نمایشگاه کتاب تهران ۳۶ ساله شد / دلسوزی برای کتاب زیر آتش دشمن

به‌گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم - آرش شفاعی: سی و شش سال پیش در چنین روزی مسئولان جمهوری اسلامی‌ و گروه زیادی از اهل قلم و دست اندرکاران چاپ و نشر کشور در محل دائمی‌نمایشگاه‌های بین المللی تهران گرد آمدند تا رویدادی را آغاز کنند که بعد از این همه سال جز یک بار به دلیل همه‌گیری کرونا بدون توقف برگزار شده است.

نمایشگاه بین المللی کتاب تهران درحالی برگزار شد که در سال‌های دهۀ شصت، برگزاری نمایشگاه بازرگانی تهران مهم ترین رویداد نمایشگاهی ایران بود، رویدادی که بعد از چند سال برگزاری آن به فراموشی سپرده شد اما نمایشگاه کتاب هرسال برگزار شد. تا سال 1385 در همان مکان و از آن سال به بعد در مصلای تهران و البته دوسال هم در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب.

رویدادی با ابعادی وسیع و پیش بینی نشده

شاید برگزارکنندگان نخستین نمایشگاه در روز 14 آبان 1366 فکر نمی‌کردند این رویداد، چه اهمیتی پیدا کند و به مهمترین اتفاق فرهنگی سالانه در کشور منجر شود اما همت آنان در برگزاری نمایشگاه ستودنی است. به یاد بیاوریم که این رویداد در دورانی برگزار شد که کشور درگیر جنگ تحمیلی بود و تهران و بسیاری از شهرهای کشور در معرض بمباران‌های هوایی متناوب دشمن قرار داشت. در چنین وضعیتی که همه امکانات کشور برای پیشبرد جنگ بسیج شده بود، مسؤولان نظام به دلیل ماهیت فرهنگی جمهوری اسلامی‌و ارتباط وثیق میان قلم و کتاب و ارکان وجودی این نظام سیاسی، حتی در همین شرایط و با وجود تنگناهای فراوان تعطیل شدن کتاب و نشر را جایز ندانستند. این اقدام باعث ایجاد یک رویداد فرهنگی بزرگ شد که همۀ بخش‌های درگیر امور فرهنگی و هنری را در کشور به تحرک واداشت.

بحث همیشگی، فروشگاه یا نمایشگاه؟

نمایشگاه کتاب تهران به شهادت بسیاری از ناظران بیرونی و بی‌طرف، یکی از ویژه‌ترین و شگفت انگیزترین نمایشگاه‌های جهان است که میزان استقبال میلیونی از آن با هیچ نمایشگاه دیگری قابل مقایسه نیست. علاوه بر این نمایشگاه باعث شده است اتفاقات فرهنگی بخصوص نشر کتاب در کشور، نظم و ترتیب ویژه ای تحت تأثیر نمایشگاه بگیرد. به عبارت روشن تر نمایشگاه تهران به زمان آغاز فصل جدید کار صنعت نشر کشور تبدیل شده است.

انتقال زمان برگزاری نمایشگاه به بهار و بخصوص اردیبهشت ماه باعث شده است، عملاً سال جدید کاری برای ناشران، به جای فروردین، اردیبهشت باشد. ناشران اقدامات خود را برای حضور در نمایشگاه در طول سال بخصوص در شش ماهۀ پایانی سال انجام می‌دهند و در زمان برگزاری نمایشگاه حاصل فعالیت یک سالۀ خود را در معرض دید علاقه‌مندان قرار می‌دهند. این نظم باعث شده است که در صنعت نشر کشور و بسیاری از فعالیت‌های مرتبط با آن همه چیز در طول سال با نمایشگاه کتاب سنجیده شود. نمایشگاه به یک مؤسسۀ بزرگ و مؤثر فرهنگی تبدیل شده است که بسیاری از سازمان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این مخاطبان نیز عادت کرده‌اند همزمان با آغاز نمایشگاه، سفری فرهنگی و همراه با کند و کاو و لذت کشف تازه‌های فرهنگ و هنر را به دست آورند و با اضافه شدن بخش مجازی به نمایشگاه حضوری این امکان برای همۀ دوستداران کتاب در سراسر کشور فراهم شده است.

برگزاری نمایشگاه کتاب، به اندازه‌ای که باید با پشتیبانی لجستیک و همراهی مدیران توأم نبود. ما بنای چنین اتفاق مهمی‌را در کشور گذاشتیم اما خودمان به آن بی اعتنایی کردیم. هنوز بعد از نزدیک چهاردهه یک مجموعۀ منسجم و بزرگ ثابت برای نمایشگاه که در شأن دوستداران فرهنگ و هنر باشد و زندگی شهری و اجتماعی را هم به هم نریزد، نداریم. این‌ها نتیجۀ کم کاری دولت‌هاست و به نظر می‌رسد در این زمینه باید همچنان از دولتمردان مطالبه گر بود.

در سال‌های اخیر نمایشگاه کتاب تهران گام‌های بزرگی به سمت رهاکردن خود از موقعیت یک فروشگاه بزرگ به سمت یک نمایشگاه با همۀ ویژگی‌های آن برداشته است. اگرچه به نظر می‌رسد فروش کتاب هم فی نفسه بد نیست و کمک بزرگی به سرپا ماندن صنعت نشر کشور می‌کند ولی باید به تقویت جنبه‌های نمایشگاهی و تأثیرگذاری آن بر تقویت اتفاقات مثبت در صنعت نشر کشور و کمک کردن به ناشران، مؤلفان و مترجمان ایرانی برای ورود به بازارجهانی کتاب بیشتر اندیشید.

انتهای پیام/