میانبر مه آلود اردوغان برای رسیدن به مزایای اتحادیه اروپا

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، سخنان رجب طیب اردوغان در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با اولاف شولتز صدراعظم آلمان، بازتاب گسترده ای در رسانه های جهان پیدا کرد.

در ترکیه نیز، روزنامه های نزدیک به حزب عدالت و توسعه، تلاش کردند تا سخنان اردوغان را طوری بازتاب دهند که یادآور واقعه مشهور به «وان مینت» باشد که در آن، اردوغان خطاب به نخست وزیر رژیم صهیونیستی، با جملاتی تند در مورد ظلم رژیم اسراییل صحبت کرده بود و این مواضع او، با استقبال گسترده برخی کشورهای اسلامی روبرو شد.

بسیاری از روزنامه های تحت امر اتاق فکر حزب حاکم ترکیه، این بخش از سخنان اردوغان را برجسته کردند: «ما به اسراییل بدهکار نیستیم و با صدای بلند صحبت می کنیم. آنان که بدهکارند، سکوت می کنند».

علاوه بر رسانه های آلمان و دیگر کشورهای اروپایی، مفسرین سیاسی ترکیه نیز اعلام کردند که این حرف اردوغان، کنایه در مورد واقعه هولوکاست است و او آشکارا صدراعظم آلمان و سیاست های دولت او در قبال وقایعی غزه را به چالش کشیده است. آن هم در شرایطی که آلمان و فرانسه به عنوان دو قدرت مهم اتحادیه اروپا، روابط استراتژیکی با رژیم صهیونیستی دارند و روی خوشی به سیاست های اردوغان نشان نمی دهند.

احمد تاشگتیرن از تحلیلگران مشهور محافظه کار ترکیه، در مقاله تحلیلی خود به این اشاره کرده که اردوغان، به طور آشکار اعلام کرده که آلمان به خاطر هولوکاست، خود را ناچار می داند که از هر نوع جنایت اسراییل حمایت کند.

تاشگتیرن جواب صدر اعظم آلمان را هم مهم می داند. او ترجیح داد در کنفرانس مطبوعاتی، برخورد نرمی داشته باشد، اما پس از آن در صفحات اجتماعی خود نوشت: «آقای رئیس جمهور اردوغان و من دیدگاه های بسیار متفاوتی در مورد مسئله خاورمیانه داریم. دقیقاً به همین دلیل است که ملاقات مستقیم، حائز اهمیت است. اما بگذارید به صراحت بگویم: حق موجودیت اسرائیل برای آلمان، یک موضوع مطلق است. جایی برای یهودستیزی در کشور ما وجود ندارد».

تحلیلگران ترکیه همچنین به این موضوع اشاره کرده اند که اردوغان تلاش کرده تا به شکلی زیرکانه، به جای سخن گفتن از تقابل اسلامی – صلیبی، از هلال و صلیب سخن به میان آورد که یادآور علاقه اردوغان به جنگ های عثمانیان در برابر برخی کشورهای اروپایی است.

حالا پس از این حواشی، یک بار دیگر این سوال به میان آمده که آیا اردوغان دست از خیال عضویت در اتحادیه اروپا شسته است؟ آیا با این سخنان، باز هم امکان آن وجود دارد که ترکیه در اروپا عضو شود و از مزایای کامل آن بهره بگیرد؟

عضویت در اتحادیه اروپا از وزارتخانه تا دبیرخانه

موضوع عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، در سال 2001 میلادی و در دوران تاسیس حزب عدالت و توسعه یک موضوع حساس و حیاتی بود. پس از به قدرت رسیدن حزب حزبور در سال 2012 میلادی، در تمام اسناد بالادستی وزارت امور خارجه، برنامه های سیاست خارجی، اهداف قوه قضاییه، متون پارلمان ترکیه و همچنین اسناد نهادهای اقتصادی ترکیه، همواره از این موضوع یاد می شد که لازم است هر چه زودتر ترکیه عضو اتحادیه اروپا شود.

این مساله از چنان اهمیتی برخوردار بود که در کابینه های برآمده از حزب عدالت و توسعه، همواره وزارتخانه ای به نام وزارت مذاکرات اتحادیه اروپا فعال بود. اما حالا چند سالی است که این وزارتخانه منحل شده و یک دبیرخانه کوچک، امورات آن را پیش می برد. چرا؟

آیا به این دلیل که ترکیه علاقه ای به عضویت در اتحادیه ندارد؟. خیر. اتفاقاً ترکیه هنوز هم خواهان عضویت است، اما گزارش های سالانه پارلمان اروپا، ترکیه را نومید کرده است. پیام روشن اتحادیه برای ترکیه این است: با این گفتمان سیاسی و این وضعیت حقوقی و اجتماعی، نمی توانید در باشگاه ما حضور داشته باشید، باید خودتان را تغییر دهد.

گزارش های پارلمان اروپا درباره ترکیه و موانع پیشرفت مذاکرات در چند حوزه خلاصه می شوند:

1.اتحادیه اروپا به طور جدی از آیین دادرسی در ترکیه و شیوه فعالیت قوه قضاییه در ترکیه نگران است و بر این باور است که دولت، قوه قضاییه را به حیاط خلوت خود تبدیل کرده است.

2.اتحادیه اروپا در مورد زنان، جوانان، خانواده، سن ازدواج و آیین دادرسی مدنی، معیارهایی دارد که بسیاری از آنها با مبانی دینی و باورهای مردم ترکیه سازگار نیست.

3.در حوزه اقتصاد و مبادلات تجاری، اتحادیه اروپا، ترکیه را به عنوان کشوری قلمداد می کند که به تمامی از اصل شفافیت مالی و پایبندی به مبارزه با فساد مالی دور است.

4.در حوزه های مهم و حساسی همچون حقوق اقلیت ها و به ویژه کردها و علویان، آزادی بیان، وضعیت زندانیان و مسائلی از این دست، اروپا انتقادات گسترده ای از ترکیه دارد.

حالا در کنار موارد بالا که هر کدام از آنها به تنهایی متضمن چندین سند و گزارش مفصل است، چالش دیگری هم بین اروپا و غرب به وجود آمده است. چالشی به نام چند و چون رویکرد سیاسی و حقوقی به پرونده فلسطین و جنایات رژیم صهیونیستی.

میانبر اردوغان

سخنان اردوغان در هواپیما و در بازگشت از سفر برلین نشان داد که او نگاه خاصی به اروپا دارد و راهی پیدا کرده که اگر چه نمی توان آن را میانبر عضویت دانست، اما بسیاری از مزایای آن را تامین می کند.

اردوغان با بیان اینکه در این نشست روند اتحادیه اروپا و اتحادیه گمرکی نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته، اعلام کرد: «ما در این دیدارها اعلام کردیم که  انتظار داریم تحولات مثبتی در زمینه احیای روند عضویت  ترکیه در اتحادیه اروپا، معافیت ویزا و به روز رسانی ایجاد شود. در مورد پرونده اتحادیه گمرکی، باید بگویم متاسفانه اتحادیه اروپا به کشور ما نگرش تعصب آمیز و تبعیض آمیزی دارد و در نهایت این موضوع را بار دیگر در گزارش کمیسیون اروپا در سال 2023 ترکیه مشاهده کردیم. ما خواهان ترویج سرمایه گذاری های متقابل هستیم و اعلام کردیم که آماده ارائه حمایت های لازم برای افزایش سرمایه گذاری هستیم. امیدواریم در تحول دیجیتال و فناوری‌های جدید، همکاری بیشتری داشته باشیم».

سخنان اردوغان بیانگر این واقعیت است که تیم حقوقی و سیاست خارجی نهاد ریاست جمهوری، به خوبی به این جمع بندی رسیده اند که ارزش ها، گفتمان و اهداف سیاسی فعلی حزب عدالت و توسعه با اتحادیه اروپا منطبق نیست. نه می توانند عضو شوند و از آرمان های خود دست بشویند و نه می توانند به طور کامل از خیر مزایای عضویت بگذرند.

اینجاست که اردوغان راه میانبر را انتخاب کرده و می خواهد موضوع عضویت کامل، در عمل مسکوت و متوقف بماند، اما ترکیه در دو حوزه مهم ویزا و پرداخت تعرفه اندک بر اساس موازین اتحادیه گمرکی، سود ببرد.

در این مسیر، عملاً چنین فرصتی فراهم می شود که گهگاه یک موضع سیاسی سفت و سخت نمایشی هم اتخاذ شود و دستگاه تبلیغاتی آکپارتی چنین وانمود کند که ترکیه به خاطر طرفداری از فلسطین و حماس، از سوی باشگاه صلیبی، مغضوب واقع شده است.

انتهای پیام/