نزاع بر سر قدرت و ثروت در طریقت‌های دینی ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، فعالیت ده‌ها طریقت و فرقه دینی و عرفانی در ترکیه ادامه دارد و برخی از این فرقه‌ها، حواشی فراوانی دارند که گهگاه مانند بمب خبری، توجه جامعه را به سوی خود جلب می‌کند. 

سالهاست که در سایه حزب اردوغان، اغلب فرقه‌های دینی و عرفانی در ترکیه، علاوه بر صدها ساختمان بزرگ که به عنوان خانقاه و محل اجتماع در اختیار دارند، صاحب صدها شرکت تجاری، ترانزیتی ساختمانی و گردشگری هستند و در اغلب مناقصات دولتی، به راحتی برنده شده و به ثروت‌های عظیم دست پیدا می‌کنند. 

اخیراً در دو فرقه و طریقت مشهور ترکیه، بر سر چند و چون تقسیم منابع مالی، دعوا بالا گرفته و این مساله، حتی بر انتخابات نیز تاثیر گذاشته است.

پس از آن که یکی از مهمترین فرقه‌های دینی و عرفانی ترکیه به نام «جنبش خدمت» به رهبری فتح الله گولن، به عنوان مسئول و مجری کودتای نافرجام سال 2016 میلادی شناخته شد، کارشناسان سیاسی و امنیتی، اخبار مربوط به فرقه‌های دینی ترکیه را با حساسیت بیشتری دنبال می‌کنند.

در نتیجه بروز دعوا و اختلاف داخلی در طریقت‌ها به خاطر تقسیم منابع مالی، موضوعی است که پای سیاست‌های حزب حاکم را نیز به میان می‌کشد. چرا که به گفته آگاهان سیاسی، چندین طریقت و فرقه مهم در دوران زمامداری حزب عدالت و توسعه، با شهرداری‌های تحت امر حزب اردوغان زد و بند سیاسی و مالی کرده و صاحب رانت‌های عظیمی شدند.

در نتیجه طبیعی است که رقابت برای گرفتن سهم بیشتری از قدرت و منابع، به یک چالش سیاسی و امنیتی تبدیل شود. آن هم در شرایطی که ترکیه با بحران اقتصادی روبروست و حزب عدالت و توسعه، در بسیاری از استان‌های مهم و ثروتمند کشور، رقابت برای تصاحب اداره شهرداری‌های پولدار و پولساز را به مخالفین واگذار کرده است.

یک دعوای مالی، یک شکست انتخاباتی
سرتاچ‌اش از تحلیلگران روزنامه جمهوریت چاپ آنکارا، در ستون تحلیلی خود درباره منابع مالی طریقت‌ها و فرقه‌های دینی و عرفانی ترکیه چنین نوشته است: «لازم است موضوع شفافیت مالی و نظارت بر دارایی‌های گروه‌های مختلف دینی و اجتماعی، به صورت جدی پیگیری شود. به ویژه آن دسته از فرقه‌ها و گروه‌هایی که در دوران زمامداری حزب عدالت و توسعه و در سایه برقراری روابط سیاسی با این حزب، به ثروت دست پیدا کردند. مثال می‌خواهید؟ گروه دینی موسوم به (منزل). پس از وفات رئیس این فرقه، بازماندگان برای تقسیم اموال و دارایی‌های فرقه، دچار اختلاف شدند و دعوا بین آنها بالا گرفت. برخی از اعضای خانواده و همچنین شاگردان و مریدان، برای تقسیم میراث و منابع برجای مانده، آن قدر سرگرم دعوا شدند که شهرداری آدیامان برای نخستین بار پس از دو دهه، از دست حزب عدالت و توسعه خارج شد».

تحلیلگر روزنامه جمهوریت در ادامه نوشته است: «آدیامان، مهمترین کانون زیست و فعالیت سران فرقه منزل است. آنان در دو دهه گذشته، همواره از حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان حمایت کرده و در همه انتخابات‌ها، از مردم و مریدان خواسته‌اند که به نفع حزب حاکم رای دهند. ولی این بار، به شدت سرگرم دعوا بر سر میراث و منابع مالی فرقه بودند و کاری به کمپین انتخاباتی نداشتند. چنین شد که حزب حاکم شکست خورد و این شهر هم به دست مخالفین افتاد».

در نمونه دیگری از اختلاف جدی در طریقت‌ها و جماعات مهم ترکیه، دعوایی بین دو تن از شخصیت‌های دینی – عرفانی طرفدار اردوغان روی داده که توجه رسانه‌ها را به سوی خود جلب کرده است.

جبه لی احمد که به عنوان یک خطیب و شیخ فرقه شناخته می‌شود، پس از وفات رهبر جماعت دینی اسماعیل آقا، به دنبال آن بود که او را به عنوان رهبر طریقت برگزینند. اما این اتفاق روی نداد و یکی از شاگردان مسن، رهبر طریقت شد.

شیخ احمد با فرزند اوستا عثمان اوغلو رهبر طریقت اسماعیل آقا دعوایش شد و درباره ثروت او و فرزندانش، افشاگری کرد.

فرزند شیخ هم اعلام کرد: «این جماعت، ملک پدر من است. حرف حسابت چیست؟ اگر مشکلی برای فرزندانم به وجود بیاید، تو را به عنوان تحریک‌کننده و مسئول خواهم شناخت».

جبه لی احمد بیرون زد و برای خودش جماعت و خانقاهی دیگر دست و پا کرد. او در تریبون‌ها، به جماعت اسماعیل آقا تشر زد و از رهبر این فرقه خواست، هر چه زودتر در انتخابات شهرداری، از اردوغان و حزب او حمایت کند تا کشور به دست دشمنان نیفتد. ولی جماعت اسماعیل آقا وقعی ننهاد و حاضر نشد درباره انتخابات استانبول و دیگر استان‌ها، موضع‌گیری کند.

همه اینها در حالی است که در جامعه ترکیه، طریقت اسماعیل آقا را با چند رویداد دهشتناک قتل به یاد می‌آورند. تاکنون دو تن از بستگان رهبر این فرقه دینی – عرفانی، در حال عبادت و به ضرب دشنه کشته شده‌اند و در مورد طریقت‌های دیگری همچون عشاقیلر، منزل و دیگران نیز، حواشی فراوانی وجود داشته است.

چرا فرقه‌های دینی خطرناک هستند؟
یک نکته مهم در مورد گروه‌ها، جماعات و فرقه‌های دینی و عرفانی در ترکیه، این است که آنها از تنوع و گستردگی فراوانی برخوردار هستند و اتفاقاً برخی از طریقت‌ها، فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و آموزشی بسیار ارزشمند و موثری ندارند و نمی‌توان به اصطلاح همه را به یک چوب راند.

اما در عین حال، نمی‌توان از بیان این واقعیت صرف نظر کرد که نفوذ جماعات و فرقه‌ها در لایه‌های سیاسی و حکومتی، تبعات سختی برای مردم ترکیه داشته است. از دیگر سو، نوجوانان و جوانان خودسر و تندرو در فرقه‌ها، گهگاه دردسرساز می‌شوند و با توجه به این که صدها هزار نفر از نوجوانان ترکیه در آموزشگاه‌های تحت امر فرقه‌ها عضو هستند، نظارت امنیتی دقیقی بر آنها وجود ندارد و برخی از تحلیلگران ترکیه، به صراحت، آنها را به عنوان نقاط تهدید بالقوه تلقی می‌کنند.

امره کُنگار از روزنامه نگاران قدیمی ترکیه نوشته است: «از کودتای نظامی 1971 میلادی به این سو، فرقه‌ها همواره تلاش کرده‌اند تا در نظام آموزشی و تربیتی ترکیه اختلال کرده و جای خاصی برای خودشان بازکنند و حتی می‌توان گفت، فعالیت‌های آنها، زمینه ساز کودتای سال 1980 میلادی شد. امروز هم فعالیت فرقه‌ها، یکی از پاشنه آشیل‌های مهم ترکیه است و اگر از من بپرسند مشکلات اصلی ترکیه کدامند؟ به ترتیب اولویت می‌گویم: 1.معضلی به نام فعالیت گسترده و بی‌حساب کتاب فرقه‌ها در سراسر ترکیه. 2.پناهجویان و آوارگان. 3.رفتار تمامیت خواهانه دولت و تمرکز قدرت در دست شخص رئیس جمهور.

زمانی می‌توانیم اهمیت معضل سوم را به خوبی درک کنیم که به خاطر بیاوریم، شخص اردوغان به شکل جدی، تحت تاثیر برخی فرقه‌های ترکیه است. به همین دلیل، تمام وزارتخانه‌های حساس، مملو از شاگردان و مریدان فرقه‌های مختلف است. این در حالی است که فرقه‌ها دغدغه‌هایی مانند توسعه کشور، افزایش تولید و درآمد ملی، تامین عدالت درآمدی و خدمت به مردم ندارند. تنها هدف آنها قوی‌تر شدن، افزایش تعداد مریدان و سهم بردن از منابع کشور است».

بسیاری از کارشناسان حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی ترکیه بر این باورند که فعالیت فرقه‌های دینی و جماعات عرفانی، بخشی از حیات این کشور است و از میان نخواهد رفت. اما پیش بینی شده که در صورت افول قدرت حزب عدالت و توسعه، دایره فعالیت آنها تنگ‌تر و میزان نفوذشان کمتر شود.

انتهای پیام/