نشست پلتفرم ۳+۳ در تهران؛ تغییر راهبرد ایران در قبال قفقاز

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، نشست وزرای خارجه پلتفرم 6 جانبه ایران، روسیه، ترکیه، آذربایجان و ارمنستان، بدون حضور گرجستان عصر امروز دوشنبه در تهران برگزار می‌شود.

می‌توان گفت اجلاس تهران بالاترین سطح نشست کشورهای قفقاز طی 3 دهه گذشته است.

ایران در 3 دهه گذشته سیاست عدم مشارکت و حضور فعال در قفقاز را در پیش گرفته و اگر چه در جنگ اول قره باغ در دهه 1990 تلاش کرد تا نقش میانجی را بین ارمنستان و آذربایجان ایفا کند، اما اتفاقات آن دوران نظیر شعله ور شدن آتش جنگ در زمانی که تصور می‌شد طرفین به صلح در تهران نزدیک شده‌اند، نقش آفرینی تمام قد روسیه و همچنین تشکیل گروه مینسک به رهبری روسیه، آمریکا و فرانسه، تهران را به این جمع‌بندی رساند که نمی‌تواند در قفقاز نقش چندانی ایفا کند.

جنگ دوم قره باغ در 2020 که با پیروزی آذربایجان پایان یافت و اتفاقات پس از آن طی 3 سال گذشته نظیر تصرف خاک اشغالی از سوی باکو، الحاق قره باغ به خاک آذربایجان، خلع سلاح ارامنه منطقه قره باغ و نیز حضور پررنگ ترکیه و تاکید باکو و آنکارا برای ایجاد کریدور شرق به غرب موسوم به زنگزور، تهران را بر آن داشت تا پس از 3 دهه در راهبرد خود در قفقاز بازنگری کند.

جمهوری اسلامی ایران در سطح بالاترین مقامات، بارها عنوان کرده است که تغییرات ژئوپلتیک و مرزی در شمال مرزهای خود را نمی پذیرد و طی سه سال گذشته بر موضع خود ایستاده است که این موضوع دلخوری هایی را نیز نزد مقامات ترکیه و آذربایجان ایجاد کرد. بطوریکه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد که در ماجرای کریدور زنگزور، نه ارمنستان بلکه ایران است که مسئله ساز است.

پیشنهاد ایران برای گره گشایی از این ماجرا، عمل به توافق آتش بس سال 2020 در مسکو مبنی بر راه اندازه خطوط مواصلاتی با احترام به حاکمیت ارمنستان و نیز استفاده از زیرساختهای ایران برای راه اندازی کریدور شرق به غرب است. مقامات آنکارا و نیز باکو از پیشنهاد مکمل ایران برای استفاده از زیرساختها استقبال کردند. الهام علی اف و رجب طیب اردوغان روسای جمهور آذربایجان و ترکیه در این خصوص مواضع مثبتی داشته اند و استفاده از راههای شمالی ایران را جزو خطوط مکمل و حتی جایگزین مسیر ارمنستان خوانده اند.

در این راستا باید دید که چه راه حلی برای باز شدن این گره در منطقه قفقاز در دستور کار قرار خواهد گرفت.  

از سوی دیگر، جنگ روسیه و اوکراین که منجر به تمرکز مسکو بر آن و تحلیل سیاسی و نظامی این کشور در نقاط مختلف نظیر سوریه و قفقاز را به همراه داشته، هر چه بیشتر تهران را به این نتیجه رساند که فارغ از راهبرد روسیه در قفقاز، تغییرات جدی را در سیاست خارجی خود در این منطقه ایجاد کند تا ضمن عقب نماندن از رقیب سنتی منطقه ای خود، یعنی ترکیه، بتواند از خلأ نسبی ایجاد شده از سوی روسیه نیز بهره برداری کند.

موتور محرکه این تغییر سیاست را نیز می‌توان باز شدن پای رژیم صهیونیستی و غربی‌ها به منطقه، شکل گیری رقابت کریدوری در قفقاز و حضور پررنگ ترکیه در این منطقه دانست.

این تغییر راهبرد می تواند منافع کشور در قفقاز را که طی سه دهه گذشته نادیده گرفته شده بود تامین کند، به شرط آنکه علاوه بر پلتفرم موجود، درباره سازوکارهای همکاری دو و چند جانبه به خصوص با حضور گرجستان نیز اقدامات موثری صورت گیرد.

گرجستان یکی از کشورهای مکمل در منطقه قفقاز جنوبی است اما به دلیل جنگی که بین روسیه و گرجستان در سال 2008 رخ داد و منجر به تصرف بخش هایی از خاک گرجستان یعنی اوستیای جنوبی و آبخازیا از سوی روسیه شد، روابط مسکو-تفلیس تیره شده است.

در این خصوص می توان گفت که بدون نقش آفرینی گرجستان اگرچه اهداف کمک به ایجاد ثبات و افزایش نقش آفرینی ایران در قفقاز محقق خواهد شد، اما هدف دیگر تهران برای شکل‌گیری کریدور شمال-جنوب با محوریت ایران چشم انداز روشنی نخواهد داشت که لازم است پلتفرم های دو و چند جانبه با حضور گرجستان نیز در دستور کار قرار گیرد.

انتهای پیام/