کلماتی که در مقابل دوربین «تصویر» شدند
مناسبت‌ها معمولا بهانه‌هایی برای یادآوری هستند و برخی مناسبت‌ها با همین رویکرد در تقویم قرار گرفته‌اند. «هفته کتاب» هم یکی از همین مناسبت‌ها است که هر ساله برای چند صباحی «کتاب» را تبدیل به سوژه پویش‌های تبلیغاتی و گزارش‌های رسانه‌ای می‌کند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم؛ مناسبت‌ها معمولا بهانه‌هایی برای تذکر و یادآوری هستند و برخی مناسبت‌ها اساسا با همین رویکرد در تقویم قرار گرفته‌اند تا اهمیت برخی اولویت‌های فراموش‌شده را یادآوری کنند. «هفته کتاب» هم یکی از همین مناسبت‌ها است که هر ساله برای چند صباحی «کتاب» را تبدیل به سوژه پویش‌های تبلیغاتی و گزارش‌های رسانه‌ای می‌کند تا شاید یادمان بیاندازد چقدر از «یار مهربان» غافل ماند‌ایم.
کتاب‌ها شاید به اندازه فیلم‌های سینمایی، در فرآیند تولید و عرضه خود متن و حاشیه‌ای رنگارنگ برای رسانه‌ها نداشته باشند اما اهل فن به‌خوبی می‌دانند که قوت و ظرفیت بالایی برای جان بخشیدن به «سینما» دارند.
سازمان سینمایی سوره یکی از مجموعه‌های حوزه تولید فیلم و سریال در شاخه‌های کوتاه، بلند، مستند و انیمیشن است که در دور جدید فعالیت خود بر ظرفیت اقتباس از کتاب‌های موفق تمرکز کرده‌است. به بهانه هفته کتاب، در این گزارش کوتاه مروری‌بر نسبت تولیدات اخیر این مجموعه با دنیای کتاب و ادبیات داشته‌ایم.
نسبت «کتاب» با «سینما»
وقتی صحبت از نسبت کتاب با دنیای سینما می‌شود، اولین نسبتی که به ذهن می‌رسد، «اقتباس» است. بهره‌گیری از ظرفیت داستانی یک اثر مکتوب برای ساخت روایتی تصویری در قالب فیلم یا سریال، رایج‌ترین مسیر ارتباطی میان کتاب و سینما محسوب می‌شود.
با این همه اما گاهی فرآیند تولید یک فیلم و نسبتی که با یک روایت واقعی برقرار می‌کند، می‌تواند زمینه‌ساز تولد یک کتاب شود. تولید کتاب برمبنای یک اثر تصویری هم فرآیندی جذاب است که در سینمای ایران هم می‌توان به نمونه‌های شاخصی مانند «شیار 143» در همین قالب اشاره کرد.
در میان تولیدات اخیر سازمان سینمایی سوره هم فیلم «هناس» به کارگردانی حسین دارابی که روایتی اقتباس‌شده از زندگی واقعی همسر شهید داریوش رضایی‌نژاد محسوب می‌شد، چنین سرانجامی پیدا کرد و البته می‌توان گفت، همزادی مکتوب هم پیدا کرد.
مهدیه عین‌اللهی یکی از فیلمنامه‌نویسان فیلم سینمایی «هناس» با نگاهی به زندگی شهید رضایی‌نژاد رمانی به نام «لابه‌لای درختان بلوط» را هم نوشت و روانه بازار نشر کرد. هرچند این نویسنده خود درباره این تجربه تأکید کرده است: «نه کتاب و نه فیلمنامه هیچ‌کدام برگرفته از یکدیگر نیست. هر دو برگرفته و اقتباس از واقعیت زندگی دکتر شهره پیرانی و شهید داریوش رضایی‌نژاد است.» با این همه می‌توان گفت این فیلم سینمایی، همزادی هم در بازار کتاب دارد که می‌تواند تکمله‌ای بر روایت اقتباسی‌اش از یک شخصیت واقعی قلمداد شود.
قصه‌هایی که با کتاب جان گرفت
همان‌طور که اشاره کردیم اما اصلی‌ترین حلقه اتصال میان کتاب و سینما، فرآیند اقتباس است. فرآیندی که با رصد تولیدات سینمایی و تلویزیونی، طی یک سال گذشته به‌وضوح می‌توان نشانه‌های تمرکز ویژه بر آن را مشاهده کرد.
فیلم سینمایی «دسته دختران» یکی از پرواکنش‌ترین محصولات سازمان سوره در چهلمین جشنواره فیلم فجر بود که در قالب مشارکت با بنیاد سینمایی فارابی به تولید رسید. این فیلم به کارگردانی منیر قیدی هرچند به‌عنوان یک اثر اقتباسی با ارجاع به یک کتاب مشخص معرفی نشد اما بنابر روایت نویسندگان فیلم‌نامه‌اش، در فرآیند شکل‌گیری آن از روایت واقعی خاطرات ثبت شده در چندین کتاب تاریخ شفاهی، بهره گرفته شده است.
محمدرضا منصوری در مقام تهیه‌کننده این فیلم، درباره نسبت آن با کتاب‌های مرتبط با تاریخ شفاهی دفاع مقدس، تأکید کرده است: «در عین اینکه «دسته دختران» اقتباسی نیست، اما هر فیلمی می‌تواند منابعی هم داشته باشد. در تیتراژ فیلم هم اشاره شده است که ما از یک سری کتاب و پژوهش برای منابع نگارش فیلمنامه استفاده کردیم. دوستان وقت زیادی برای پژوهش این کار گذاشتند. چندین کتاب مورد مطالعه قرار گرفت که اکثر آن‌ها هم از انتشارات سوره مهر بود. این آثار منابع ما بودند.»
سازمان سینمایی سوره اما در مرکز نوپای سریال‌سازی خود به‌صورت ویژه‌تر روی ظرفیت اقتباس سرمایه‌گذاری داشته و تا به امروز دو سریال «کاتب اعظم» و «سوران» در همین قالب به آنتن رسیده است.
«کاتب اعظم» به نویسندگی و کارگردانی هنری مهدی غفوری و کارگردانی تلویزیونی علی عبادی، با اقتباسی از کتاب «اعترافات کاتب کشته‌شده» نوشته ساسان ناطق، اولین محصول مرکز سریال سوره بود که همزمان با ماه محرم روانه آنتن شد و در قالب آن بخشی از اتفاقات شب تا عصر عاشورا از خیمه دشمن روایت می‌شد.
سریال «سوران» به کارگردانی سروش محمدزاده را اما می‌توان جدی‌ترین اثر اقتباسی مرکز سریال سوره تا به امروز دانست. «سوران» از کتاب «عصرهای کریسکان» نوشته کیانوش گلزار راغب اقتباس شده است که این کتاب سرگذشت واقعی جوانی به نام سعید سردشتی را روایت می‌کند.
جوان مبارزی که بیش از شش سال در زندان‌های گروه کومله و دموکرات شکنجه شده بود و در سریال «سوران» شاهد روایتی تصویری از بخش‌هایی از زندگی پرفرازونشیب او بودیم.
مجموعه «هیس، هیچی نیس!» به عنوان نخستین محصول مرکز نوجوان سوره هم که این روزها در مرحله تصویربرداری قرار دارد، یکی دیگر از آثار اقتباسی سوره محسوب می‌شود. این سریال نمایشی و عروسکی طنز به تهیه کنندگی حمیدرضا عطارد و کارگردانی حسین حقانی اثری اقتباسی با روایتی نو از تاریخ جهان است که نگاهی به مجموعه کتاب «سرگذشت استعمار» نوشته مهدی میرکیایی دارد.
پیش‌تر هم پویش «هیس‌طوری» با نگاه به همین مجموعه در فضای مجازی به راه افتاده بود و مجموعه انیمیشنی با همین عنوان نیز به همت مرکز انیمیشن «سوره» با نگاهی اقتباسی به این اثر، در دست تولید قرار دارد.
اما تولیدات اقتباسی سازمان سینمایی سوره محدود به تولیدات سریالی و یا فیلم‌های بلند سینمایی نیست. در همین جشنواره اخیر فیلم‌کوتاه تهران، شاهد تقدیر از فیلم‌کوتاه «نام و نام خانوادگی» از محصولات مرکز فیلم جوان سوره، در بخش «کتاب و سینما» بودیم.
فیلمنامه این فیلم‌کوتاه به کارگردانی نازنین چیت‌ساز و تهیه‌کنندگی حسن حبیب‌زاده، با اقتباسی از داستان کوتاه «نام و نام خانوادگی» اثر محمدرضا زمانی به رشته تحریر درآمده و داستان آن درباره تلاش یک پدر برای ورود به جمع‌دوستانه پسرش و هم‌سن و سال‌های او است.
این «قصه» ادامه دارد
سیاست توجه به تولیدات اقتباسی در سطوح مختلف، همچنان در دستور کار سازمان سینمایی سوره قرار دارد کمااینکه این سازمان در آستانه جشنواره چهل‌ودوم فیلم فجر، به همت باشگاه فیلم سوره، فیلم سینمایی «باغ کیانوش» را در قالب اقتباس از یک رمان نوجوان، کلید زده است.
این فیلم سینمایی که کارگردانی آن رضا کشاورز به‌عنوان یک فیلم‌ساز فیلم‌اولی برعهده دارد، اقتباسی از کتاب «باغ کیانوش» از آثار سال‌های دور کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان دارد و روایتی ماجراجویانه از سال‌های دهه 60 را با محوریت چند نوجوان به تصویر درخواهد آورد.
«حوض خون» هم عنوان پروژه سینمایی دیگری است که هرچند هنوز به مرحله تولید نرسیده است اما نگارش فیلمنامه آن در قالب اقتباس از رمانی به همین نام آغاز شده است و احتمالا در سال آینده شاهد کلید خوردن این پروژه هم خواهیم بود.
رمان «ماتی‌خان» هم از کتاب‌های محبوب انتشارات سوره مهر در سال‌های اخیر بوده است که اقتباس از آن هم در قالب یک پروژه سریالی، در دستور کار مرکز سریال سوره قرار گرفته است. «ماتی خان» نوشته عبدالرحمن اونق، داستانی تاریخی دارد که به ماجرای استقرار اجباری قبیله‌های ترکمن در نزدیکی رود اترک می‌پردازد. این رمان، حکایتی واقعی از مردمان نجیب و آزاده‌ای است که با دخالت‌های مأموران حکومت پهلوی از اصل خود دور می‌شوند و همین موضوع آن‌ها را به وحشت می‌اندازد.
«قرارگاه سری نصرت» هم دیگر پروژه تازه مرکز سریال «سوره» است که این روزها در مرحله پیش‌تولید قرار دارد و روایت آن برگرفته از مجموعه کتاب‌هایی مرتبط با شهید علی هاشمی است. مهدی جعفری قرار است این سریال را کارگردانی کند.
امیرحسین مکاریانی
انتهای پیام/
