فرشته‌هایی که دیده نمی‌شوند/ این دانش‌آموزان نیازی به ترحم ندارند

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زهدان، قریب صد سال پیش در تبریز ماجرایی آغاز شد و آموزگاری در یک مدرسه غوغا به پا کرد و سکان‌دار تعلیم و تربیت دانش‌آموزانی شد که برخی اگر به دید حقارت به ایشان نگاه نمی‌کردند، دست کم رفتاری توام با ترحم داشتند و هرگز گمان نمی‌بردند کودکانی که نه می‌شنوند و نه توان تکلم دارند، بتوانند در کلاس درس شرکت کنند و از آن مهمتر تحصیل را با موفقیت به پایان برسانند؛ اما این مهم بالاخره اتفاق افتاد و آموزش به دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، اولین قدم‌هایش را با تکیه بر تلاش‌ها و نوآوری‌های «جبار باغچه‌بان» برداشت.

در سال 1370 قانونی در مجلس شورای اسلامی تصویب و سازمانی وابسته به وزارت آموزش و پرورش تحت عنوان «سازمان آموزش و پرورش استثنایی» تاسیس شد که تا امروز مشغول فعالیت است. این سازمان ماموریت دارد در راستای فراگیرسازی و توسعه آموزش برای همه افراد جامعه و به رسمیت شناختن حقوق دانش‌آموزان معلول برای برخورداری از فرصت‌های آموزشی برابر با سایر کودکان در نظام آموزش همگانی فعالیت کند.

آموزش استثنایی به نوعی از آموزش گفته می‌شود که به افراد استثنایی ارائه می‌شود. این قشر شامل افرادی می‌شود که کم توان ذهنی، ناتوان جسمی، دارای اختلال‌های گفتاری و زبانی یا آسیب‌های شنوایی و بینایی هستند. در مدارس استثنایی، آموزش‌هایی مانند برقراری ارتباط صحیح، آموزش‌های اولیه مانند مهارت‌های زندگی، تمرین و کار با اصوات(کودکان دچار اختلالات گفتاری) و ... به افراد داده می‌شود. دانش‌آموزان استثنایی معمولاً دچار اوتیسم، ناشنوایی، آشفتگی هیجانی، کم‌بینایی و نابینایی، اختلال زبانی، اختلالات ارتوپدی، اختلالات شنوایی، ناتوانی ذهنی، ناتوانی‌های حسی-حرکتی، ضربه مغزی و ... هستند.

به گفته حمید طریفی حسینی رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، 106 هزار دانش‌آموز استثنایی در کشور تحصیل می‌کنند که 84 هزار نفر از این دانش‌آموزان در مدارس خاص استثنایی و الباقی در مدارس عادی و تلفیقی مشغول تحصیل هستند. در این سازمان به دو دسته از دانش‌آموزان شامل هوش‌بر عادی و کم توانان ذهنی خدمات متناسب با شرایط فردی هر کدام ارائه می‌شود.

طریفی در بخش دیگری از گفته‌هایش اشاره داشته: اکنون نسبت معلم به دانش‌آموز، یک به چهار است که رقم بسیار خوب و استانداردی در سطح جهانی محسوب می‌شود. در برخی از استان‌ها این نسبت یک به دو است، لذا کمبود معلم نداریم.

این گفته معاون وزیر آموزش و پرورش در حالی است که در امر آموزش و تربیت دانش‌آموزان استثنایی بیش از  کمیت، کیفیت معلم موضوعیت دارد. معلمان مدارس استثنایی فارغ از صلاحیت‌ها و مولفه‌های عمومی معلمی، باید صلاحیت‌های تخصصی و مهارتی داشته باشند. طبعاً برای آموزش یک کودک نابینا یا ناشنوا ابزارهایی مورد نیاز است که مهارت بکارگیری آنها عمومی نیست.

آموزش و پرورش استثنایی در ارائه خدمات به دانش‌آموزان هدف بسیار وسیع عمل می‌کند طوری که سالانه طرح سنجش آغازین بر عهده دارد و همچنین در مراکز اختلالات یادگیری در راستای جلوگیری از ترک تحصیل و افت تحصیلی دانش‌آموزان عادی که دچار اختلالات یادگیری هستند در 4 تا 12 جلسه این دانش‌آموزان را درمان می‌کنند.

پوشش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه از دوره پیش دبستانی است و تا پایان حرفه‌آموزی در مدارس کار و دانش پیگیری می‌شود؛ همچنین توانبخشی اعم از فیزیوتراپی و کاردرمانی و گفتار درمانی و ... به صورت رایگان ارائه می‌شوند. دانش‌آموزان استثنایی سرویس ایاب و ذهاب رایگان هم در اختیار دارند و ارتباط خوب اداره استثنایی با خیرین نیز سبب کمک‌های زیادی از جمله ساخت مدارس و سالن‌های ورزشی و تهیه لوازم تحریر و حتی درمان کودکان شده است.

آموزش و پرورش استثنایی از نظر تعدد مدارس و نوسازی در سطح استان سیستان و بلوچستان هم عملکرد خیره کننده‌ای داشته به نحوی که بسیاری از مدارس سطح استان کمتر از 10 سال عمر دارند و بسیاری در حال ساخت و آماده تحویل هستند؛ به عنوان مثال مدرسه «غلامحسین رخشانی» در زاهدان سال گذشته احداث شده و مدرسه‌ای 12 کلاس در چابهار آماده بهره‌برداری است و پروژه مدرسه‌ مخصوص دانش‌آموزان اتیسم مطابق زمانبندی پیش رفته و تا پایان بهمن‌ماه در زاهدان به اتمام می‌رسد.

با توجه به مسئله همیشگی کمبود معلم در آموزش و پرورش، نگاهی به وضعیت معلمین در مدارس استثنایی می‌تواند به تصمیم برای تدبیر بهتر شرایط کمک کند. بنا بر اتفاق نظر ذبیح‌الله الهی رئیس فعلی اداره استثنایی آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان و مریم حجتی نسب رئیس سابق این اداره، در تمام کلاس‌های مدارس استثنایی معلم وجود دارد اما اگر به صورت خاص معلمین را بررسی کنیم، عدم تخصص در برخی از معلمین کاملاً مشهود است.

مدارس استثنایی نیازمند معلم متخصص

ذبیح‌الله الهی، رئیس اداره آموزش و پرورش استثنایی اداره‌کل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: ابر چالش آموزش در مدارس استثنایی به ویژه در سیستان و بلوچستان، چالش معلم متخصص است. بنا بر نیازسنجی نامناسب، نابهنجاری در جذب نیروی متخصص از درگاه دانشگاه فرهنگیان وجود دارد و این مهم دلیل بر کمبود معلمین متخصص در مهرماه می‌شود و اجباراً باید راه را برای معلمینی که در رشته کودکان استثنایی نیستند هموار کرد و با توجه به اینکه اداره استثنایی در جذب نیرو وابسته به ادارات آموزش و پرورش عادی است، پس نمی‌توان همه این دست از معلمان را در رشته‌های مرتبط مثل روانشناسی و علوم تربیتی جذب کرد و به ناچار معلمین غیرمتخصص برای پوشش دادن کلاس‌ها جذب می‌شوند.

مریم حجتی نسب رئیس سابق اداره آموزش و پرورش استثنایی اداره‌کل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان نیز در این رابطه به خبرنگار تسنیم گفت: با توجه به اینکه از سال 1387 آموزش و پرورش استثنایی نیرویی متخصص از دانشگاه فرهنگیان نمی‌گرفت و با توجه به سراشیبی بازنشستگی‌ها در سال‌های 1389 تا حدود 1393 و همچنین در سال 1398 مخصوصاً با جذب معلمین در رشته‌های غیرمرتبط به منظور جلوگیری از خالی ماندن کلاس‌ها موافقت می‌شد و این معلمین معمولاً افرادی بودند که درخواست انتقال داشتند و شرط انتقال این معلمین تعهدی پنج سال برای خدمت در اداره استثنایی بود.

عدم بکارگیری اساتید مجرب حوزه استثنایی در دانشگاه فرهنگیان

یکی از دانشجو معلمان رشته آموزش کودکان با نیازهای ویژه دانشگاه فرهنگیان استان سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم بیان کرد: نکته مهم و قابل تامل در عدم تکامل تخصص در فارغ التحصیلان رشته آموزش کودکان استثنایی از دانشگاه‌های فرهنگیان سیستان و بلوچستان،  عدم بکارگیری اساتید مجرب و دارای مدارج عالیه آموزش و پرورش استثنایی در فرآیند آموزش این دست از دانشجو معلمان در دانشگاه فرهنگیان است.

وی ادامه داد: این در حالی است که باید از اساتید با تجربه و متخصص در آموزش و پروش استثنایی برای رشد و تربیت بهتر در دانشگاه فرهنگیان استفاده شود. استادی که مهارت تخصصی برای آموزش معلم مدارس خاص ندارد، چگونه می‌تواند در امر تربیت معلم متخصص این مدارس مفید باشد؟ از سوی دیگر نبود زیرساخت و ابزار‌های لازم برای تربیت تخصصی دانشجو معلمان آموزش کودکان استثنایی خود به چالشی بزرگ تبدیل شده است.

از طرفی دیگر نیروهایی که از طریق ماده 28 اساسنامه دانشگاه فرهنگیان جذب می‌شوند، در رشته‌های مرتبط هستند(روانشناسی، علوم تربیتی و ...) اما به این دلیل که دوره تخصصی خود را تنها در دو پودمان می‌گذرانند که چندان ثمربخش نیست، به نظر می‌رسد دانش‌آموزان با نیازهای ویژه در اولویت وزارت آموزش و پرورش نیستند.

دانش‌آموزان با نیازهای ویژه نیازی به ترحم ندارند، نگاه به کلاس‌های درس مدارس استثنایی آموزش و پرورش نباید بر پایه نگاه ترحم‌آمیز باشد؛ بلکه باید بنا بر رسالت آموزش و پرورش تلاشی بی‌وقفه و همراه با استمرار برای برخورداری کودکان استثنایی از فرصت‌های برابر آموزشی نسبت به دیگر دانش‌آموزان باشد. اینگونه تعلیم و تربیت و خدمت آموزش و پرورش بر پایه عدالت خواهد بود.

انتهای پیام/