ماجرای بازیگری که ۲ بار نقش امام خمینی(ره) را بازی کرد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، امام خمینی(ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی است و زندگی پرفراز و فرود ایشان قابلیت‌های بسیار زیادی برای به تصویرکشیدن دارد و با وجود آثاری در سینما و تلویزیون، اما هنوز آن‌طور که باید و شاید، دیده نشده است. در میان آثاری که درباره امام خمینی (ره) ساخته شده‌اند تنها فیلم "فرزند صبح" به شکل مستقیم به موضوع زندگی ایشان پرداخته است که این فیلم نیز با گذشت حدود بیش از یک دهه از زمان ساخت آن تاکنون، به نمایش عمومی درنیامده است.

فرزند صبح، فیلمی سینمایی به کارگردانی و نویسندگی بهروز افخمی است. این فیلم به زندگی امام خمینی(ره) در دوران کودکی می‌پردازد و بخشی از آن نیز به دستگیری ایشان در 15 خرداد اشاره دارد. در این فیلم که ساخت آن از مهرماه سال 1383 آغاز شده است، عبدالرضا اکبری نقش امام را در میانسالی ایفا می‌کند.

البته این فیلم بعد از چندین بار اصطلاحاً بازتدوین هنوز به اکران عمومی نرسیده است. فیلمی که هفت سال طول کشید ساخته شود. علاوه بر عبدالرضا اکبری که نقش اصلی فیلم را برعهده دارد، بازیگرانی چون هدیه تهرانی، محمدرضا شریفی‌نیا، محمدعلی کشاورز، آتیلا پسیانی، الیکا عبدالرزاقی و فرهاد قائمیان ایفای نقش می‌کردند.

محمدرضا شریفی‌نیا در این فیلم در نقش سید احمد خمینی و هدیه تهرانی نیز در نقش دایه امام حضور داشتند و عبدالرضا اکبری نیز نقش میانسالی امام(ره) را ایفا کرد.

روایت جالب عبدالرضا اکبری از بازی در نقش امام خمینی(ره)

عبدالرضا اکبری درباره ایفای نقش امام خمینی(ره) به خبرنگار تسنیم گفت: زمانی که این نقش به من پیشنهاد شد، بهت‌زده بودم. نمی‌دانستم چطور انتخاب شدم،‌ شباهت‌هایی وجود دارد یا خیر. نقش حضرت امام(ره) سختی خاص خودش را داشت، ایشان شخصیتی شناخته‌شده است که بیشتر افراد ویژگی رفتاری ایشان را می‌شناسند و این بازی در چنین نقشی را برای من سخت و دشوار می‌کرد.

بازیگری که 2 بار نقش امام خمینی(ره) را بازی کرد

عبدالرضا اکبری که در جریان گفت‌وگوی خود بارها به این نکته اشاره کرد «ای کاش روزی «فرزند صبح» را همه مردم روی پرده ببینند تا خستگی به تن‌‌مان نماند.» او سپس به فیلم دیگری اشاره کرد یک بار دیگر نقش امام خمینی(ره) را در آن اثر نمایشی ایفا کرد.

روایت خبرنگارانی که خدمت امام (ره) رسیدند.تله‌فیلم "یازده دقیقه و سی ثانیه" روایت گروهی از خبرنگاران تلویزیونی است که برای ضبط پیام حضرت امام (ره) در خصوص شروع جنگ تحمیلی در شهریور سال 1359 راهی جماران می‌شوند.

عبدالرضا اکبری در این تله‌فیلم بار دیگر در نقش امام خمینی (ره) ایفای نقش کرده است. در واقع اکبری با حضور در این تله‌فیلم تنها بازیگری است که موفق شده تاکنون دوبار در نقش امام خمینی (ره) به ایفای نقش بپردازد و نزدیک‌ترین گریم را به چهره واقعی ایشان داشته باشد.

علاوه بر اکبری، سید ابراهیم بحرالعلومی، یاشار افخمی، رضا صدیق، فرید لطف‌آور و محمد پیغمبرزاد به ایفای نقش پرداخته‌اند. " یازده دقیقه و سی ثانیه " به کارگردانی بهروز افخمی از محصولات سیمافیلم در سال 1387 است که در بخش مسابقه ویدئویی بیست و هفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر حضور داشت و توانست توجه منتقدان را به خود جلب کند.

دنبال باورپذیری بودم نه تقلید!

او که  دو بار نقش امام خمینی(ره) را ایفا کرده؛ تأکید کرد: لذت بازیگری به این است که ما در عمرمان این سعادت را پیدا می‌کنیم چنین نقش‌های بزرگ و ماندگاری را به منصه اجرا برسانیم. هرچه این نقش‌ها شخصیت مؤثرتر و ماندگارتری داشته باشند جزو امتیازات بازیگری محسوب می‌شود. به منِ بازیگر این فرصت داده می‌شود تحقیق و پژوهش داشته باشم و با شخصیت‌های مختلفی درباره این نقش صحبت کنم. کار ما فارغ از تقلید، تحلیل، تفسیر و تکنیک دارد تا بتواند آن باورپذیری را ایجاد کند.

وی افزود: نقش‌هایی که از شخصیت حضرت امام(ره) به من پیشنهاد شد هم سختی و هم راحتی خودش را دارد. چون از شروع انقلاب من با امام(ره) بزرگ شدم. هرچند که از نزدیک نتوانستم ایشان را ببینم اما گفتار و رفتار ایشان را در جریان اخبار و رسانه‌ها دنبال می‌کردم. بعد که به فیلم "فرزند صبح" دعوت شدم فرصتی فراهم شد تا کتاب‌های ایشان را در اختیارم بگذارند. از همه مهم‌تر با اقوام، بستگان و نزدیکان از جمله سیدحسن خمینی بسیار به من کمک کردند.

بستگان امام(ره) می‌گفتند این کیست؟

بازیگر سینما و تلویزیون درباره تستِ جمشید هاشم‌پور برای ایفای نقش امام خمینی(ره) در "فرزند صبح" بهروز افخمی، گفت: «من یادم هست چند جلسه 5 ساعته گریم داشتم که سعید ملکان این کار را کرد اما رضایت بهروز افخمی را جلب نکرد. البته شنیدم که جمشید هاشم‌پور هم تست داده بود اما این طور که می‌گفتند چهره‌اش از پس نقش بیرون می‌زد. یعنی هرکس می‌دید متوجه می‌شد این جمشید هاشم‌پور است.

اما بعد از چند جلسه 5 ساعته وقتی عکس‌های بنده را بازبینی می‌کردند، بستگان امام(ره) می‌پرسیدند این کیست؟ این واکنش خوبی بود؛ چرا که هنرپیشه در نقش‌های تاریخی نباید دیده بشود. این توجه و دقت‌نظر باعث شد تا مردم وقتی بر پرده نقره‌ای، "فرزند صبح" را دیدند شخصیت امام(ره) برایشان ملموس بود. این واقعیت بازیگری است که ما باید آن‌قدر خودمان را به نقش برسانیم که بتوانیم از پس آن بربیاییم.»

بازیگری که بعد از 25 بار گریم، امام خمینی(ره) شد

از سوی دیگر در تلویزیون آثار مختلفی مقاطع مختلف زندگی امام خمینی (ره) را دستمایه خود قرار داده‌اند که محمدرضا ورزی در سریال "معمای شاه" با سختی فراوان توانست نقش امام خمینی(ره) را با بازی شکرخدا گودرزی به نمایش درآورد. شخصیتی که به تعبیر این کارگردان، بعد از 25 بار گریم، قطعی شد. هرچند برخی از مدیران وقت گفته بودند نمایش چهره امام(ره) منتفی شود. "معمای شاه" یکی از سریال‌های پرکاراکتر تاریخی بود که داستان زندگی محمدرضا پهلوی را از زمان بازگشت وی از مصر، پس از ازدواج با فوزیه تا زمان مرگ به تصویر کشید.

در ساخت این مجموعه 80 بازیگر اصلی، 540 بازیگر فرعی و بیش از 560 نفر از عوامل سینما و تلویزیون ایران حضور دارند. مجموعه "معمای شاه" در خصوص جریانات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در دوره پادشاهی محمدرضا پهلوی است. در بخش‌هایی از این سریال به حضور امام خمینی (ره) در جریانات سیاسی ایران در زمان پهلوی نیز پرداخته شده است و می‌توان با بخش‌هایی از زندگی امام (ره) در این سریال آشنا شد. نقش امام خمینی (ره) را در این سریال شکرخدا گودرزی ایفا کرده است.

اینجا جای هیچ خطایی وجود ندارد

گودرزی بازیگر نقش امام خمینی(ره) در سریال «معمای شاه» به خبرنگار تسنیم گفت: "در مورد این چنین شخصیت‌هایی که مردم او را می‌شناسند و صفر تا صد زندگی او را می‌دانند، بازیگر نمی‌تواند خلق شخصیت کند، چرا که عقبه زیادی در ذهن مخاطب از این شخصیت وجود دارد و امکان خطا هم وجود ندارد. در حالی‌که در سایر نقش‌ها شما می‌توانید به عنوان بازیگر خلق شخصیت کنید به گونه‌ای که برای مخاطب هم باورپذیر باشد؛ اما در اینجا ما با شخصیتی مواجهیم که همه او را می‌شناسند و با رفتار، گفتار، منش، حرکت و همه‌چیز او آشنایی دارند؛ بنابراین کار بسیار سختی است و جای هیچ خطایی وجود ندارد."

ماجرای مونولوگِ بلند؛ گریه‌های واقعی طلبه‌ها

این بازیگر سینما و تلویزیون، افزود: اولین سکانسی که در قم بیت امام(ره) فیلمبرداری کردیم، خرداد و تیر در آن گرمای سوزان بود که با آن همه لباس و گریم نباید تعریق ایجاد می‌شد. این عدم ایجاد تعریق یک نوع تکنیک و مراقبه در بازیگری به حساب می‌آمد. هیچ‌وقت یادم نمی‌رود آن روز 300، 400 طلبه را از حوزه آوردند بعد یک سخنرانی دو سه صفحه ای به من دادند که به دلیل تئاتری بودن، آن مونولوگ بلند را حفظ کردم. چند دوربین در پشت صحنه قرار گرفته بود و طلبه‌ها نشسته بودند. آن سکانس درباره قدرت اسرائیل و سخنان آتشین حضرت امام(ره) در این باره بود. چند بار جای من چک شد تا وقتی من بیایم دیگر هیچ‌چیزی جا به جا نشود. وقتی من آمدم یک عده‌ای با دیدن چهره‌ام شوکه شدند. ما شروع کردیم سخنرانی آرام آرام صدای گریه‌های واقعی طلبه‌ها بلند شد. بعد از این سخنرانی سکوتی همه‌جا را فراگرفت و بدون کات، صحنه ادامه پیدا کرد و همه صلوات فرستادند.

محمدرضا ورزی و سختی خلقِ نقش امام خمینی(ره)

محمدرضا ورزی کارگردان سریال "معمای شاه" در پاسخ به این سؤال که چه مشکلاتی داشت نمایش اولین تصویر نمایشی از حضرت امام(ره)،‌ خاطرنشان کرد: سریال "معمای شاه" مسیر سختی بود که طی شد مخصوصاً جریان ورود به نمایش اولین چهره از حضرت امام خمینی(ره) که برخی از مدیران وقت در برهه‌ای اعلام کردند نمایش چهره امام(ره) منتفی شود. می‌ترسیدند که کار خوب از آب درنیاید. اما مدیرانی هم بودند خیلی شجاعانه در همان مقطع پای کار ایستادند تا "معمای شاه" ساخته شود. تست گریم را شروع کردیم و چراغ خاموش جلو رفتیم. می‌خواستیم این ذوق و انگیزه‌مان را مطبوعاتی کنیم ولی به دلیل وجود هجمه‌هایی، دست نگه داشتیم.

سریال «روح‌الله» برداشت‌هایی از زندگی امام(ره)

در این مسیر کارهای دیگری همچون "روح‌الله" به کارگردانی سیامک صرافت و بازی بازیگرانی همچون والا شهیری، ‌شایان جلالی، مهدی فقیه، رحمان باقریان، حمیدرضا میلاد، مریم فخر، مهرداد سلیمی، نرگس نافذ، صفرعلی کوهی، مهدی نقدزاده، محمد خدمات، اشکان شریف‌نژاد، محمدرضا مربی دوست، محمد رشیدی و عزیزالله بیات ساخته شد. این سریال چند قصه انتخابی و اقتباسی بر اساس برداشت‌هایی از زندگی امام (ره) و رابطه ایشان با همسایگان و کسانی که به دیدارش می‌رفتند را شامل می‌شود.

محمد آزادی در «صنوبر» نقش امام خمینی(ره) را تجربه کرد

تله فیلم "صنوبر" را مجتبی راعی ساخت که بعدها با نام "سال سخت در خمین" در جشنواره فیلم فجر سال 1381 نمایش داده و سپس با همین نام در قالب سریالی 6 قسمتی از تلویزیون پخش شد. چندی بعد سریالی به نام "سال‌های حادثه" در گروه کودک و نوجوان شبکه پنج سیما در 10 قسمت 45 دقیقه‌ای و در سه فصل تولید شد نکته جالب این است که این نقش ابتدا به ولی‌الله مؤمنی، بازیگر نقش پدر امام در سریال "آفتاب و زمین" پیشنهاد و حتی این بازیگر تست گریم هم شد، اما انتشار تصاویر تست گریم، واکنش‌هایی منفی را پدید آورد و به همین دلیل بازیگری به نام محمد آزادی جایگزین وی شد.

راعی کارگردان در این اثر به دوره نوجوانی امام خمینی(ره) و زندگی این شخصیت در فاصله 13 تا 16 سالگی وی می‌پردازد. مقطعی که با آغاز جنگ جهانی اول در ایران همزمان است و با وجود اعلام بی‌طرفی ایران، کشورمان از سوی بیگانگان مورد هجوم واقع می‌شود و روس‌ها از شمال کشور تا قزوین پیشروی می‌کنند و انگلستان نیز فعالیت‌های خود را همچنان ادامه می‌دهد. در چنین شرایطی که کشور در اشغال بیگانگان است، در هر گوشه از کشور ایران هر فردی که 100 سوار دارد، خود را شاه می‌نامد و در محدوده جغرافیایی مشخصی حکومت تشکیل می‌دهد.

احمد بخشی‌زاده، جعفر دهقان، جهانگیر الماسی، حسین محجوب، مهوش صبرکن، محمود جعفری، پریوش نظریه، زهرا سعیدی، علی یعقوب‌زاده و محمود پاک‌نیت برخی از بازیگران آن هستند. فیلم صنوبر هیچ گاه امکان نمایش در سینما‌ها را پیدا نکرد و صرفاً پخش تلویزیونی آن توانست مخاطبان را با این اثر آشنا کند.

آفتاب و زمین به روایت جواد شمقدری

تولید سریال "آفتاب و زمین" در اواخر دهه 1370 در تلویزیون آغاز و در اوایل دهه 1380 پخش این سریال از شبکه دو سیما آغاز شد. این سریال براساس فیلمنامه‌ای از جلیل عرفان‌منش و به تهیه‌کنندگی علیرضا سجادپور ساخته شد. شمقدری پیش از ساخت این سریال اثری مستند با عنوان "روایت انقلاب" را نیز با موضوع زندگی امام خمینی (ره) ساخته بود.

این سریال روایت زندگی امام خمینی (ره) را از دوران زندگی پدر بزرگوار امام(ره) آغاز می‌کند و با نمایش مبارزات پدر امام با خوانین منطقه، به مقطع تولد امام خمینی (ره) می‌رسد. حسین انصاری، مرحوم رضا سعیدی، بهمن دان، لعیا باستانی، ثریا سلطانی، ماشاءالله شاهمرادی‌زاده، برات الله شیبانی، غلامرضا عارف‌نژاد، مرحوم فرهاد خانمحمدی، مجید عبدالعظیمی و... دیگر بازیگران این سریال بودند.

قرار بود در این سریال ابتدا مقطع تولد امام خمینی(ره) ساخته و در قدم‌های بعدی مقاطع دیگر زندگی ایشان به تصویر کشیده شود، اما ادامه سریال هیچ‌گاه ساخته نشد و صرفاً تا دوران 6 ماهگی امام(ره) را مورد توجه قرار داد. نکته جالب توجه اینکه مقطع مورد اشاره سریال، با دوران قاجاریه و حکومت ناصرالدین شاه همزمان است و به دلیل تسلط بر مناطق مختلف ایران، برخورد‌های فراوانی میان آن‌ها و مردم شکل می‌گیرد.

سریال سال‌های حادثه و ارتباط امام(ره) با کودکان

سریالی در 10 قسمت 45 دقیقه‌ای به کارگردانی سعید چاری ساخته شده. «سال‌های حادثه» به دهه اول انقلاب و حوادث پیرامون آن می‌پردازد درست زمانی که اوایل انقلاب بمب گذاری‌هایی توسط منافقین کارگذاشته می‌شد. این سریال بصورت کامل درباره ارتباط امام با کودکان ساخته شده است. این سریال در 3 فصل به نگارش درآمده. فصل اول حوادث سال‌های 1342 تا 1357 و فصل دوم به سال 1357 تا 1368 اشاره دارد و فصل سوم سال 1391 تا زمان حال را به تصویر کشیده است. احمد علی شخصیت اصلی سریال است که پدرش در درگیری‌های اوایل انقلاب ناپدید شده. احمد علی علاقه بسیاری دراد تا امام را از نزدیک ببیند.

سریالی که شبکه دو در سکوت خبری ساخت، شروع کرد و ادامه داد و با توقف اثر، اخباری از سریال به بیرون درز کرد؛ «روح الله» به کارگردانی راما قویدل است که در آن بازیگرانی، چون انوشیروان ارجمند، افشین نخعی، حمیدرضا هدایتی، محمد کاسبی، محمد بزرگمهر و رحمان باقریان به ایفای نقش پرداخته‌اند. این سریال به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی شامل 13 اپیزود انتخابی و اقتباسی بر اساس روابط امام(ره) با همسایگان و کسانی است که از اقصی نقاط ایران موفق به دیدار با او شده‌اند.

در پایان باید اشاره کرد که اغلب این آثار با استقبال مخاطبان مواجه نشدند و برای تبیین ابعاد شخصیتی امام راحل نیازمند آنیم تا با تولید آثار فاخر نه تنها مخاطبان ایرانی بلکه جهانیان را برای شناخت ابعاد گوناگون خمینی کبیر ترغیب کنیم.