خودروسازان به ازای هر ۱ میلیون دلار ارز تخصیصی چه کردند؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم، بهار هر سال فصل انتشار آمار و ارقام مرتبط با عملکرد اقتصادی و صنعتی کشور است و امسال نیز از این قاعده مستثنی نبود؛ اما انتشار لیست 100 واردکننده نخست کشور از طرف گمرک در اوایل اردیبهشت 1403، بازار تحلیل این آمار را داغ کرده و در این میان، توجهات زیادی به ارزبری خودروسازان، مخصوصا خصوصی‌ها جلب شده است. از دلایل این موضوع می‌توان به حاشیه‌های تامین ارز تولید خودرو در پایان سال 1402 و همچنین بازگشایی دوباره مرزهای کشور به روی خودروهای وارداتی اشاره کرد.

در این مطلب سعی شده که نگاهی به این آمار و ارقام انداخته شود و با استفاده از داده‌های مربوط به ارزبری خودروهای مختلف که توسط وزارت صمت گزارش شده، تصویر بهتر و شفاف‌تری از این موضوع ترسیم شود؛ اما پیش از آن، مناسب است که آمار کلی صادرات و واردات کشور و همچنین عملکرد صنعت خودرو در سال 1402 را مرور کنیم.

صادرات و واردات ایران در سال 1402، به ترتیب معادل 86.9 و 66.2 میلیارد دلار بوده است. بر این اساس، متوسط ارزش صادراتی و وارداتی هر تن کالا، به ترتیب 362 و 1697 دلار بدست می‌آید که می‌تواند نشان‌دهنده این موضوع باشد که به طور کلی، اقلام صادراتی ایران به مواد خام نزدیک‌ترند و ارزش افزوده کمتری دارند؛ درحالیکه ارزش افزوده اقلام وارداتی بسیار بیشتر است.

از میان 66.2 میلیارد دلار واردات ایران در سال 1402، حدود 6 میلیارد دلار مربوط به اجزا و قطعات خودرو، 782 میلیون دلار مربوط به اجزا و قطعات موتورسیکلت، 850 میلیون دلار مربوط به واردات کشنده(کامیون) و 224 میلیون دلار نیز مربوط به واردات 11،236 دستگاه خودرو سواری نو بوده است.

خودروسازان ایرانی در سال 1402 موفق به تولید یک میلیون و 132 هزار دستگاه خودروی سواری، 166 هزار دستگاه وانت و در مجموع، یک میلیون و 339 هزار دستگاه وسیله نقلیه شدند. از این میزان، سهم خودروسازان خصوصی از تولید سواری 251 هزار دستگاه، وانت 32 هزار دستگاه و مجموع وسایل نقلیه 307 هزار دستگاه بوده است.

در صورتی که قیمت کارخانه خودروهای سواری و وانت مبنای محاسبه قرار گیرد، میزان فروش این خودروها در سال گذشته به 760 هزار میلیارد تومان می‌رسد که با در نظرگرفتن 51،500 تومان به عنوان متوسط قیمت دلار آزاد در این سال، این رقم معادل 14.75 میلیارد دلار خواهد شد.

در صورتی که به این مقدار، ارزش خودروهای وارداتی را نیز اضافه کنیم، فروش خودروهای سواری و وانت در سال 1402 در ایران به بیش از 15 میلیارد دلار خواهد رسید که با در نظر گرفتن تولید ناخالص داخلی 403.5 میلیارد دلاری براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، این رقم حدودا معادل 3.7 درصد از تولید ناخالص داخلی ایران می‌شود.

بر همین اساس، متوسط قیمت خودرو در سال 1402 در ایران، رقمی در حدود 600 میلیون تومان، معادل تقریبا 11،500 دلار تخمین زده می‌شود.

با بررسی لیست 100 واردکننده نخست کشور در سال 1402، نام 21 شرکت فعال در زمینه صنعت خودرو، موتورسیکلت و قطعه به چشم می‌خورد. این 21 شرکت شامل 8 شرکت سازنده خودروی سواری(صنایع خودروسازی مدیران، کرمان موتور، بهمن موتور، سایپا، مجتمع صنعتی آرین پارس موتور [مشترکا سازنده خودروی سواری و تجاری]، ایران خودرو خراسان، ایران خودرو و صنایع اتومبیل‌سازی فردا)، 5 سازنده خودروی تجاری(ایران خودرو دیزل، بهمن دیزل، گروه خودروسازی مایان، آریا اورست ماشین و مجتمع صنعتی پیلسان)، 2 سازنده موتورسیکلت (کویر موتور اوراسیا و نیرو موتور سامان) و 6 شرکت فعال در زمینه تامین قطعات (کوروش موتور آریا، صنایع تولیدی کروز، ایران خودرو ساپکو، دنیای قطعات پارتیان صنعت بم، گیربکس و اکسل سایپا و گروه صنعتی بارز) است.

ارزش واردات این 21 شرکت در سال 1402 معادل 5.85 میلیارد دلار (8.8 درصد از کل ارزش واردات) بوده که از این میزان، ارزش واردات سازندگان خودروی سبک 3.32 میلیارد دلار، سازندگان خودروی سنگین 880 میلیون دلار، سازندگان موتورسیکلت 180 میلیون دلار و شرکت‌های فعال در زمینه تامین قطعات 1.46 میلیارد دلار بوده است.

با توجه به اینکه در این لیست، ارزش واردات براساس شرکت دسته‌بندی شده است و در این میان ارقام مربوط به خودروساز و تامین‌کننده به تفکیک وجود دارد، نمی‌توان آن را تنها مبنای محاسبه ارزبری هر دستگاه خودرو قرار داد؛ به علاوه اینکه این لیست صرفا شامل 100 واردکننده نخست کشور است و قطعا سایر شرکت‌های فعال در صنعت خودرو، موتورسیکلت و قطعه در ادامه لیست حضور دارند.

برای محاسبه متوسط ارزبری خودروهای هر شرکت (با احتساب ارزبری در خودروساز و قطعه‌ساز)، بهتر است از اطلاعات منتشره توسط وزارت صمت نیز کمک گرفته شود.

با بررسی اطلاعات منتشره از ارزبری محصولات خودروسازان کشور در کنار آمار تولید سال 1402 و اطلاعات منتشره توسط گمرک، می‌توان به تخمینی از کل ارزبری این محصولات دست یافت. بر این اساس، در سال 1402، حدود 5.45 میلیارد دلار ارز برای تولید 1.20 میلیون دستگاه خودروی سواری استفاده شده است؛ ارقامی که نشان می‌دهند هر خودروی تولیدی در ایران در این سال، به طور متوسط به حدود 4،900 دلار ارز نیاز داشته است. از این بین، 2.52 میلیارد دلار به محصولات خودروسازان خصولتی و 2.93 میلیارد دلار به محصولات خودروسازان خصوصی اختصاص یافته است.

از 2.52 میلیارد دلار اختصاص یافته به خصولتی‌ها، 1.71 میلیارد دلار صرف محصولات ایران خودرو و 810 میلیون دلار نیز صرف محصولات سایپا شده است.

برهمین اساس، به طور متوسط، هر خودروی ایران خودرو 3،327 دلار و هر خودروی سایپا 2،226 دلار ارزبری داشته است. به عبارت دیگر، هر یک میلیون دلار تخصیص ارز به سایپا، توانسته 449 دستگاه خودروی نو به ناوگان خودروی کشور بیافزاید. این رقم در مورد ایران خودرو معادل 301 دستگاه بوده است.

این محاسبات برای خصوصی‌ها نشان می‌دهد که از 2.93 میلیارد دلار اختصاص داده شده، 1.79 میلیارد دلار به مدیران خودرو، 540 میلیون دلار به کرمان موتور، 300 میلیون دلار به بهمن، 140 میلیون دلار به آرین پارس موتور، 110 میلیون دلار به فردا موتورز و 70 میلیون دلار به ماموت خودرو اختصاص یافته است که اگر متوسط ارز تخصیص یافته به هر دستگاه محاسبه شود، برای خودروهای مدیران خودرو این رقم معادل 12،823 دلار، کرمان موتور 9،207 دلار، بهمن 13،093 دلار، آرین پارس موتور 14،560 دلار، فردا موتورز 13،050 دلار و ماموت خودرو 17،241 دلار بدست می‌آید؛ ارقامی که می‌توان آن‌ها را به این صورت نیز تفسیر کرد که هر یک میلیون دلار ارز تخصیص یافته به کرمان موتور، معادل افزوده شدن 109 دستگاه خودروی نو به ناوگان خودروی کشور است و این مقدار برای مدیران خودرو برابر با 78 دستگاه، بهمن 76 دستگاه، فردا موتورز 77 دستگاه، آرین پارس موتور 69 دستگاه و ماموت خودرو 58 دستگاه بوده است.

در پایان، ذکر 5 نکته زیر برای جمع‌بندی این مطلب می‌تواند مفید باشد:

- 5.45 میلیارد دلار اختصاص یافته محصولات خودروسازان داخلی در سال 1402 معادل بیش از 80 میلیون بشکه نفت خام 70 دلاری و یا به عبارتی صادرات روزانه بیش از  213 هزار بشکه نفت خام است.

- صرف 224 میلیون دلار برای واردات 11،236 دستگاه خودروی سواری نو نشان می‌دهد که متوسط ارزش گمرکی این خودروها بیش از 19،900 دلار بوده است؛ به عبارت دیگر، هر یک میلیون دلار ارز اختصاص یافته به واردات خودروی نو، منجر به افزوده شدن 50 دستگاه خودرو به ناوگان خودروی کشور شده است. برهمین اساس، اگر تمام 5.45 میلیارد دلار اختصاص یافته به محصولات خودروسازان داخلی، به واردات خودروی نو اختصاص می‌یافت، واردات 274 هزار دستگاه ممکن می‌شد و برای واردات 1.20 میلیون دستگاه خودرو (معادل تولیدات خودروی سواری و وانت در سال 1402) به بیش از 22 میلیارد دلار (حدود 319 میلیون بشکه نفت خام 70 دلاری – صادرات روزانه حدود 870 هزار بشکه) نیاز بود.

- مقایسه 3 سدان رقیب با ابعاد متوسط و مجهز به گیربکس اتوماتیک، یعنی تارای اتوماتیک، شاهین اتوماتیک و جک جی4 نشان می‌دهد که ارزبری خودروی جی4 (4،773 دلار) کمتر از شاهین اتوماتیک (4،792 دلار) و تارای اتوماتیک (5،127 دلار) است؛ درحالی که دو خودروی شاهین و تارا، خودروهای طراحی شده توسط خودروسازان ایرانی برای تولید در ایران هستند ولی خودروی جک جی4 توسط چینی‌ها طراحی شده است. این نکته می‌تواند نشانه‌ای از خیز کرمان موتور برای ورود به سگمنت‌های پرتیراژ بازار کشور با تکیه بر پلتفرم اختصاصی‌اش (که برپایه جی4 است) و زیرساخت داخلی تامین‌اش باشد؛ سگمنت‌هایی که به طور سنتی در اختیار دو خودروساز خصولتی یعنی ایران خودرو و سایپا بوده‌اند و حالا مدعی جدیدی به سراغ آن‌ها آمده است.

- نگاهی به ترکیب هیات مدیره شرکت‌های کوروش موتور آریا و دنیای قطعات پارتیان صنعت بم نشان می‌دهد که این شرکت‌ها با مدیران خودرو در ارتباط و واردکننده بخشی از قطعات مورد نیاز مونتاژ خودروهای چری در ایران هستند. اگر با استفاده از داده‌های منتشره توسط گمرک، میزان ارزش واردات این دو شرکت به ارزش واردات صنایع خودروسازی مدیران افزوده شود، ارزش واردات خودروهای چری توسط مدیران خودرو به رقم 1.79 میلیارد دلار می‌رسد که معادل بیش از 30 درصد از کل ارزش گمرکی واردات مربوط به شرکت‌های فعال در صنعت خودرو، موتورسیکلت و قطعه و همچنین معادل بیش از 2.5 درصد از کل ارزش گمرکی واردات ایران در سال 1402 است. اعداد محاسبه شده براساس داده‌های وزارت صمت نیز نتایج مشابهی دارند. این درحالی‌ست که مدیران خودرو با فروش کمتر از 140 هزار دستگاه خودرو در سال 1402، رقمی حدود 10 درصد از مجموع خودروهای تولید شده در ایران را به خود اختصاص داده است. در صورتی که فیدلیتی‌های تولیدی توسط بهمن را به تولیدات چری در ایران اضافه کنیم، سهم ارزبری خودروهای چری از مجموع ارزبری خودروهای تولیدی در ایران به 34 درصد نزدیک می‌شود، درحالیکه کمتر از 11.5 درصد مجموع خودروهای تولیدی ایران را محصولات چری تشکیل می‌دهند. این موضوع نشان‌دهنده کم بودن میزان داخلی‌سازی محصولات چری و رویکرد خاص این شرکت چینی به مونتاژ در ایران و به طور کلی بازار ایران دارد.

- حداقل ارزبری در میان مدل‌های بررسی شده مربوط به خودروی پراید 151 با حدود 1،100 دلار است. توجه به این عدد در کنار اینکه بازار 15 میلیارد دلاری خودرو ایران نیازمند 6 میلیارد دلار واردات(معادل 40 درصد از فروش) است این نکته را بار دیگر گوشزد می‌کند که صنعت خودرو یک صنعت جهانی است و قدیمی‌ترین پلتفرم‌های کشور که سابقه تولید چندین دهه‌ای دارند، همچنان به تکنولوژی خارج از مرزهای کشور وابسته هستند و کاهش سطح روابط اقتصادی بین‌المللی به ضرر صنعت و بازار خودروی ایران خواهد بود.

انتهای پیام/