آخرین وضعیت تحولات سیاسی اسرائیل؛ نتانیاهو بر لبه پرتگاه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در حالیکه جنگ رژیم صهیونیستی و گروه های مقاومت وارد هفتمین ماه پیاپی خود شده، تحولات و رقابت‌های سیاسی درون سرزمین‌های اشغالی ادامه دارد. مهم‌ترین خبر سیاسی در ماه مارس 2024 (اسفند 1402 و فروردین 1403) خروج گیدعون صعر، رهبر حزب امید جدید از ائتلاف با بنی گانتز بود.

صعر نیز همچون بتسلائل اصموطریچ، وزیر دارایی و ایتامار بن گویر، وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی از روند مدیریت جنگ ناراضی بود. البته به نظر می‌رسد هر سه نفر به دلیل اینکه کابینه جنگی به سه نفر محدود شده و بیشتر اعتبار ناشی از جنگ به بنی گانتز و یوآو گالانت، وزیر جنگ می‌رسید خواستار تغییر ترکیب آن و راه یافتن به این کابینه بودند. صعر پس از جدایی از ائتلاف وحدت داخلی به ریاست گانتز، خواستار عضویت در کابینه جنگی شد. اقدام بعدی صعر این بود که 10 روز بعد به دلیل بی توجهی به این خواسته از کابینه اضطراری استعفا کرد و به جریان اپوزیسیون پیوست.

جدایی صعر از گانتز اگرچه باعث کاهش تعداد کرسی های ائتلاف گانتز شد، اما جایگاه مستحکم این ائتلاف در صدر جدول را تغییر نداد. ائتلاف وحدت داخلی که تا پیش از جدایی صعر در نظرسنجی‌ها بیش از 35 کرسی را از آن خود می ساخت، پس از این رویداد، در حال حاضر بین 32 تا 36 کرسی در نوسان است. اما صعر که امیدوار بود پس از جدایی از گانتز بتواند بخشی از راستگرایانِ دلزده از لیکود را به حزب امید جدید جذب کند، تا این لحظه با موفقیتی حداقلی بین 4 تا 6 کرسی را در نظرسنجی‌ها به دست آورده است. صعر همچنین با تجدیدنظر در موضعی که دو ماه قبل در مخالفت با انحلال کابینه گرفته بود، اعلام کرده خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام است. خروج صعر از کابینه اضطراری تمایل به برگزاری انتخابات زودهنگام را نیز افزایش داده است.

از سوی دیگر گانتز پس از انشعاب صعر با ورود او به کابینه جنگی مخالفت کرد. بدون شک راه یافتن صعر به این کابینه باعث افزایش محبوبیت او و کاهش محبوبیت گانتز می‌شد. گانتز پس از این تحول نسبت به کابینه نتانیاهو نیز رویکردی صریح‌تر اتخاذ کرده و هفته گذشته به صورت رسمی اعلام کرد باید اعتماد از دست رفته اسرائیلی‌ها به کابینه اسرائیل از طریق یک انتخابات زودهنگام ترمیم شود. گانتز همچنین ماه سپتامبر 2024 را زمانی مناسب برای این انتخابات دانست.

وضعیت حزب لیکود و بنیامین نتانیاهو نیز تغییر محسوسی نکرده و این حزب – که در انتخابات نوامبر 2022، 32 کرسی را از آن خود کرده بود – همچنان در نظرسنجی‌ها زیر 20 کرسی به دست می‌آورد. وضعیت محبوبیت نتانیاهو نیز نسبت به ماه گذشته روند مساعدی به خود ندیده است. همچنین استراتژی طولانی کردن جنگ، اگرچه سرعت تحولات ضد کابینه را پایین نگه داشته، اما از سوی دیگر هرچه زمان بیشتری از جنگ می‌گذرد، تأثیر مُسکن و انسجام ساز آن کمتر و کمتر می شود. خروج گیدعون صعر از کابینه اضطراری نشانه ای قطعی از پایان یافتن تأثیر جادویی جنگ به عنوان یک عامل انسجام ساز است. صعر به عنوان شخصیتی محافظه‌کار که تفاوت چندانی با نتانیاهو ندارد، علی‌رغم کاستی های ناشی از تداوم جنگ، این تصمیم را اجرایی کرده که نشانه مهمی از حرکت سپهر سیاسی اسرائیل به سوی یک تغییر بزرگ است.

وضعیت حزب یش عتید و رهبر آن یائیر لاپید، پس از برگزاری نخستین انتخابات درون حزبی در 28 مارس 2024 همانطور که انتظار می‌رفت اندکی بهتر شده است. این حزب تا پیش از به رأی گذاشتن کرسی رهبری خود در نظرسنجی ها روندی نزولی را در پیش گرفته بود و به صورت میانگین 10-12 کرسی را از آن خود می‌ساخت (حدود 10 کرسی کمتر از اندوخته خود در انتخابات گذشته). اما در همه 4 نظرسنجی برگزار شده پس از این انتخابات (که لاپید در آن با اختلاف اندک 52.5 درصد بر رام بن براک با 47.5 درصد آرا پیروز شد) این حزب بیش از 13 کرسی به دست آورده که نشان از بهبود نسبی وضعیت یش عتید در افکار عمومی دارد. بدون تردید افزایش محبوبیت یش عتید با توجه پایگاه رأی عمدتاً مشترک با ائتلاف وحدت داخلی گانتز به زیان گانتز خواهد بود و در همه چهار نظرسنجی برگزار شده پس از انتخابات درون حزبی یش عتید، شاهد تداوم افت ائتلاف گانتز هستیم.

با این وجود باید درنظر گرفت که معمولاً در هر نظرسنجی که جناح میانه (متشکل از یش عتید و ائتلاف گانتز) بیش از 40 کرسی را از آن خود سازند، جناح هوادار نتانیاهو امکان پیروزی نخواهد شد. همچنان اندوخته جناح میانه در نظرسنجی‌های مختلف 45 کرسی است. لذا می توان گفت هنوز این جناح در مرکز توجه صهیونیست‌ها قرار دارد و جناح حامی نتانیاهو موفق به احیای جایگاه خود نشده است.

رویداد مهم دیگر در سپهر سیاسی اسرائیل، رشد نسبی آرای حزب اسرائیل خانه ما به رهبری، آویگدور لیبرمن است. لیبرمن که از سال 2018 در برابر نتانیاهو قرار گرفت و به صف مخالفان او پیوست در طول سال‌های اخیر تغییرات مهمی اتخاذ کرده است. گرایش شدید ضدعربی لیبرمن، در گذشته باعث شده بود بسیاری او را یک شخصیت «راست افراطی» قلمداد کنند، اما عضویت لیبرمن در کابینه موسوم به تغییر با حضور منصور عباس، رهبر حزب رعم باعث شده گرایش ضدعربی لیبرمن تعدیل شود.

از منظر سیاسی و اقتصادی لیبرمن و حزب او در جناح «راست میانه» قرار می‌گیرند. در شرایط کنونی افزایش محبوبیت حزب لیبرمن که در انتخابات گذشته 6 کرسی به دست آورده بود به حدود 10 کرسی، نشان از آن دارد که جامعه صهیونیستی درصدد یافتن یک جایگزین راستگرا بجز نتانیاهو است. در این شرایط اگر نفتالی بنت، نخست وزیر سابق به رقابت های سیاسی بازگردد و یا آنکه یوسی کوهن، رئیس سابق موساد وارد سیاست شود، بخشی از آرای سرگردان جدا شده از نتانیاهو و حزب لیکود به سوی آنها حرکت خواهد کرد. در واقع اگر بنت، کوهن و صعر فهرست واحدی برای انتخابات احتمالی زودهنگام آتی را تشکیل دهند، احتمالاً می‌توانند بلوکی پرجاذبه را به مخاطبان عرضه کنند که هم از نتانیاهو متفاوت باشد و هم چندان به سوی سیاست‌های جناح میانه حرکت نکند.

جناح مذهبی و راست افراطی

جناح مذهبی که با دو حزب شاس به رهبری آریه درعی و یهودیت متحد توراه به رهبری اسحاق گلدکنپوف به فعالیت سیاسی در سرزمین‌های اشغالی می‌پردازد تقریباً تنها جناح از ائتلاف حاکم است که در نتیجه حمله هفتم اکتبر 2023 کمترین آسیب را دیده است. این جناح پس از آغاز جنگ نیز بین 14 – 18 کرسی در نظرسنجی‌ها در نوسان بوده است. تنها چیزی که این احزاب را اندکی تحت فشار قرار داده موضوع فراخواندن حریدی‌ها به خدمت سربازی اجباری است که به ویژه به دلیل طولانی شدن جنگ و خستگی شدید نیروهای ذخیره به بحث روز در سرزمین های اشغالی مبدل شده است. بخش بزرگی از جامعه خواستار فراخوانده شدن این جمعیت به خدمت سربازی است، ولی حضور احزاب نماینده آنها درون ائتلاف حاکم باعث شد قانون فعلی معافیت های زیادی را برای حریدی ها در نظر می‌گیرد.

در چنین شرایطی اگر کابینه نتانیاهو بخواهد به تمایل 70 – 80 درصدی جامعه صهیونیستی برای لغو معافیت‌های این قشر گردن بنهد، قطعاً حمایت احزاب مذهبی را از دست خواهد داد و سقوط خواهد کرد. نیروهای اپوزیسیون نیز به خوبی متوجه این نقطه ضعف نتانیاهو شده اند و درصدد هستند همین موضوع سربازی حریدیان را به عنوان نقطه عطفی برای تشدید بحران در صفوف کابینه ائتلافی نتانیاهو مبدل کنند.

اما جناح راست افراطی اسرائیل که متشکل از دو حزب «صهیونیسم مذهبی» به رهبری بتصلائل اسموطریچ و «قدرت یهودی» به رهبری ایتامار بن گویر است نیز در طول نبرد با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شدند که باعث تضعیف این جناح شده است. این جناح در انتخابات گذشته که فهرست واحدی برای رقابت ارائه کرده بود موفق شد 14 کرسی را از آن خود کند که بی سابقه بود.

تا پیش از شروع جنگ دو حزب راست افراطی، یکی از فعال‌ترین بخش‌های ائتلاف حاکم بودند و برنامه جاه‌طلبانه‌ای را برای تغییر قوانین ارائه کرده بودند که «الحاق رسمی کرانه باختری»، «یهودی سازی مناطق عرب‌نشین نقب و الجلیل» و «تعیین مجازات اعدام برای مجریان عملیات های ضدصهیونیستی» از جمله آنها بود. اما شروع جنگ از هفتم اکتبر باعث شد رهبران این جناح نیز با تناقض‌هایی روبه‌رو شوند. ابتدا تشکیل کابینه سه نفر جنگی آنها را از تصمیم گیری مستقیم در مدیریت جنگ بازداشت؛ این درحالی بود که سران این جناح با بسیاری از تصمیمات کابینه جنگی موافق نبودند.

اما نخستین تناقض بزرگ این جناح در اواخر ماه نوامبر 2023 رقم خورد که آتش بس 7 روزه روی میز کابینه اسرائیل قرار داشت. جناح راست افراطی با این تصمیم مخالف بود و بن گویر به آن رأی مخالف داد، اما اسموطریچ با وجود مخالفت شدیدی که در ابتدا با آتش بس موقت کرده بود نهایتاً راضی به اجرایی شدن آن شد. این تغییر موضع به مذاق هواداران جناح راست افراطی خوش نیامده و حزب صهیونیسم مذهبی از آن به بعد در نظرسنجی‌ها با ریزشی شدید روبه رو شد و با حد نصاب 3.25 درصدی دست به گریبان است و در بسیاری از نظرسنجی‌ها قادر به ورود به پارلمان هم نیست. در واقع این جناح در نظرسنجی‌ها بین 9 تا 14 کرسی در نوسان است که بازه بسیار بزرگی است.

جناح چپ و عربی

احزاب جناح چپ صهیونیست تقریباً هیچ انتفاعی از بحران پس از هفتم اکتبر 2023 نبرده اند. حزب کارگر که با استراتژی کُشنده «مراو میخائیلی»، رهبر این حزب به ارائه فهرست مشترک با دیگر حزب چپ‌گرا یعنی مرتص نه گفت و تأثیر مستقیمی در قرار گرفتن مرتص در زیر حدنصاب داشت از ابتدای سال 2023 دچار ریزش آرا شد و در نظرسنجی‌ها تنها جای خود را به مرتص داد؛ یعنی حزب مرتص در ماه‌های اخیر موفق شده با کسب 4-6 کرسی در نظرسنجی‌ها به بازگشت به کنست امیدوار شود. ولی از سوی دیگر حزب کارگر در بیشتر نظرسنجی‌های پس از هفتم اکتبر 2023 هم زیر حدنصاب باقی مانده است.

شرایط بحرانی دو حزب چپ‌گرای اسرائیل باعث شد هر دو حزب به صرافت برگزاری انتخابات درون حزبی برای تعیین رهبر جدید بیفتند. «زاهاوا – گال اون» رهبر پیشین حزب مرتص در پی شکست در راهیابی این حزب به کنست از جایگاه خود کناره گیری کرد و این حزب هنوز تکلیف کاندیداهای آینده ریاست بر خود را  مشخص نکرده است. اما حزب کارگر با اعلام کناره‌گیری میخائیلی ماه مه 2024 (اردیبهشت 1403) را برای برگزاری انتخابات درون حزبی اعلام کرده و یائیر گولان، معاون پیشین فرمانده کل ارتش اسرائیل، اصلی‌ترین گزینه رهبری این حزب است. با نزدیک‌تر شدن تاریخ برگزاری انتخابات ،کرسی رهبری حزب کارگر و جدی تر شدن ریاست یک نظامی ارشد سابق، حزب کارگر هم در نظرسنجی‌ها به سوی حد نصاب کرده و در برخی نظرسنجی‌ها هم موفق به گذر از آن شده است.

انتظار می‌رود با رهبری گولان این حزب بتواند در نظرسنجی‌ها جایگاه خود را تثبیت کند و در صورت قطعی شدن برگزاری انتخابات زودهنگام دو حزب چپ‌گرای اسرائیل برای حفظ بقای خود فهرست انتخاباتی واحدی را به رهبری گولان تشکیل دهند. جناح چپ نیز با بازه نوسانی زیاد در مجموع بین 4 – 10 کرسی را در نظرسنجی ها به دست می آورد. البته در بیشتر نظرسنجی ها 4-5 کرسی اندوخته این جناح است و در صورتی که روند فوق تکمیل شود می توان بر روی کسب 10 کرسی برای این جناح حساب کرد.

احزاب عربی هم همچون جناح چپ وضعیت خوبی در حال حاضر ندارند؛ از فهرست مشترک عربی قبلی که اجتماع چهار حزب مهم عربی بود، تنها دو حزب خداش و تعال به صورت ائتلافی فعالیت می کنند و دو حزب رعم به رهبری منصور عباس و بلد به رهبری سامی ابوشحاده مستقل شده اند.

حزب رعم که عضویت در ائتلاف قبلی به رهبری لاپید و بنت تابوی مشارکت عرب‌ها در ائتلاف را پس از 70 سال شکست توانسته بین 4-5 کرسی خود را برای خود در بیشتر نظرسنجی‌ها حفظ کند. ائتلاف خداش – تعال نیز در طول جنگ همان 5 کرسی انتخابات گذشته را برای خود حفظ کرده است. اما حزب بلد در نظرسنجی‌ همواره زیر حدنصاب باقی مانده و موفق نشده 3.25 درصد آرا را به کف بیاورد. اما مشخص نیست اگر پس از پایان جنگ، برگزاری یک انتخابات زودهنگام قطعی شود با فضای ضد اسرائیلی شکل گرفته در میان عرب های 48 این حزب بتواند به تنهایی رأی لازم برای راهیابی به کنست را به دست بیاورد. نباید فراموش کنیم که حزب بلد در انتخابات نوامبر 2022 نیز با اختلاف تنها 16 هزار رأی نتوانست وارد کنست شود. جناح عربی 10 کرسی در اختیار دارد و این اندوخته می‌تواند در صورت ارائه یک فهرست مشترک میان سه حزب بلد، خداش و تعال به دست کم 15 کرسی افزایش پیدا کند.

انتهای پیام/