خرد مادرانه در عصر فناوری اطلاعات؛ مادران ایرانی چقدر با تکنولوژی‌های روز آشنا هستند؟

خانم دکترفاطمه مهاجرانی؛ عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی ارشاد دماوند در همایش مادرانگیکه چندی پیش‌در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، موضوعی با عنوان «خرد مادرانه در عصر اطلاعات» ارائه داد و بر ضرورت مجهز شدن مادران امروز بر خرد لازم در عصر اطلاعات و ضرورت داشتن سواد رسانه ای و مهارت های زندگی تأکید کرد.

فاطمه مهاجرانی ابتدا در تعریف واژه خرد خاطرنشان کرد: خرد یعنی داشتن دانش، شعور، فهم، تجربه و بصیرت. خرد هم ذاتی و هم اکتسابی است. یا از ابتدا توانایی انجام آن را داریم و یا باید انقدر عمل کنیم تا تبدیل به صفت ما شود. فقط داشتن هم نیست، باید حتماً به سمت قابلیت این موضوع حرکت کنیم. فرد باید حتماً آزمودگی داشته باشد تا خردمند شود. طبیعتاً وقتی فرد آزمودگی را تجربه کند، آن وقت است که می‌تواند به قابلیت برسد. ضمن اینکه خرد ناشی از دانش یا دستاوردی از دانش است.دانش همانآگاهی است که از طریق آموزش، ادراک، کشف و یادگیری به دست خواهد آمد. باید واژه‌های داده، اطلاعات، دانش و خرد را از همدیگر تمیز بدهیم. این‌ها سلسه مراتبی است که روی هم چیده می‌شود. در داستان شگفت‌انگیزی که مولانا تعریف می‌کند، می‌گوید محبت هم نشانه دانش است. دانش است که بسیاری چیزها را به ما می‌دهد. لذا باید بر خرد به عنوان دستاوردی از دانش تمرکز کنیم.

مهاجرانی سپس به اهمیت نقش مادر در خانواده و جامعه اشاره کرد و گفت: ما معمولاً مادر را به عنوان موجودی که به ما فرصت زیستن می‌دهد، می‌شناسیم. هرجا کلمه مادر هست معمولاً با زایندگی همراه می‌شود. این یک تعبیر از واژه مادر است. ریشه کلمه «ام» در عربی، ستون است.مادرها ستون خانواده هستند. تجربه‌ای که ما داریم این هست که وقتی خدایی نکرده پدری از خانواده رخت برمی‌بندد و راهی جهان آخرت می‌شود، خانواده سرجای خودش می‌ماند چون ستون خیمه سرجایش هست. ولی وقتی خدایی نکرده مادر از خانواده رخت برمی‌بندد، معمولاً توان این جمع کردن نیست. این جمع کننده بودن و ستون بودن معمولاً با خانم‌ها است. خانم‌ها در اجتماع هم می‌توانند ستون باشند. خیلی از اوقات آدم‌ها مادر فیزیولوژیک نیستند ولی مادر اجتماعی هستند. پس ما یک نگاهمان به مادر، مادر اجتماعی است.

وقتی درباره نقش مادری صحبت می‌کنیم، نقش مادری ترکیبی است از دادن فرصت تولد؛ نه فقط تولد فیزیولوژیک، تولدهای اجتماعی ما. فرصت تجربیات متفاوت در محیط‌های مختلف. 

این استاد دانشگاه با اشاره به دسته‌بندی معروف تافلر از عصرها و زیست کنونی ما در عصر اطلاعات بر اهمیت کسب خرد لازم در این عصر تأکید کرد و گفت: طبق دسته‌بندی‌ معروف تافلر، ما در  عصر اطلاعات هستیم. در هر عصری به خرد متناسب با آن عصر نیاز داریم. همانطور که در عصر کشاورزی به گونه‌ای از خرد متناسب آن عصر احتیاج داشتیم. در عصر صنعت هم گونه دیگری از خرد نیاز داشتیم. در عصر فناوری اطلاعات هم مطمئناً به گونه دیگری از خرد نیاز داریم.خرد به این معنا که ما بدانیم چگونه برخورد کنیم و چه کار باید کنیم؟

ویژگی‌های عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات

مهاجرانی سپس به بیان ویژگی‌های عصر فناوری اطلاعات پرداخت و گفت: ما در این عصر سرعت بسیار شتابناکی را می‌بینیم.سرعت دسترسی به اطلاعات بسیار زیاد شده است. اگر قبلاً یک شعر را به خاطر نمی‌آوردید باید می‌گشتید، ورق می‌زدید تا پیدا می‌کردید. امروز با یک گوگل کردن ساده می‌توانید پیدایش کنید. خیلی از اوقات یک حجم بسیار زیادی از داده دریافت می‌کنیم بدون اینکه فرصت داشته باشیم آنها را پردازش کنیم و به فقره‌های اطلاعاتی معنادار تبدیلشان کنیم. این سرعت زیاد خیلی از اوقات ما را دچار یک ازخودگسیختگی روحی می‌کند. از آنطرف نوآوری‌ها دارد بسیار زیاد می‌شود. اصطلاحی که برخی اوقاتدر دنیا برای این نوآوری‌ها استفاده می‌کنند «نوآوری‌های مخرب» است. این حجم از نوآوری گاهی اصلاً خوب نیست ولی وجود دارد.

وی سپس به فواید و مضرات فناوری اطلاعات اشاره کرد و گفت:

فناوری اطلاعات مثل هر موضوع دیگری هم جنبه مثبت دارد، هم جنبه منفی دارد. مثبت و منفی را باید با هم نگاه کنیم. لذا فرزندانمان می‌توانند به چیزهایی دسترسی پیدا کنند که اصلاً برایشان خوب نیست. پس اینجا لازم است که ما با یک خرد مادرانه، اوضاع را مدیریت کنیم.

ما باید با خرد مادرانه این اوضاع را مدیریت کنیم

در مقابل آسیب‌های این عصر نباید صورت مسئله را پاک کنیم و همه چیز را انکار کنیم

فاطمه مهاجرانی بر نقش مهم زنان در مدیریت این اوضاع تأکید کرد و گفت: ما باید با خرد مادرانه این اوضاع را مدیریت کنیم. چرا می‌گویم خرد مادرانه؟ چون مادرها می‌توانند به جزئیات بیشتر دقت کنند. ویژگی زن ها دیدن جزئیات است. زن ها موقعی که جایی قرار می‌گیرند، زود می‌توانند نقاط ریز را ببینند. مردها کلی نگرتر هستند.

مهاجرانی با تأکید بر اینکه در مقابل آسیب‌های این عصر نباید صورت مسئله را پاک کنیم و همه چیز را انکار کنیم گفت: پس دسترسی به اطلاعات در عین حال که بسیار خوب و مثبت است می‌تواند بسیار خطرناک باشد. ما نمی‌توانیم چیزی را انکار کنیم. ما می‌توانیم واقعیت ها را ببینیم و بپذیریم بعد آنوقت برایش شروع کنیم رویکرد اتخاذ کنیم؛ بپذیریم یا بگذاریم کنار یا استفاده کنیم یا اصلاح کنیم؟ ولی در هر صورتانکار کردن حتماً رویکرد درستی نیست.

ضرورت مادری در این عصر، تسلط بر انواع سوادها به خصوص سواد رسانه‌ای است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ضرورت مادری در این عصر، تسلط بر انواع سوادها به خصوص سواد رسانه‌ای است، عنوان کرد: ما با این سه چهار ویژگی با عصر اطلاعات داریم برخورد می‌کنیم؛ اگر ما در این عصر یک خرد مادرانه به معنای دیدن دقیق و ریز همه اینها نداشته باشیم، نمی‌توانیم موضوعاتمان را مدیریت کنیم. پس ما نیاز داریم به انواع سوادها مسلط باشیم. و نیاز داریم درباره سواد رسانه‌ای به فرزندانمان آموزش‌های درست بدهیم.

خرد مادرانه حکم می‌کند که اگر جایی ما باید نه قاطع بگوییم، این کار را انجام بدهیم و نه قاطع بگوییم. چرا؟ چون دسترسی به اطلاعات گاهی از اوقات بسیار آسیب زا است. لذا در نظر گرفتن نسبت سن، میزان اطلاعات و میزان خطرناک بودن برخی از اطلاعات نکات بسیار مهمی است. اینکه خیلی از اوقات بچه ها از خیلی از چیزها نمی‌ترسند به خاطر این نیست که خیلی شجاع هستند چون تجربه‌اش نکرده‌اند. داشتن دانش، کمک می‌کند تا از بعضی از موضوعات بترسیم و فاصله بگیریم. بی‌مرز بودن موضوع بسیار خطرناکی است.

وی ادامه داد:

خرد مادرانه حکم می‌کند که ما بر سواد رسانه‌ای و سواد کامپیوتری تمرکز کنیم. و اتفاقاً باید از ابزاری به نام فناوری اطلاعات برای توانمندی‌های فردی خودمان و اطرافیان‌مان به اندازه کافی بهره برداری کنیم. همینطور بر موضوعاتی از جنس مهارتهای زندگی تمرکز کنیم. اگر فرد به اندازه کافی مسلط و مسلح نباشد؛ در هر موقعیتی که قرار بگیرد؛ هم آسیب می‌بیند و هم آسیب می‌زند.

باید بدانیم خودمان را چگونه قوی‌تر کنیم؟

اما نکته‌ای که هست مااول مسئول نجات خودمان هستیم. کسی که بویی از خوشبختی نچشیده، نمی‌تواند خوشبختی را به دیگران بچشانند. لذا اول باید خودمان را قوی و غنی کنیم. به کسانی که دوره غریق نجات می‌گذرانند، گفته می‌شود که اولین وظیفه غریق نجات، نجات خودش است. لذا ما اول باید بدانیم خودمان را چگونه قوی‌تر کنیم. لازم است راجب اینها مسلط باشیم. لازم است بفهمم کجاها من نمی‌دانم و کجاها باید بروم و بیاموزم. شاید در وجود من چه چیزهایی هست که دارد به من  آسیب می زند. خرد ناشی از دانش است. اگر جایی نمی‌دانیم بیاموزیم. عرض کردم خرد دستاوردی از دانش است.

خدشه دار شدن عزت نفس یکی از آسیب های عصر اطلاعات

فاطمه مهاجرانی در پایان خدشه دار شدن عزت نفس را یکی از آسیب های عصر اطلاعات عنوان کرد و گفت: در این عصر چون دسترسی به اطلاعات بسیار زیاد است؛ باید مراقبت کنیم که بچه های ما و خود ما در سرچ های مکرر، دچار آسیب به عزت نفس خودمان نشویم. این موضوع خیلی جدی‌ است. باید مراقب باشیم در فضایی که دانشجویان جوان ما و فرزندان جوان ما در فضای مقایسه دائم خیلی از موضوعات هستند، خدایی نکرده ‌آن عزت نفس اصیل خدشه‌دار نشود. اتفاقاً خردورز و خردمند کسی است که به ستون محکمی از عزت نفس اتکا کرده است و اصلاً این ستون را در درون خودش ساخته باشد. من هرچه فکر کردم دیدم هیچ چیز بهتر از این شعر مولانا نشان‌دهنده این عزت نفس نیست که:

ای همه دریا چه خواهی کرد نم                      وی هم هستی چه می‌جویی عدم

ای مه تابان چه خواهی کرد گرد                     ای که مه در پیش رویت روی زرد

تاج کرمناست بر فرق سرت                           طوق اعطیناک آویز برت

تو خوش و خوبی و کان هر خوشی                  تو چرا خود منت باده کشی

جوهرست انسان و چرخ او را عرض                 جمله فرع و پایه‌اند و او عرض

ای غلامت عقل و تدبیرات و هوش                 چون چنینی خویش را ارزان فروش

یک آدم خردمند تا این حد عزت نفس پیدا می‌کند و انقدر روح منیعی پیدا می‌کند.

پایان پیام/