مفهوم «انتخاب» جایگاهی ویژه در اندیشه مرحوم صفایی حائری دارد

به گزارش خبرنگار دین تسنیم، نشست انسان و مسئله انتخابگری توسط مدرسه عین صاد در باغ کتاب تهران برگزار شد. نیمی از وقت نشست به ارائه نظر مرحوم استاد علی صفایی حائری درباره اهمیت انتخابگر بودن انسان، فرآیند انتخاب‌ در انسان، لوازم و آثار انتخاب‌گری در حیطه فردی و اجتماعی پرداخته شد.

عباس صفایی حائری که در این نشست سخن می‌گفت، بیان داشت: شاید بتوان، از یک منظر، پروژه فکری مرحوم «علی صفایی حائری» را نجات انتخاب انسان دانست. بسامد واژه انتخاب در آثار ایشان به اندازه‌ای است که با مروری سطحی بر آن آثار می‌توان دریافت مفهوم انتخاب جایگاهی ویژه دارد. به طور کلی استاد صفایی همه چیز را برای انسان می‌خواست؛ از دین تا دنیا و امکاناتی که در آن بود را برای انسان می‌دید. و در انسان قدرت انتخاب او اهمیت دارد.

وی افزود: انسان، طبق دیدگاه استاد صفایی، از امتیازی نسبت به سایر جانداران هستی برخوردار است. انسان، علاوه بر غرائز، از قدرت شناخت، سنجش و در نتیجه انتخاب برخوردار است. ما می‌توانیم به آنچه انجام می‌دهیم، آگاهانه بنگریم و آن را ارزیابی کنیم و در ادامه کنارش بگذاریم و به انتخابی دیگر روی آوریم. این اصلی‌ترین ویژگی انسان شکل حرکت او را مشخص می‌کند. حرکت ما بر اساس مجموعه انتخاب‌هایی که در طول زندگی داریم، شکل می‌گیرد. اما خود انتخاب داستان پیچیده‌‌ای دارد. هر انتخاب مبتنی بر ارزیابی و سنجش است و سنجش، هنگامی ممکن می‌شود که ما شناختی کامل از گزینه‌های پیش رو داشته باشیم. برای داشتن یک انتخاب سالم، باید از آگاهی آغاز کرد و زمینه سنجش را در فرد فراهم ساخت تا او خود، بهترین گزینه را بیابد و آن را بردارد.

این مدرس مدرسه عین صاد گفت: استاد صفایی بر اساس چنین تصویری از انسان، اصرار داشت که هر تغییری در انسان از همین نقطه آغاز شود. او رسالت خود را در طول زندگی کوتاهش، به سخن آوردن دین برای انسان می‌دانست. مدعی بود که دین از همین انتخاب انسان شروع می‌کند و مکتبی را شایسته انسان می‌دانست که به اصالت انتخاب او احترام بگذارد. نمی‌توان به جای دیگران دید و انتخاب کرد و بار باورها و انتخاب‌های خود را بر دوش دیگران گذاشت. دین، نه با تکالیف، که با شناخت‌ها شروع می‌کند و با تربیت قوای ادراکی انسان به او امکان سنجش می‌بخشد تا این انسان خود به انتخاب برسد. مرحوم صفایی به آیه 25 سوره حدید اشاره می‌کرد: «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ» تا نشان دهد که غرض خداوند از ارسال پیامبران و فروفرستادن بینات و احکام و معیارها این است که انسان‌ خود به پا خیزد.

صفایی حائری افزود: نقطه آغاز دین با مخاطبان و پیروان خود، تکلیف نیست. دین با ارائه‌ تصویری از هستی و انسان تلاش می‌کند تا بینش‌هایی به او ببخشد و در ادامه با نشان دادن کاستی‌های معبودهای انسان، او را به سنجش وادار می‌کند تا خود به تکبیرها برسد و توحید را فریاد بزند. آن‌ها که تلاش می‌کنند انسان را به رفتاری وادارند در حالی که هنوز به جهان‌بینی او چیزی نبخشیدند و ترازوی عقلش را به کار نگرفتند، تحمیلی بی‌جا را روا می‌دارند که در نهایت جز سرخوردگی و نفرت میوه‌ای نمی‌دهد.

وی افزود: در این دیدگاه، دین بال انتخاب انسان است؛ نه باری بر دوش او. به باور استاد صفایی، مهم‌ترین کارکرد دین، تربیت انسان‌ها است. سنگ بنای تربیت انسان، به کار انداختن قدرت تفکر در او و فراهم ساختن زمینه‌ای برای ارزیابی و انتخاب است. مرحوم صفایی، بر اساس چنان نگاهی که به انسان داشت، چنین تبیینی از دین و رسالت آن ارائه می‌داد. رسالتی که تمام سال‌های زندگی پرتلاطم‌اش را صرف آن کرد. او عمری برای انسان‌ها گام برداشت و وظیفه‌اش را جز در ساختن و تربیت انسان‌ها نمی‌دید.

پس از ارائه نظرات استاد صفایی توسط اساتید مدرسه عین‌صاد، نیم‌دیگر جلسه به پاسخ سؤالات شرکت‌کنندگان  درباره موضوع نشست گذشت.

مدرسه عین‌صاد محفلی است برای آموزش تخصصی و فهم عمیق اندیشه بدیع مرحوم استاد علی صفایی حائری در قالب‌های مختلف دوره‌های آموزشی، نشست‌های علمی، کارگاه‌ها، و اردوهای علمی که به تازگی شروع به فعالیت کرده است.

انتهای پیام/