دنیای ابریشمی نوغانداران سوادکوه شمالی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از سوادکوه، در اندیشه گذشتگان چه زیبا خلقت ناب خداوندی برای زندگی بهتر حلاجی می‌شد، زندگی‌هایی که در اوج سادگی مشاغل سنتی را شکل داده، همچون میراثی حفظ کرده و امروزه ستون‌های تولید بر پایه همان اندیشه‌ها بنا شده است.

تولید ابریشم از کرم ابریشم که قدمتی چند هزار ساله دارد از آن دسته میراث‌هایی است که همچنان پا برجاست و علاقه‌مندان خاص خودش را دارد، قدمتی که پروانه ابریشم هزاران سال نوغانداران را به دور محفل ابریشمی خود گرد آورده و آنگاه که کرم‌های ابریشم از تخم‌های پروانه ابریشم دل به دنیای بیرون می‌زنند تازه اول ماجرای دنیای ابریشمی نوغانداران می‌شود و برگ‌های سبز توت، خوراک خوش نو رسیده‌ها می‌شوند تا پس از تغذیه‌ای خوش در فضایی گرم و آرام در خود تنیده شوند و پیله را پوشش زیبایی خود کنند، پیله‌ای که ثروتی سپید را در خود غنی می‌کند و نخ ابریشم حاصل آن می‌شود.

مازندران از استان‌های قابل توجه در تولید نخ ابریشم در کشور است و شهرستان‌های سوادکوه و سوادکوه شمالی آن پیشتاز این تولید در استان محسوب می‌شوند که البته منطقه " لَفور" سوادکوه شمالی شهرت دیرینه‌‌‌ای در نوغانداری به خود اختصاص داده و همه ساله چند تُن " پیله تر" توسط نوغانداران روستاهای مختلف منطقه " لَفور" تولید می‌شود که حاصل این تولید نخ‌های ابریشم است.

علی نوری‌نژاد مدیر جهاد کشاورزی سوادکوه شمالی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم با بیان قدمت نوغانداری در ایران، خاطر نشان کرد: سابقه فعالیت نوغانداری در ایران به دوران اشکانیان برمی‌گردد در دوره ساسانیان نیز واردات از چین انجام می‌شد و جاده ابریشم شکل گرفته بود این روند ادامه داشت و در دوران صفویه به اوج خود رسید و بعد تخم نوغان وارد ایران شد و دیگر نیازی به واردات نداشت و روستائیان در اصفهان، کاشان، گیلان، مازندران و قزوین به تولید می‌پرداختند و اما در دوره قاجار افت پیدا کرد ولی در دوره پهلوی به دلیل ورود صنایع ریسندگی و بافندگی دوباره اوج پیدا کرد و تا بعد انقلاب تا دهه 70 هم ادامه داشت اما از دهه 80 تولید روند نزولی پیدا کرده بود.

وی با برشمردن دلایل روند نزولی نوغانداری از دهه 80، افزود: یکی از دلایل واردات نخ ابریشم بود که اندازه و ابعاد آن متفاوت با نخ‌های ابریشم تولیدی ما بود و مطابق با دستگاه‌های صنایع داخلی نبود و با خط تولید داخلی سنخیت نداشت و در نتیجه صاحب کارخانه خط تولید خود را تغییر می‌داد و از نخ وارداتی استفاده می‌کرد و انگیزه برای نوغانداران کاهش یافته بود همچنین بحث ارزش تغییر کاربری زمین‌ها هم مطرح و منجر به قطع درختان توت شده بود ضمن اینکه قیمت نیز کاهش یافته بود.

مدیر جهاد کشاورزی سوادکوه شمالی با بیان اینکه یکی از مراکز عمده تولید کرم ابریشم و پیله ابریشم در مازندران، سوادکوه بزرگ بود، یادآور شد: مرکز عمده تولید کرم ابریشم در مازندران سوادکوه بزرگ بود ‌که الان به دو شهرستان سوادکوه و سوادکوه شمالی تبدیل شده و خودم هم در دوران کودکی به همراه خانواده به تولید مشغول بودم، مرکز عمده تولید کرم ابریشم در منطقه " لَفور" سوادکوه شمالی است که روستای " بورخانی" منطقه " لَفور" به عنوان روستای مرکز تولید " پیله تر" ثبت ملی شده است و در گذشته در این منطقه کارخانه رنگرزی و نخ‌ریسی داشتیم که تشویقی برای تولید کنندگان بود.

نوری‌نژاد تغییر رویکرد از کشاورزی به گردشگری در اثر احداث سد در منطقه " لفور" سوادکوه شمالی را زنگ خطری برای نوغانداری دانست و تصریح کرد: منطقه لفور به دلیل شرایط آب و هوایی، ارتفاع و توپوگرافی برای رشد و تولید سریع توت مناسب است اما بعد احداث سد رویکرد تغییر کارکرد اقتصادی به سمت گردشگری پیش رفته که این زنگ خطری برای اراضی تحت کشت توت محسوب می‌شود.

وی، افزود: برای جلوگیری از این موضوع در طی دو سال اخیر جهاد کشاورزی با هماهنگی اداره توسعه نوغانداری مازندران جلسات متعدد و کلاس‌های آموزشی برگزار کرده و همچنین نهال توت توزیع می‌شود تا انگیزه برای تولید کرم ابریشم از بین نرود و در تلاش برای احیاء کارخانجات نخ‌ریسی و رنگرزی در لفور هستیم.

مدیر جهاد کشاورزی سوادکوه شمالی با بیان اینکه در دهه 60 شرکت تعاونی نوغانداری 900 عضو داشت و اکنون به کمتر از 300 نفر رسیده است و برای حفظ این شغل میراثی اقدام تشویقی را در پیش گرفته‌‌ایم، اظهار داشت: خودمان افراد را با کمک کمیته امداد و بهزیستی شناسایی می‌کنیم، روستا به روستا رفته و جعبه تخم نوغان و نهال رایگان توت در اختیار می‌گذاریم و امسال در تولید بهاره حدود 9 تُن " پیله تر" تولید داشتیم و تلاش داریم تا در تولید پائیزه نیز تولید قابل توجهی داشته باشیم از طرفی قیمت خرید نیز افزایش یافته و به کیلویی 400 هزار تومان رسیده که خود باعث تشویق می‌شود اگر کارخانه نخ‌ریسی و رنگرزی هم احیاء شود قیمت خرید به کیلویی بیش از 10 میلیون تومان افزایش می‌یابد.

نوری‌نژاد با بیان اینکه مخالف گردشگری نیستیم اما می‌توان با تغییر نگاه فرهنگ نوغانداری را همچنان زنده نگه داشت، اظهار داشت: نگاه این است که اگر گردشگر می‌آید زنجیره تولید فراموش نشود ازجمله نخ ابریشم، مراکز پرورش توت، تولید کرم ابریشم و نخ ابریشم هم می‌تواند در قالب گردشگری ارائه و معرفی شود و مورد بازدید گردشگران قرار بگیرد.

وی افزود : رویکرد گردشگری در لفور صرف اینکه آلونکی ساخته شود نباشد بلکه حفظ آداب و رسوم و تولیدات هم ارتقاء یابد، صنایع دستی را حفظ کنیم، روزی لباس‌های ابریشمی تولید بانوان لفور خریدار اروپایی داشت، باید این کارها را زنده و حفظ کنیم، گردشگر خوب است و چه بهتر که تولیدات فراموش شده را زنده کنیم.

مریم امیری بورخانی یکی از افراد فعال در زمینه نوغانداری در روستای " بورخانی" منطقه " لَفور" سوادکوه شمالی است که از کودکی و از موقعی که محیط اطراف خود را شناخته با کرم ابریشم آشنا بود و در مورد سابقه فعالیت خود، گفت: تقریبا می‌توان گفت از همان دوران کودکی با این کار آشنا هستم چون تقریباً کاری بوده که مادرمان انجام می‌دادند و ما از کودکی با این کار آشنایی داشتیم اما از نوجوانی نوغانداری برای من جدی‌تر شد و وارد کار شدم و انجام می‌دادم.

وی با توضیح مراحل نوغانداری، ادامه داد: مرحله‌ اول خرید تخم از جهاد کشاورزی است که در جعبه مخصوص قرار دارد و از جعبه داخل پارچه سفید قرار می‌دهیم و تخم‌ها را در دمای گرم و‌ مناسب نگهداری می‌کنیم تا تبدیل به کرم ابریشم شوند و معمولاً یک هفته طول می‌کشد و بعد تبدیل شدن به کرم ابریشم، کرم‌ها شروع به خوردن برگ درخت توت می‌کنند که این مرحله سه بار کرم می‌خوابد و بعد بیداری دوباره برگ توت می‌خورد، خوابش معمولا 24 ساعت یا دو روز طول می‌کشد.

امیری، افزود: در مرحله بعدی کرم ابریشم برای پیله می‌خوابد که معمولا سه روزه هست و بعد شروع به دهه خواری می‌کند یعنی جمع کردن قوا برای ساخت پیله که ده روز طول می‌کشد و بعد ده روز خوردن شروع به تنیدن تار پیله به دور خودش می‌کند که در این مرحله گیاه "چماز" یا شاخه درخت "موزی انجیلی" به محیط پرورش کرم اضافه می‌شود و کرم روی آنها رفته و‌ پیله را روی آنها می‌بندد.
امیری با بیان اینکه معمولا اول تخم نوغان در جعبه‌های کارتن نگه داشته می‌شود، اظهار داشت: درون اتاق نگه داشته و بعد روی تخت و‌ پشت بام سربسته که ورودی و خروجی هوا هم داشته باشد نگهداری می‌شود، اگر کرم‌های ابریشم در محیط مناسب باشند و زنده بمانند معمولا هر جعبه 36 کیلو پیله میدهد.
وی با اشاره به برخی مشکلات در حوزه این کار، عنوان کرد: از جمله مشکلاتی که می‌توان در این کار به آن اشاره کرد گاهی کمبود مواد ضدعفونی مثل اهک، وجود موش در پشت بام‌ها، گرمای هوا در زمان‌های دهه خواری کرم ابریشم، هستند. 

این نوغاندار با یادآوری فعالیت زنان روستایی در زمینه نوغانداری، خاطرنشان کرد: در قدیم زنان روستا خودشان پیله ابریشم را تبدیل به نخ ابریشم می‌کردند و به شکل سنتی انجام می‌دادند اما امروزه بیشتر به جهادکشاورزی  یا مراکز خاصی که متقاضی خرید پیله ابریشم هستند، فروخته می‌شود.

امیری درمورد حس و حال نوغانداری، گفت: نوغانداری و پرورش کرم‌های ابریشم جاذبه خاص خودش را دارد، وقتی نگاه به کرم‌های ابریشم به این خلقت خدا می‌کنیم که فقط از برگ درخت توت تغذیه می‌کنند خیلی زیباست،خیلی منظم برگ‌ها را می‌خورند و صدای خوردن برگ توت در زمان دهه خواری خیلی زیباست و‌ حتی تماشای تشکیل پیله واقعا جذابیت‌های خاص خودش را دارد.
وی با بیان عوامل موثر در تولید، عنوان کرد: میزان تولید به میزان برگ درخت توتی که در اختیار داریم، نوع مرغوبیت تخمی که جهادکشاورزی می‌دهد و داشتن فضای کافی و مناسب برای نگهداری بستگی دارد.

انتهای پیام/