جزئیات توافقنامه صلح اوکراین و روسیه در استانبول چه بود؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، پس از سخنان روز پنجشنبه ولادیمیر پوتین خطاب به مجلس فدرال روسیه مجدداً بحث‌ بر سر توافقنامه صلح استانبول میان مسکو و کی یف به موضوع داغ رسانه‌ها تبدیل شده است.

برای نخستین‌بار این ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه بود که در کاخ کنستانتینوفسکی در استرلنا در دیدار با نمایندگان هفت کشور آفریقایی که در ژوئن سال گذشته برای ارائه طرح صلح خود برای اوکراین آمده بودند، در مورد توافقنامه پاراف شده در مارس 2022 بین مسکو و کی یف صحبت کرد.

در آن جلسه پوتین سندی را به رهبران آفریقا نشان داد که شامل 18 مقاله و ضمیمه بود. این سند شامل مقرراتی در مورد بی‌طرفی و تضمین‌های امنیتی بود. پوتین سپس تصریح کرد که این اسناد هم به نیروهای مسلح و هم به موضوعات دیگر مربوط می‌شوند و افزود که همه چیز در این سند از واحد‌های نظامی تا تجهیزات و پرسنل مشخص شده است.

رهبر روسیه در مصاحبه ماه گذشته خود با تاکر کارلسون، روزنامه‌نگار آمریکایی، بیان کرد: روسیه هرگز میز گفت‌وگو درباره توافق صلح با اوکراین را ترک نکرده است، اما پس از توقف مذاکرات در استانبول، دیگر گام اول را بر نخواهد داشت.

به گفته وی، شرایط حل و فصل از جمله حفظ وضعیت موجود نیاز به بحث و گفتگو دارد.

در همان مصاحبه پوتین خاطرنشان کرد که «اوکراین، به یک معنا، یک دولت مصنوعی است که به خواست استالین ایجاد شده است»، از جمله از سرزمین‌های مجارستان، لهستان و رومانی.

رئیس‌جمهور روسیه بر اهمیت هدف نازی‌زدایی جمهوری‌های سابق شوروی تأکید کرد.

پوتین با تاکید بر اینکه امکان توافق بر سر این موضوع در استانبول وجود داشت و دارد، افزود: لازم است در اوکراین دیگر از کسانی که با هیتلر همکاری کردند قهرمان ملی نسازیم.

اما پس از پوتین این دیوید آراخامیا، رئیس فراکسیون حزب خدمتگزار مردم اوکراین بود که در نوامبر 2023 در مصاحبه با کانال‌های تلویزیونی، در پاسخ به این سوال که چرا کی‌یف از مذاکره با مسکو در سال 2022 امتناع کرد، گفت: پس از بازگشت ه‍یئت اوکراینی از استانبول، بوریس جانسون که در آن زمان نخست وزیر بریتانیا بود، به کی یف آمد و گفت، ما با روس‌ها هیچ توافقی را امضا نمی‌کنیم. جانسون به اوکراینی‌ها پیشنهاد کرد فقط بجنگند.

مفاد توافقنامه استانبول چه بود؟

اما مفاد توافقی که پوتین از آن یاد می‌کند چیست؟ توافقی که در ماه‌های ابتدایی جنگ باعث شد ارتش روسیه که تا چند کیلومتری کی یف رسیده بود و هیچ مانع مهمی را برای تصرف پایتخت اوکراین در مقابل نداشت به یکباره تغییر استراتژی داده و نیروهای خود را نه تنها از نزدیک کی یف بلکه از مناطق شمالی اوکراین خارج کند.

این توافقنامه، اوکراین را از پیوستن به ائتلاف‌های نظامی مانند ناتو منع می‌کرد، اما به کی یف اجازه می‌داد به سمت عضویت در ساختارهای غیر نظامی اروپا همچون اتحادیه اروپا حرکت کند.

اوکراین قرار بود به یک «دولت بی‌طرف دائم» تبدیل شود که از تقویت نیروهای مسلح خود با هزینه کشورهای غربی منع شده بود و قرار بود الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه به صورت «دفاکتو» شناسایی و این جزیره در اختیار و کنترل روس‌ها قرار بگیرد.

در عین حال، قرار بود سرنوشت مناطق شرقی لوهانسک و دونستک در جریان مذاکرات دوجانبه بین روسای جمهور روسیه و اوکراین حل شود، اما در پیش‌نویس این سند در ارتباط با آینده این مناطق سخنی به میان نیامده بود.

همچنین در این سند به وضوح ضامنین این توافق نیز مشخص شده بودند. انگلستان، چین، روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه قرار بود به عنوان ضامن این توافق عمل کنند.

در همان زمان، مسکو ظاهراً اصرار داشت که بلاروس و از آن‌ سو کی یف خواستار اضافه شدن ترکیه در این لیست بوده‌اند. در صورت نقض مفاد توافقنامه، این کشورها باید «مسئولیت تضمین وضعیت بی طرف اوکراین» را بر عهده بگیرند. در عین حال، آنها همچنین مجبور بودند «همه معاهدات بین المللی را که با وضعیت بی‌طرف دائمی اوکراین ناسازگار بود» را لغو کنند، از جمله وعده‌های کمک‌های نظامی دوجانبه.

از دیگر مواردی که در پیش‌نویس سند استانبول به آن اشاره مستقیم شده، موضوع تسلیحات موجود در اوکراین است. در این سند در مورد ممنوعیت داشتن سلاح‌های غربی، از جمله سلاح‌های موشکی از هر نوع و همچنین استقرار «نیروها و تشکل‌های مسلح خارجی» در خاک اوکراین صحبت شده است.

در همان زمان، قرار بود تعداد نیروهای اوکراینی به 85 هزار نفر، تعداد تانک ها به 342 و توپخانه به 519 عراده کاهش یابد. همچنین در پیش‌نویس توافقنامه در خصوص برد موشک‌های اوکراینی تصمیم‌گیری شده بود.

براساس بندهای موجود در سند برد موشک‌های اوکراینی نباید بیش از 40 کیلومتر می‌بود. اما طرف اوکراینی در این خصوص پیشنهادهای دیگری را بر روی میز مذاکره قرار داده بود، از جمله: تعداد نیروهای مسلح متشکل از 250 هزار پرسنل نظامی، تعداد تانک ها به 800 و توپخانه به 1900 عراده.

همچنین اوکراین قصد داشت در صورت حمله به این کشور، حریم هوایی خود را ببندد و کشورهای ضامن وضعیت بی‌طرف، طبق برنامه، در صورت تشدید تنش احتمالی، منطقه پرواز ممنوع را ایجاد کنند که البته روسیه با چنین پیشنهادهایی موافقت نکرد و از کشورهای ضامن دعوت کرد تا در مورد اقدامات تلافی‌جویانه علیه متجاوزی که مفاد توافقنامه صلح را نقض کرده است، به توافق برسند.

با استناد به کلیت سند منتشر شده مشخص می‌شود که روس‌ها در فکر گسترش سرزمینی به سمت اروپای غربی نبوده‌اند و تنها به دنبال تضمین امنیت خود از طریق غیر نظامی کردن اوکراین و تبدیل آن به یک کشور بی‌طرف دائم میان خود و پیمان آتلانیک شمالی بودند.

نویسنده : مهدی سیف تبریزی پژوهشگر حوزه روسیه و قفقاز

انتهای پیام/