قرمز قبیله حاکم آل سعود و متحدان وهابی آن را به اجرا بگذارد.
وی به عنوان پادشاهی غیر سدیری، وقفه‌ای بین استیلای هفت شاهزاده سدیری «سدیریون سبعه» بر دربار ریاض ایجاد نمود. در ادامه نیز به دنبال حفظ این وضعیت با انتقال جانشینی از برادران کوچکتر خود «سلمان»، «احمد» و «مقرن» به فرزند ارشد خود «متعب بن عبدالله» بود.
پروژه انتقال ولایتعهدی از آل عبدالعزیز به آل عبدالله نیازمند فراهم کردن بسترهای لازم برای معرفی متعب بن عبدالله بین خاندان حاکم در عربستان سعودی بود. یکی از بسترهای موصوف نیز کسب موفقیت‌های اقتصادی با برند خانواده ملک عبدالله بوده است و پروژه شهر اقتصادی ملک عبدالله (مدینة الملک عبدالله الإقتصادیة)[1] در همین راستا توسط متعب و مشاوران نزدیک به خانواده ملک عبدالله تدوین شده و آغاز به کار نمود. شایان ذکر است پروژه فوق الذکر، براساس مدل توسعه با محوریت شهرهای مدرن صنعتی که در امارات متحده عربی با موفقیت به اجرا درآمده است، طراحی شده است.
مختصات پروژه ناتمام شهر اقتصادی ملک عبدالله
شهر اقتصادی ملک عبدالله، شهری برنامه ریزی شده در استان مکه در میانه راه بین مکه و مدینه و در نزدیکی مرکز تجاری جده واقع شده است. این پروژه در سال 2005 توسط ملک عبدالله بن عبدالعزیز به عنوان یک پروژه بزرگ اعلام شد. این شهر حدود 168 تا 180 کیلومتر مربع می باشد که در رسانه‌های سعودی با هدف برجسته نمایی معادل بخشی از مساحت امارت‌های امارات متحده عربی و همچنین معادل کل مساحت لیختن اشتاین (کشوری کوچک در مرکز اروپا) معرفی می‌شود. شهر فوق، مقصدی برای جذب سرمایه گذاری به شمار می آید که دارای ساختمان‌های مسکونی، تجاری، تولیدی، ترانزیتی، بندری در نزدیکی دریای سرخ می باشد.
شهر اقتصادی ملک عبدالله شامل شش منطقه می باشد که عبارتند از؛ یک دانشگاه، یک منطقه صنعتی، یک منطقه تجاری، یک منطقه تفریحی، یک بندر دریایی و مناطق مسکونی. در کنار شش منطقه یاد شده، زیرساخت‌های ضروری شهر شامل دو نیروگاه آب شیرین کن، دو نیروگاه برق و پروژه راه آهن سریع السیر حرمین که مکه، مدینه و جده را به یکدیگر متصل می‌کند، نیز از دیگر مواردی است که در طراحی پروژه شهر تدوین شده است.
احداث شهر اقتصادی ملک عبدالله به هلدینگ ساخت و ساز اماراتی به نام «اعمار»[2] واگذار شده است. شرکت اعمار توسط یکی از مهمترین چهره‌های نزدیک به خاندان آل مکتوم در دبی به نام «محمد العبار» تاسیس شده است که کلان پروژه‌های ساختمانی در امارات متحده عربی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس را احداث نموده است. مدیریت هلدینگ اعمار، روابط نزدیکی با مسئولین رژیم صهیونیستی دارد و نقش مهمی در انتقال اراضی فلسیطینیان به شهرک نشین‌های صهیونیستی داشته است. با تبلیغات گسترده دربار سعودی در دوره ملک عبدالله و قرار گرفتن اطلاع رسانی درمورد پروژه مذکور در اولویت محورهای سخنرانی مقامات سعودی با مقامات سیاسی و اقتصادی دیگر کشورها، در ابتدای شروع عملیات اجرای طرح، بیش از 100 شرکت عربستانی و بین المللی (عمدتا چند ملیتی) در این شهر دفتر ایجاد نمودند.
اهداف اقتصادی که به ثمر ننشست
ملک عبدالله بن عبدالعزیز و مشاورانش برای این پروژه، چندین هدف را مد نظر داشته اند. شهر اقتصادی ملک عبدالله اولین و مهمترین شهر از چهار شهر اقتصادی عربستان سعودی است که الگوی توسعه صنعتی مبتنی بر شهرهای مدرن را عملیاتی می سازد. سه شهر دیگر در استان های ریاض، جیزان و راس الخیر واقع شده‌اند. انتظاری که تیم ملک عبدالله و پسرش متعب از احداث این پروژه داشتند کمک به تخفیف چند بحران پیش بینی شده در سعودی بوده است. غالب شرکت‌های چند ملیتی که به دربار سعودی درمورد چشم انداز تحولات اقتصادی و سیاسی عربستان مشاوره می دهند از ابتدای سال 2000 میلادی به این سو، درمورد نشانه‌های بروز بحران اشتغال، مسکن و بی ثباتی اقتصادی ناشی از وابستگی به درآمدهای ناپایدار نفتی هشدار داده بودند. بنابراین برای جلوگیری از بروز این بحران‌ها یا تخفیف آن، اهداف زیر برای پروژه شهر اقتصادی ملک عبدالله تعیین شد که عبارتند از:
- ایجاد 1.3 میلیون فرصت شغلی
- توسعه مجتمع فولادی یکپارچه
- متنوع کردن درآمدهای عربستان سعودی
- حرکت به سمت لیبرالیسم اقتصادی
- تاسیس بندر با ظرفیت کانتینری بیش از 10 میلیون واحد معادل 20 فوت.
- جذب سرمایه گذاری خارجی 100 میلیارد دلاری شامل 27 میلیارد دلار آمریکا و غیره.
- دور شدن از ارزش های سنتی وهابی در حوزه های اجتماعی و فرهنگی در پرتو دایر کردن مراکز تفریحی و گردشگری
- کمک به حل بحران کمبود مسکن با احداث بخش مسکونی شامل 250000 آپارتمان، 24000 ویلا، 120 هتل و بیش از 50000 خرده فروشی
وضعیت کنونیپروژه
پروژه شهر اقتصادی ملک عبدالله علی رغم مرگ ملک عبدالله و حذف نزدیکان وی به ویژه متعب بن عبدالله از عرصه سیاسی، همچنان به عنوان یکی از پیشران‌های توسعه‌ای عربستان از سوی دربار سعودی شناخته می‌شود. بنابراین در دوره ملک سلمان (2015 م. به این سو)، مشاوران اقتصادی ولیعهد «محمد بن سلمان» به ویژه شرکت مشاوره چند ملیتی «مک کنزی» بر تداوم سرمایه گذاری در پروژه این شهر و ادامه ساخت و سازها در آن تاکید نمودند.
در حال حاضر، ولیعهد عربستان سعودی در چندین سخنرانی نسبت به اهمیت شهرهای چهارگانه اقتصادی از جمله شهر اقتصادی ملک عبدالله در جذب سرمایه گذاری خارجی، متنوع سازی درآمدها، رونق گردشگری و راهبرد صنعتی کردن کشور اشاره نموده است. تیم اقتصادی محمد بن سلمان برای تسریع در بهره برداری از پروژه مذکور، تسهیلاتی شامل؛ نرخ های پایین مالیات، وضع معافیت های گمرکی بر واردات مواد اولیه و تجهیزات خط تولید، اعطاء 100% مالکیت به شرکت‌های خارجی و انعطاف پذیری برای جذب و استخدام کارکنان و مدیران بین المللی را در اختیار شرکت های بین المللی و سرمایه گذاران خارجی قرار داده اند. با این حال پروژه هایی که در سند چشم انداز 2030 عربستان سعودی در اولویت سیاست‌های کلان عربستان قرار دارد و با تاکیداتی که ولی عهد سعودی در خصوص این پروژه انجام داده است هنوز به نتایج قابل قبولی نرسیده است.
براساس اطلاعات رسانه‌های سعودی در حال حاضر در این شهر، جمعیتی بالغ بر 10000 نفر ساکن هستند. گرچه بخش‌های دانشگاهی و صنعتی همچنان در حال ساخت و ساز می‌باشد اما بخش‌های توریستی شامل زمین های گلف، زمین‌های ساحلی و مراکز تفریحی افتتاح شده اند و از گردشگران ثروتمند داخلی (عمدتا شاهزاده های سعودی که قبلا اوقات فراغت خود را در شرم الشیخ مصر، امارات متحده عربی و بحرین می گذرانند) و خارجی پذیرایی می‌کنند.
ناتمام ماندن این پروژه که نسبت به شهر نئوم، ذالاین و سایر پروژه‌های چشم انداز 2030 بسیار کوچکتر است می‌تواند این نگرانی را برای سرمایه گذاران و تحلیل گران تحولات توسعه در عربستان برجسته کند که چه بسا سایر این پروژه‌ها نیز به ثمر ننشیند. در مجموع روندهای منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا در دو دهه اخیر تغییرات جدی را تجربه کرده است. به گونه‌ای که مقولاتی همچون رشد و توسعه اقتصادی به اندازه امنیت در ارتقاء جایگاه کشورهای این منطقه حائز اهمیت شده است. عربستان سعودی نیز به عنوان بازیگری که داعیه قدرت منطقه ای شدن دارد در تلاش است تا ساختارهای اقتصادی داخلی و خارجی خود را به نحوی تغییر دهد که همچنان بتواند به عنوان یک مدعی جدی رهبری منطقه باقی بماند و در عین حال بتواند بخشی از مشکلات داخلی خود را نیز حل نماید.
پروژه شهر اقتصادی ملک عبدالله نیز که ابتدا با هدف برند سازی از موفقیت خانواده ملک عبدالله و انتقال قدرت از آل عبدالعزیز به آل عبدالله طراحی شده بود، پس از شکست در حوزه سیاسی، به عنوان یک پروژه اقتصادی دارای پتانسیل موفقیت اقتصادی توسط آل‌سلمان دنبال می شود و به نظر می رسد می‌تواند به بخش مهمی از اهداف از پیش تعیین شده دست یابد.
نویسنده: محمد ناصحی،کارشناس مسائل غرب آسیا
انتهای پیام/
