برگزاری نمایشگاه کتاب تبریز با شیوه فعلی مغایر با اسناد بالادستی است
مدیرانتشارات کتابستان با انتقاد از حذف ناشر از نمایشگاه آذربایجان شرقی گفت: در جریان نمایشگاه کتاب تبریز دولت تصدی‌گری میکند، در حالیکه طبق اسناد بالادستی نظام و بیانیه گام دوم باید سیاست‌گذار و تسهیل‌گر باشد و این با اسناد بالادستی مغایر است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، خانه کتاب و ادبیات ایران اعلام کرده است که نمایشگاه کتاب آذربایجان شرقی را با استفاده از ظرفیت آثار منتشرشده ناشران فعال سراسر کشور در سالن‌‌های یکپارچه به‌صورت حضوری و همچنین با مشارکت کتابفروشان سراسر کشور به صورت مجازی از چهارشنبه هفدهم آبان تا یکشنبه بیست‌ویکم آبان 1402در تبریز برگزار میکند. به این شکل بازگشت نمایشگاه‌های استانی کتاب که موافقان و مخالفان بسیاری داشته است، پس از چند سال انجام خواهد شد.
به گفته علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، شروع دوباره این نمایشگاه‌ها با مطالعات مختلف روی وجوه گوناگون دوره‌های گذشته آن ممکن شده است، برای برپایی دوباره این رویداد در استان‌ها مطالعاتی در ساختار آن صورت گرفته و نسبت نمایشگاه با بافت فرهنگی و اقتصادی استان‌ها بررسی شده است.
در نهایت برای شیوه برگزاری نیز به دو بخش حضوری؛ با عرضه و فروش یکپارچه آثار ناشران کشور و حضور ناشران استانی و بخش مجازی؛ با حضور کتابفروشی‌های سراسر کشور رسیده‌اند. عدم استقبال ناشران از شیوه برگزاری نمایشگاه‌های کتاب پیشین و صرفنظر از حضور یا واگذاری به دیگران، کاهش کیفیت محتوایی نمایشگاه‌های استانی، تخفیف‌های نامتعارف و عدم توزیع مناسب یارانه‌ها و هزینه بالای برگزاری نمایشگاه برای ناشران و عوامل دیگر باعث شد ضرورت برگزاری نمایشگاه‌های کتاب استانی با شیوه جدید احراز شود.
همزمان با اعلام خبر برگزاری نمایشگاه کتاب تبریز، فراخوان شرکت ناشران در این نمایشگاه نیز منتشر شد، شرایط اعلام شده در این فراخوان موافقت‌ها و مخالفت‌هایی را با شیوه برگزاری در میان ناشران به وجود آورد. برخی شیوه جدید را موجب فراهم کردن حضور گسترده ناشران دانسته و برخی نیز از توسعه توزیع کتاب سخن گفتند. مخالفان اما بیشتر به شیوه برگزاری انتقاد داشتند، که در مصاحبه معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان شرقی به آن اشاره شده بود و همان شیوه هایپرمارکتی بود.
یکی از ناشران منتقد به شیوه برگزاری نمایشگاه پیش رو محمد حقی، مدیر انتشارات کتابستان معرفت است، حقی شیوه فوق را موجب حذف ناشر به عنوان تنها حلقه مسلط به محتوا از نمایشگاه می‌داند و معتقد است که تداوم این روش ناشرا تبدیل به یک بنگاه کتاب چاپکنی میکند. گفت‌وگوی تسنیم با محمد حقی مدیر انتشارات کتابستان معرفت به شرح ذیل است:
*نمایشگاه‌های استانی کتاب در دهه 90 و حتی پیش از آن موافقان و مخالفانی داشته‌است، شما موافق بازگشت نمایشگاه‌های استانی کتاب هستید؟
نمایشگاه‌های استانی کتاب با چند هدف راه‌اندازی شده است، اول اینکه هر سال مراسم فرهنگی باشکوه و پرنشاطی در هر استان برگزار شود؛ با محوریت کتاب که پیرامون آن مجموعه اتفاقاتی اعم از برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب تا دیدار مردم با نویسندگان و ناشران و ...
از طرف دیگر ما هر کاری هم کنیم در مورد زیرساخت‌های توزیع تقریباً تا چند سال آینده نمی‌توانیم ادعا کنیم که می‌توانیم مجموعه‌هایی داشته باشیم که چند صد هزار عنوان کتاب را در خود جای دهند تا همه مخاطبان به کتاب‌هایی که می‌خواهند دسترسی داشته باشند، راه‌اندازی چنین مجموعه‌هایی زیرساخت پرهزینه‌ای می‌طلبد و کار پرریسکی هم هست، وقتی چنین زیرساختی نداریم، برگزاری نمایشگاه‌های استانی کتاب کمک میکند که مردم دسترسی به کتاب‌های بیشتری در یک ایام خاص داشته باشند، حتی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز با همین هدف برگزار میشود که فروشگاه‌های کتاب در تهران نیز چنین امکانی ندارند که این حجم از کتاب را در خود بگنجانند، برخی بر موضوع کودک و نوجوان متمرکز هستند، برخی بر ادبیات و روان‌شناسی و ... با این وجود 50 تا 60 درصد فروشگاه‌ها معمولا ًعناوین تکراری که همان پرفروش‌های بازار هستند را عرضه می‌کنند نه همه منتشر شده‌ها را.
برگزاری نمایشگاه‌های استانی کتاب ضروری است
بنابریان لازم است یکسری نمایشگاه‌هایی داشته باشیم که ناشران بتوانند کتاب را به صورت حداکثری عرضه کنند، این ضرورت برگزاری نمایشگاه‌های کتاب است، پس من قطعاً با برگزاری نمایشگاه‌های کتاب استانی و نمایشگاه کتاب تهران موافق هستم.
* نمایشگاه استانی پیش رو یعنی نمایشگاه کتاب آذربایجان شرقی(تبریز) پس از یک وقفه چند ساله نخستین نمایشگاهی استانی کتاب است که توسط دولت سیزدهم قرار است برگزار شود، نظر شما درباره این نمایشگاه چیست؟
درباره نمایشگاه پیش رو، دو اظهار نظر مطرح است، یکی به نقل از معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان شرقی درباره شیوه برگزاری که هایپرمارکتی است، که در این شیوه هویتی برای ناشر قائل نشده‌ا‌ند و کتاب‌ها به صورت موضوعی گنجانده می‌شوند، هیچ بنر و تابلویی که نشان دهد این کتاب‌ها برای این انتشارات است، وجود ندارد، من با دوستان وزارت ارشاد که گفت‌وگو کردم، گفتند این اظهار نظر اشتباه بوده است و اصلاً چنین کاری قرار نیست، اتفاق افتد. اما خبر مربوطه هم حذف نشد و مصاحبه مدیرکل ارشاد هنوز در فضای رسانه است، طبیعاً باید اصلاحیه می‌خورد یا خبر حذف می‌شد.
نکته دوم این است که در این نمایشگاه قرار است ناشران کتاب را به خانه کتاب بفروشند و خانه کتاب، آثار را در نمایشگاه تبریز عرضه کند، آن هم بدون حضور ناشر. (توجه به‌فرمایید بدون حضور ناشر) این اتفاق چند ملاحظه دارد. اول اینکه بر اساس اسناد بالادستی نظام اعم از سند توسعه ششم و حتی بیانیه گام مقام معظم رهبری به صراحتا‌ً نهادهای دولتی و حاکمیتی از مباشرت در امور اجرایی منع شده‌اند، و باید خود را در مقام سیاست‌گذار و تسهیل‌گر معرفی کنند، اما در جریان نمایشگاه کتاب تبریز ما می‌بینیم که عملاً این بر عکس رخ می‌دهد. یعنی دولت تصدی‌گری میکند و خود را رقیب بخش‌های دیگر میکند که با اسناد بالادستی نظام و بیانیه گام دوم در تعارض است.
ما بنگاه تولید محتوا را عملا از نمایشگاه کتاب حذف کرده‌ایم
نکته بعدی این است که وقتی ناشر را از نمایشگاه حذف می‌کنیم، بنگاه تولیدی محتوا که روی محتوا و کتاب تسلط دارد را عملاً کنار گذاشته‌ایم. من نمی‌دانم که آیا چنین زیرساختی کارشناسی در وزارت ارشاد فعلی وجود دارد که نسبت به محتوای کتاب‌های ناشران تسلط داشته باشند و در نبود ناشر بتوانند مشاروه لازم را به مردم بدهند؟ این برایم مجهول است.
در عین حال اصلی‌ترین مسئله این است که در جریان برگزاری نمایشگاه‌های کتاب ارتباط جدی بین ناشر و مخاطب رخ می‌دهد که برکاتی دارد، اول اینکه کتاب توسط ناشر به مردم معرفی میشود، مخاطب ممکن است یک یا چند عنوان از کتاب‌های ناشر را بشناسند، اما با مراجعه به غرفه این ناشر است که می‌تواند آن‌ها را راهنمایی کند تا سایر کتاب‌های انتشارات را که با سلیقه او هماهنگ است نیز ببند. این درست است که کشور ما به لحاظ فرهنگی مشترک است، اما هر استان نسبت به استان دیگر اقتضائات خود را دارد، طبیعتاً مسئله‌های فرهنگی در تبریز و استان آذربایجان با بوشهر تفاوت دارد و این ناشر است که به اینکه کدام کتاب مناسب کدام استان است اشراف دارد.
برکات حضور ناشر در نمایشگاه را به هوای کاهش هزینه‌های ناشر حذف کرده‌اند
وقتی ناشر را از این چرخه حذف می‌کنیم، عملاً تمام برکاتی که حضورش در نمایشگاه داشته را تنها به هوای کاهش هزینه‌های ناشر حذف کرده‌ایم، مگر تاکنون ناشران درباره هزینه‌های حضور در نمایشگاه حرفی زده‌اند که بر اساس دغدغه‌ای که معلوم نیست ناشری گفته باشد یا نه؛ بیاییم این طرح را اجرا کنیم. ناشران با حضور خود موافق‌ترند. چه کسی گفته است که برای من ناشر چنین تصمیمی بگیرند.
* مسئولان وزارت ارشاد مطرح کرده‌اند که از قبل با تشکل‌ها و نمایندگان ناشران برای برگزرای نمایشگاه استانی کتاب مشورت کرده‌اند و بر اساس جلسات هم‌اندیشی به طرح برگزاری رسیده‌اند.
بله، من هم شنیده‌ام، اما خوب است، شرح این جلسات در فضای رسانه منتشر شود و بگویند مزیت‌های برگزاری نمایشگاه به این روش چنین است، حتی جا دارد نشست‌های تخصصی با حضور رسانه برگزار شود و ناشران هم دلایل مخالفت و موافقت خود با طرح را مطرح کنند. حتی مناظره برگزار شود.
با شیوه فعلی ناشر تبدیل به بنگاه کتاب چاپ کنی میشود، ما یکسری ناشر هوشمند و دارای ایده و فکر داریم، که برای فعالیت خود برنامه‌ریزی علمی و محتوایی دارند، نباید به سمتی حرکت کنیم که ناشر از نمایگشاه حذف شود، این تصمیم درستی نیست.
* برخی از ناشران در شبکه‌های اجتماعی به تخفیف 40 درصد و هزینه‌های ارسال کتاب به انبار و درج برچسب روی کتاب هم انتقاد کرده بودند، از نظر شما این میزان تخفیف مناسب است یا خیر؟
به نظر من تخفیف و درج برچسب بحث اصلی نیست، در عین حال تخفیف 40 درصدی به نظر من معقول است، چون ناشر به مراکز توزیع هم با همان قیمت کتاب را تحویل می‌دهد با این تفاوت که تازه چند ماه بعد تسویه میکند. اما این مسئله اصلاً موضوع مهمی نیست، اهمیت اصلی ماجرا این است که ناشر را از حالت بنگاه تولید فکر به یک دستگاه چاپ تبدیل نکنیم. اگر ناشرانی که موفق عمل می‌کنند، در نمایشگاه‌ها شرکت نکنند، نمایشگاه حال و هوای لازم را نخواهد داشت، ناشر برای تولید محتوا فکر میکند و طبیعتاً به دنبال بازخورد از مخاطب است تا بداند در چه زمینه‌هایی باید تولید کند. من حذف ناشر از نمایشگاه را بزرگترین مشکل جدی در نمایشگاه پیش رو می‌دانم.
برای این دغدغه، مسئله و معضل باید برنامه ریخت، ناشر باید در نمایشگاه حضور داشته باشد، باید برنامه‌های جانبی خاصی را برای ناشر در نظر بگیرند، باید دغدغه ناشر برای حضور در نمایشگاه بالا رود، در مقابل ناشر نیز به غنی‌تر شدن و گرم‌تر شدن بازار نمایشگاه با راه‌اندازی برنامه‌های جشن امضا و حضور نویسندگان و ... کمک کند. من اکنون اطلاع ندارم که آیا خانه کتاب به دنبال برگزاری برنامه‌های جانبی و نشست‌ها برای نمایشگاه‌های استانی هست یا نه، بعید نیست، چنین برنامه‌ای داشته باشند، اما اعتقادم این است که ناشر باید در این برنامه‌ها حضور داشته باشد.
* در فراخوان حضور در نمایشگاه استانی آذربایجان آمده است که ناشران اسامی کتاب‌های پیشنهادی خود را ارائه دهند و کتاب‌هایی که قرار است عرضه شود از سوی وزرات ارشاد انتخاب خواهد شد، این شیوه نیز انتقاداتی را متوجه نمایشگاه کرده است، نظر شما در این زمینه چیست؟
واقعیت این است که توضیح درباره این موضوع را وزارت ارشاد و کسانی که برنامه‌ریزی کرده‌اند، باید بدهند، مثلاً ممکن است بگویند در نمایشگاه پیش رو ما ظرفیت عرضه مثلاً 100 هزار عنوان کتاب را داریم، طبیعتاً با عرضه آثار تعداد محدودی از ناشران این ظرفیت پرخواهد شد و فضا برای عرضه کتاب‌های سایر ناشران نیست، پس باید به انتخاب دست زد.
ملاحظه دیگر این است که ممکن است برخی کتاب‌ها در دوره‌ای مجوز نشر گرفته در حالیکه اعطای مجوز به آن محتوا اشتباه بوده است، البته شمار این کتاب‌ها بسیار اندک است و شاید نهایتاً به 30 عنوان هم نرسد و مسئله‌ای جدی نیست. حتی در نمایشگاه کتاب تهران نیز این مسبوق به سابقه بوده که به ناشر اعلام کنند این چند عنوان را عرضه نکن.
به نظر من دوستان باید در مدل اجرایی نمایشگاه کتاب استانی تجدید نظر کنند، من با ابداع و ابتکار موافقم؛ ولی ابداع و ابتکاری که جوانب مختلف را تامین کند.
انتهای پیام/
