آلودگی سواحل ایران به واسطه کشتی‌های اسقاطی/ چرا اسقاط شناورهای فرسوده ضرورت دارد؟
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به آلودگی که شناورهای فرسوده برای سواحل کشور ایجاد کرده‌اند، درباره دلایل اهمیت اسقاط این شناورهای توضیحاتی را ارائه کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، ایران کشوری دریامحور است و از این رو توسعه صنعت کشتی‌سازی نیز در آن اجتناب‌ناپذیر است و امروزه شاهد حجم زیادی از انواع کشتی‌ها و شناورها در آب‌های داخلی و آزاد هستیم. کشتی‌ها نیز مانند هر وسیله نقلیه دیگری بعد از مدتی فرسوده می‌شوند و نیاز به تعمیر و یا اسقاط دارند که برای این کار باید مکانی در نظر گرفته شود و به همین دلیل مراکز اسقاط کشتی در جهان به وجود آمده‌اند.
اگرچه صنعت اسقاط کشتی‌ها فرسوده اهمیت زیادی دارد اما یکی از ایرادات بزرگی که به این صنعت وارد است، اثرات زیست محیطی است که بر جای می‌گذارد، زمانی که صنعت اوراق کشتی در اروپا و امریکا رونق داشت، قوانین محیط زیستی سختگیرانه‌ای برای این کار وضع شد و این قوانین طی چند سال به کشورهای آسیایی نیز منتقل شد.
در حال حاضر این صنعت در کشورهای چین، هند، پاکستان، بنگلادش، فیلیپین و ویتنام رونق دارد و در ایران نیز با افزایش تعداد شناورهای فرسوده و از رده خارج طی سال‌های گذشته، تقاضا جهت اسقاط و اوراق کشتی‌های قدیمی و فرسوده به‌شدت افزایش یافته و با توجه به فقدان ضوابط محیط زیستی اسقاط شناورها و آلودگی‌های گسترده ناشی از عملیات اسقاط کشتی، انجام غیرمجاز اسقاط برخی از کشتی‌های قدیمی موجب ایجاد آلودگی در سواحل و معضلات محیط زیستی در این مناطق شده است.
اوراق یک کشتی، با تولید حجم وسیعی از ضایعات همراه است. مقادیری از این ضایعات، مفید و برخی دیگر بسیار مضر هستند. در اکثر ضایعات مضر، مواد سمی بسیار خطرناک (هم برای انسان و هم برای محیط‌زیست) به مقدار زیاد یافت می‌شود. آلاینده‌ها، شامل مواردی است که در اثر عملیات اسکراپ کشتی و فعالیت‌هایی که در اثر استقرار افراد و صنعت در محل است، به وجود می‌آیند.
در سال‌های گذشته تمامی فرآیند اسکراپ غیرمجاز در محیط‌های بازساحلی (مناطق جزر و مد، فوق جزر و مدی و خوریات) صورت می‌گرفت که از جمله حساس‌ترین مناطقی زیستی در محیط‌های دریایی محسوب می‌شوند. این امر همچنین در مناطقی که دارای بستر گلی و شیب ملایم است صورت گرفته که به دلیل عدم تأثیر انرژی ناشی از امواج و آرامش نسبی دریا جهت انجام فعالیت است.
مجتبی ذوالجودی؛ معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست از اسقاط کشتی‌ها به عنوان "صنعت کثیف" یاد می‌کند و می‌گوید: از زمان پیدایش صنعت اسقاط کشتی‌ها، آثار و تبعات زیست محیطی آن نمایان شد و ورود انواع آلاینده‌ها همانند نفت، آزبست، پی‌سی‌بی، دی‌اکسین‌ها و انواع مخاطرات بهداشتی و حتی مرگ و میر انسانی گریبان این صنعت را گرفت و همین امر باعث شد تا عنوان "صنعت کثیف" به این نوع عملیات اطلاق شده و در دنیا به این نام شناخته شود.
وی با بیان اینکه حدود 95 درصد از وزن یک کشتی اقیانوس‌پیما قابل بازیافت است که در فرآیند اسکراپ مورد استفاده قرار می‌گیرد، گفت: فلزات، پلاستیک، مبلمان، کارتن، چوب و شیشه، وسایل آشپزخانه، موتورها، ژنراتورها و ... از جمله مواد و وسایلی در کشتی هستند که مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرند.
آلودگی‌های منتشره از کشتی‌ها بسته به نوع کشتی، طول عمر آن، روش اسکراپ و موادی که قابل حمل نبوده، متفاوت است. مثلاً کشتی‌های دهه 70 دارای بیشترین مواد زاید خطرناک هستند یا کشتی‌های مخصوص حمل مایعات همچون نفتکش‌ها از جمله آلوده‌ترین شناورها محسوب می‌شوند، اما در عین حال در بازار اسکراپ دارای ارزش بالاتری نسبت به سایر کشتی‌ها هستند.
بیشترین تقاضای اولیه برای بازیافت کشتی در ایران مربوط به شناورهای مغروق است. هر چند که شاید استخراج تمامی کشتی‌های مغروق عملاً امکان‌پذیر یا مقرون به صرفه نباشد اما وجود یارد بازیافت در داخل کشور انگیزه فراوانی برای خارج کردن این کشتی‌ها ایجاد می‌کند با توجه به هزینه‌های بالای خارج سازی این کشتی‌ها، صرف هزینه مضاعف برای انتقال به خارج از کشور جهت بازیافت مانع بزرگی در این فرآیند است.
ذوالجودی با بیان اینکه استخراج و فرآیند اسقاط و بازیافت بیش از 160کشتی غرق شده در خلیج فارس و دریای عمان و خزر نیازمند سایت‌های بازیافت مجهز و با ظرفیت نسبتاً بالا است، گفت: علاوه بر کشتی‌های مغروق، حجم بالای کشتی‌های فرسوده کشور که سال‌های زیادی از سپری شدن عمر مفید آنها می‌گذرد عامل دیگری است که توسعه صنعت بازیافت کشتی در کشور را به امری ضروری تبدیل کرده است.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست افزود: همچنین بالا بودن هزینه‌های تولید فولاد، حاصل از فرآوری مواد معدنی سنگ آهن در مقابل در مقابل بازیافت فولاد حاصل از اوراق کشتی‌ها و عدم تناسب بین میزان تولید و تقاضا در کشور در کنار افزایش جهانی قیمت این فلز استراتژیک و مشکلات مربوط به واردات آن از خارج از کشور، بیش از پیش نیاز کشور را به ایجاد تسهیلات و سایت‌های بازیافت کشتی‌ها توجیه‌پذیر کرده است.
وی بیان کرد: در این خصوص با توجه آلودگی‌های ناشی از این فعالیت، ضرورت نظام مند کردن و ساماندهی اسقاط کشتی‌ها تحت ضوابط و استانداردهای محیط زیستی به‌منظور به حداقل رساندن آلودگی‌ها و همچنین جلوگیری از تخلفات و فعالیت‌های غیرمجاز بسیار ضروری است.
ذوالجودی درباره اقدامات انجام گرفته در خصوص ساماندهی و مدیریت محیط زیستی اسقاط و بازیافت شناورها توضیح داد: تدوین، تصویب و ابلاغ ضوابط محیط زیستی بازیافت شناورها از طرف سازمان حفاظت محیط زیست به دستگاه های اجرایی در تیر ماه 1401، و بررسی، ممیزی و ارزیابی سایت‌های کشتی سازی متقاضی جهت صدور مجوز و ساماندهی آنها اقدامات شاخص در این زمینه هستند.
وی ادامه داد: تعدادی از این سایت‌ها در صورت ارائه مستندات و تکمیل زیرساخت‌ها و امکانات لازم و پوشش ضوابط و الزامات لازم، صلاحیت اخذ مجوز انجام فرآیند بازیافت و اسکراپ شناورها به‌صورت موردی را کسب خواند کرد و بدین ترتیب بخش عمده‌ای از تخلفات و اسقاط غیرمجاز شناورها و آلودگی‌های و خسارات محیط زیستی ناشی از آن ساماندهی و برطرف خواهد شد.
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست یادآور شد: اکثر سایت‌های منتخب متقاضی اسقاط طی سال 1401 مجدداً بررسی و بازدید میدانی شد و زیرساخت‌ها و امکانات ایجاد شده و گواهی‌های لازم بررسی و ارزیابی شد که برخی از این سایت‌ها (دو سایت در بوشهر و یک سایت در گیلان) از شرایط مناسب تری برخوردارند و در صورت رفع برخی از نقایص و تکمیل زیرساخت‌ها می‌توانند مجوز لازم را اخذ کنند. اقدامات و مکاتبات جهت تکمیل زیرساخت و رفع نقایص و ارائه گواهی‌ها صورت گرفته و در دست پیگیری است.
ذوالجودی گفت: بازدید و بررسی از سایت‌های فاقد مجوز که به صورت غیرمجاز اقدام به اوراق‌سازی و بازیافت شناور کرده بودند انجام شد و جهت برخورد با متخلفین با همکاری ادارات کل استانی اقدام شد.
وی خاطرنشان کرد: با بررسی‌های انجام شده برخی از سایت‌ها و مجتمع‌های بررسی شده، بخش زیادی از الزامات و زیرساخت‌های لازم را تکمیل کرده و در صورت تکمیل سایر الزامات و اخذ گواهی‌های مربوطه، احتمالاً می‌توانند مجوز محیط زیستی بازیافت شناورها به‌صورت موردی را اخذ کنند که در این صورت این فعالیت به صورت نظام‌مند و تحت نظارت سازمان و با رعایت الزامات انجام خواهد شد و از عملیات اسقاط غیرمجاز و آلودگی‌های ناشی از آن جلوگیری خواهد شد.
انتهای پیام/
