سبک زندگی|پرخاشگری کودک؛ فرصتی برای رشد شخصیتی!
هرکودک یا نوجوانی که در اطراف خود احساس ناامنی داشته باشد، ممکن است پرخاشگری کند. مثلاً وقتی کودک در جمع کمتر مورد توجه باشد،پرخاشگری می‌کند تا نظر مادر را به خود جلب کند. یا اگر والدین او را تنبیه کنند، ممکن است منجر به رفتارهایی مانند پرخاشگری شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، پرت کردن اسباب بازی، کوبیدن پا بر در و دیوار و بهانه گرفتن در کودک و نوجوان گاهی نشانه‌ای از پرخاشگری است که در مراحل حادتر با رفتارهایی مثل کتک کاری، سر و صدا کردن و استفاده از کلمات نامناسب بروز پیدا می‌کند. در این شرایط کافی است کودک به خواسته‌هایش نرسد تا با کج‌خلقی سر ناسازگاری بگذارد. گاهی هم این پرخاشگری درونی است و کودک یا نوجوان سعی می‌کند خشم خود را فرو ببرد که عواقب آن بسیار بیشتر است. اما دلیل این ناسازگاری‌ها هر چه که باشد، در آموزه‌های سبک زندگی می‌توان راهکارهای خوبی برای مقابله و درمان آن پیدا کرد.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگو با دکتر زهرا حجازی دوست، استاد دانشگاه و محقق خانواده، به بررسی بحران پرخاشگری در کودک و نوجوان پرداخته است. اگر از رفتارهای پرخاشگرانه کودک یا نوجوانتان به ستوه آمده‌اید می‌توانید با خواندن مطالب زیر، هم دلایل آن را پیدا کنید و هم با روش مناسب، شرایطی فراهم آورید که مشکل فرزندتان حل شود.
پرخاشگری مثبت!
یکی از مشکلاتی که این روزها بسیاری از مردم با آن دست به گریبان هستند، مشکل پرخاشگری است. این اتفاق زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که پرخاشگری از سوی کودک و نوجوان دیده شود. رویکرد اصلی خانواده به این مسئله چه باید باشد و در چه شرایطی کودک و نوجوان به این مسئله دچار می‌شود؟
مسئله پرخاشگری اتفاقی است که به سن و جنسیت افراد بستگی ندارد. هر انسانی ممکن است در دوره یا دورانی از زندگی خود پرخاشگری کند. اما مهم این است که ریشه آن را باید در دوران کودکی و نوجوانی جست‌وجو کرد و برای درمان این رفتار باید از همان دوران اقدام کرد.
این رفتار غیرعادی، نوعی اختلال در رفتار فرزند است که به شکل کلامی یا با حالت‌هایی مثل اخم کردن، محکم بستن در و پنجره خانه یا داد و فریاد بروز پیدا می‌کند و باعث رنجش و آزار خود او هم می‌شود.
روانشناسان شناخت صحیح این اشکال رفتاری را اولین قدم برای مداوای آن می‌دانند. یعنی در مرحله اول لازم است اعضای خانواده به خصوص پدر و مادر شناخت درستی از موضوع پرخاشگری کودک خود داشته باشند تا بتوانند رفتار مناسب با آن را از خود نشان بدهند.
* والدین در کنار شناخت مسئله پرخاشگری، برای درمان و مقابله با این مسئله در فرزند خود چه کاری باید انجام دهند؟
گام بعدی برای حل این اشکال رفتاری این است که ریشه‌های پرخاشگری را پیدا کنیم. البته یک نوع پرخاشگری هم به نام «پرخاشگری مثبت» وجود دارد که اریک اریکسون، روانشناس آمریکایی آن را نشانه رشد نوجوان می‌داند. او معتقد است اگر این نوع پرخاشگری باعث شکستن حریم خانواده و احترام متقابل والدین و فرزند نشود، مسیر رشد و استقلال نوجوان را برای رسیدن به هویت فردی هموار می‌کند.
* منظور این است که همین مسئله می‌تواند باعث رشد کودک شود؟
بله؛ اگر رفتارهای کودک و نوجوان از طرف والدین به درستی شناخته شوند، می‌توانند زمینه‌ای برای تعالی شخصیتی او باشند. به عنوان مثال اگر خانواده با موضوع بدخلقی فرزند خود به درستی مقابله کند و یا پرخاشگری او را عاملی برای سرزنش، تحقیر و آزار او قرار ندهد بلکه به درستی آن را هدایت و کنترل کند، همین موضوع می‌تواند عاملی برای استقلال شخصیتی در کودک باشد.
پیدا کردن روش مناسب
* اصولاً دلیل ایجاد پرخاشگری در کودک و نوجوان چیست؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم علت اصلی و زمینه‌ساز این نوع برخورد چگونه و از کجا شکل می‌پیرد و آیا می‌توان با از بین بردن زمینه‌ها، این واکنش را هم از بین برد؟
دقت کنید که پرخاشگری کودک دلایل مختلفی دارد. روانشناسان معتقدند وقتی فرزند ما نتواند احساس و عاطفه خود را به شکل مثبت هدایت کند، به طور ناخودآگاه به شکل منفی بروز پیدا می‌کند.
درواقع پرخاشگری مثل فرمان هیدرولیک اتومبیل است که در مقابل فشارهای روانی که در طول روز به او وارد می‌شود، واکنش نشان می‌دهد و بروز پیدا می‌کند. آنها می‌گویند برای درمان پرخاشگری نوجوان باید آنها را مدیریت کنیم؛ یعنی در برابر فشارهای اجتماعی مثل فقر و تبعیض، روش مناسب پیدا کنیم تا این فشارهای منفی را برون‌ریزی کنند.
پرخاشگری برای جلب توجه والدین
*گاهی والدین برای کنترل پرخاشگری فرزند خود سعی می‌کنند نسبت به او بی‌توجهی کنند تا این رفتار خود را ترک کند. آیا بی‌اعتنایی یا تظاهر به بی‌اعتنایی در برابر این خصلت می‌تواند کمک‌کننده و مفید واقع شود؟
نکته مهمی که باید به آن توجه شود این است که نباید به این رفتار کودک بی‌توجه باشیم، چون به فرموده امام صادق (ع) خشم و غضب کلید همه بدی‌هاست و سرنوشت سختی را برای او رقم خواهد زد.
حواسمان باشد هر کودک یا نوجوانی که در اطراف خود احساس ناامنی داشته باشد پرخاشگری می‌کند. به عنوان مثال کودک وقتی در میهمانی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، پرخاشگری می‌کند تا نظر مادر را به خودش جلب کند. همچنین اگر پدر و مادر او را تنبیه کرده یا به مدت طولانی با او قهر کنند، ممکن است منجر به رفتارهایی مانند پرخاشگری شود.
در همین مورد در حدیثی از رسول اکرم(ص) نقل شده که فرموده‌اند کودک را نزن بلکه با او قهر کن ولی نه به مدت طولانی.
دلیل اصلی پرخاشگری کودک، خانواده است
مخلص کلام اینکه دلیل اصلی پرخاشگری کودک، خانواده است چون تحقیقات علمی نشان می‌دهد هر انسانی فقط 5 درصد صفات وراثتی را دارد. بنابراین اگر نوجوان یا کودک و حتی جوانی پرخاشگر است، 95 درصد این صفت را از خانواده یاد گرفته است. به عنوان مثال کودکی در خانواده دیده که وقتی پدرش عصبانی می‌شود، فریاد می‌زند و او نیز همین شکل برخورد را یاد می‌گیرد.
همدل باش
* در برابر بی‌اعتنایی نسبت به پرخاشگری کودک، می‌توان با او همدلی و همراهی کرد و با سخنان نرم او را آرام کرد. رویکرد سبک زندگی ایرانی اسلامی نسبت به این روش چیست؟
همدلی کردن به ویژه با نوجوان بالای 11سال بسیار مهم است. به عنوان مثال پدری در میان جمع فرزندش را دعوا کرده و باعث شده که فشار منفی به او وارد شود. بهترین راه این است که والدین با او حرف بزنند و همدلی کنند.
کودک یا نوجوان می‌تواند یاد بگیرد هر وقت عصبانی و ناراحت می‌شود، سکوت کند و نفس عمیق بکشد. در این صورت نیروی منفی‌ای که وارد بدنش شده، با نفس عمیق خارج می‌شود. در روایتی از امام علی (ع) نقل شده که می‌فرمایند: «خشم را با خاموشی درمان کنید.»
همین‌طور می‌توانید به او یاد دهید هر وقت از چیزی ناراحت شد و می‌خواست ناراحتی‌اش را به شکل پرخاشگری نشان دهد، کمی آب بنوشد چراکه نوشیدن آب برای آرام کردن خشم خیلی مناسب است. پیامبر اکرم(ص) در این مورد می‌فرمایند: «همانا خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش می‌شود.»
یک بیماری غددی
* صرف نظر از ریشه‌های روحی و روانی، آیا پرخاشگری می‌تواند ریشه جسمی داشته باشد؟ یعنی در اثر بیماری یا مشکلی در جسم کودک و نوجوان ایجاد شده باشد؟
بله. اگر کودک یا نوجوانی پرخاشگر است نباید والدین عجله کنند که فوراً او را به روانشناس معرفی کنند. بهتر است بدانند که پرخاشگری می‌تواند دلیل طبی و فیزیولوژیکی داشته یا به دلایل روانی ایجاد شده باشد.
مثلاً پسربچه‌های ده دوازده ساله‌ای که خیلی داد و فریاد می‌کنند یا دختربچه‌هایی که زیاد گریه می‌کنند، ممکن است مشکل غددی داشته باشند. بنابراین بهتر است اول یک متخصص غدد فرزندتان را معاینه کند؛ شاید غدد درون‌ریزش مشکل داشته باشد که باعث پرخاشگری کودک شده یا ممکن است قند خون او پایین آمده باشد.
به هر حال پزشک متخصص باید تعیین کند که مشکلات فیزیولوژی باعث پرخاشگری کودک شده یا خیر. البته گاهی اوقات خوراکی‌های تجویز می‌شود که می‌تواند بیماری کودکتان را تا حدودی درمان کند.
راهکاری در طب ایرانی اسلامی
* با این توضیحات در طب ایرانی اسلامی هم درمانی برای کنترل پرخاشگری توصیه شده است؟
بله، بر اساس تجویز طب اسلامی خانواده‌ها می‌توانند از ترکیب بادام و کشمش استفاده کنند. این ترکیب دارای منیزیم و قند است و برای پایین بودن قند خون مفید است.
ترکیب شیر گرم و عسل هم باعث می‌شود که جذب قند سلول‌های بدن بالا رود و به این ترتیب یکی از دلایل پرخاشگری خود فرد یا کودک و نوجوان مرتفع شود. البته باید توجه شود که بهتر است این ترکیب را شب‌ها قبل از خواب استفاده کرد تا اثر بیشتری داشته باشد.
نکته بعدی این است که درباره انواع مزاج‌های سودایی، صفراوی، بلغمی و دموی که در طب سنتی عنوان شده مطالعه شود تا با متعادل کردن مزاج، کنترل خشم آسوده‌تر شود.
انتهای پیام/
