نگاهی به نگرش‌های روسیه و غرب برای صلح در قفقاز جنوبی
آمریکا درباره امنیت منطقه دقیقاً برعکس روسیه فکر می‌کند. مذاکرات صلح بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری غرب و روسیه به طور جداگانه در چند سال گذشته در جریان بوده است، اما تاکنون این ابتکارات هیچ نتیجه واقعی نداشته است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، «سرگئی شویگو» دبیر شورای امنیت روسیه، موضوعاتی را که با الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان در جریان سفرش به باکو در تاریخ 6 اوت گفت‌وگو کرده است، اعلام کرد. به گزارش تاس، سرگئی شویگو گفت: در سفر کاری خود به باکو، تلاش غرب برای مداخله در روند ایجاد امنیت در قفقاز جنوبی مورد بحث قرار گرفت. گسترده‌ترین طیف موضوعات مورد بحث قرار گرفت که در درجه اول به امنیت در قفقاز جنوبی مربوط می‌شود. یعنی بسته پیشنهادی دهم ارمنستان به آذربایجان و البته تلاش‌های بسیار فعال غرب برای مداخله در این روند نیز در اینجا گنجانده شده است.
مقامات کشورهای غربی هنوز درباره این اظهارات این مقام روسی اظهارنظر نکرده‌اند. اما جیمز اوبراین، دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در امور اروپا و اوراسیا، در جلسات استماع با موضوع «آینده اروپا» در سنا گفت که کشورش قویاً از مذاکرات صلح بین آذربایجان و ارمنستان حمایت می‌کند. وی در پاسخ به این سؤال که مسکو مانع تلاش‌های صلح دو کشور در جلسات استماع می‌شود، تأکید کرد: روسیه می‌خواهد همه چیز در چارچوب شرایطش اتفاق بیفتد. صادقانه بگویم، هر دو کشور از این وضعیت ناامید شده‌اند. ما سخت کار می‌کنیم تا تمایل طرفین برای صلح را در قالب یک توافق منعکس کنیم.
ظاهراً در آمریکا درباره امنیت منطقه دقیقاً برعکس روسیه فکر می‌کنند. مذاکرات صلح بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری غرب و روسیه به طور جداگانه در چند سال گذشته در جریان بوده است، اما تاکنون این ابتکارات هیچ نتیجه واقعی نداشته است. مناقشه قره‌باغ که در دهه 80 و 90 قرن گذشته میلادی شدت گرفت، بارها باعث درگیری‌های مسلحانه بین دو کشور شد.
عارف ممدوف، سفیر سابق جمهوری آذربایجان در اتحادیه اروپا در این باره گفت: به نظرم کاملاً قابل درک است که روسیه نمی‌خواهد منطقه غرب را رها کند. پیشروی موفقیت‌آمیز نیروهای روسیه در جبهه اوکراین و امتناع کی‌یف از مذاکره نشان می‌دهد که این کشور شمالی ادعاهای جدی‌تری دارد. به طور کلی، روسیه کشورهای مشترک‌المنافع را به عنوان منطقه مورد علاقه خود می‌داند. رویدادهای اخیر در گرجستان تأیید می‌کند که موقعیت روسیه در حال تقویت است و نیروهای روس‌گرا در این کشور به هیچ وجه ضعیف نیستند. در ارمنستان نیز تلاش‌هایی صورت خواهد گرفت.
در گرجستان با وجود اعتراض مخالفان، جامعه مدنی و حتی رئیس‌جمهور این کشور، قانون «عامل خارجی» اجرایی شد. طبق این قانون، سازمان‌هایی که 20 درصد بودجه خود را از خارج از کشور تأمین می‌کنند، باید ثبت‌نام کنند وگرنه جریمه می‌شوند.
ممدوف تأکید کرد: روسیه در تلاش است تا ابتکار عملی را که در جنگ با اوکراین از دست داده بود، به دست آورد. اگرچه آذربایجان تلاش خواهد کرد روابط اتحادی بیشتری با روسیه را ترجیح دهد و این مسئله مسکو را جاه‌طلب‌تر خواهد بود. این احتمال وجود دارد که او مطالباتی را برای دریافت تعهداتی از باکو مطرح کند. بدون تردید، روسیه در قبال دخالت غرب در منطقه سکوت نخواهد کرد. به عبارت دیگر، اگرچه او نسبت به ساده‌سازی روادید اتحادیه اروپا و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع آرام است، اما رویکردی تهدیدآمیز به روابط نظامی نشان خواهد داد.
سفیر سابق جمهوری آذربایجان در اتحادیه اروپا معتقد است: امنیت موضوع اصلی روسیه است و مسکو مسائل را به طور دقیق‌تر بیان می‌کند. اخیراً تغییرات جدی در وزارت دفاع این کشور رخ داده است و ژنرال‌هایی دستگیر شده‌اند. احساس می‌شود که روسیه نه‌تنها در جهت بازسازی خود، بلکه در مناطق دیگر، در قفقاز جنوبی، مولداوی و آسیای مرکزی نیز تقویت خواهد شد. وی همچنین برای تضعیف موقعیت غرب در مناطقی که نام بردم اقداماتی انجام خواهد داد.
حکمت بابااوغلو، معاون سابق حزب حاکم آذربایجان نوین نیز در مصاحبه خود به خبرگزاری توران، روسیه را بازیگری بسیار قدرتمند در منطقه دانست و گفت: در حال حاضر و در زمانی که نظم نوین جهانی در حال شکل‌گیری است، روسیه تلاش می‌کند تا روابط سنتی خود را در منطقه حفظ کند. روسیه همسایه نزدیک آذربایجان است و در چند وقت اخیر انگیزه‌های مثبت جدیدی در روابط دو کشور مشاهده شده است. این هم نیاز ما به داشتن یک جغرافیای مشترک است و هم روسیه با قلمرو و جمعیت آذربایجانی عامل مهم اقتصادی برای جمهوری آذربایجان است. از این رو توافقنامه فعالیت‌های مشترک بین روسیه و آذربایجان در 22 فوریه 2022 امضا شد. این یک رویداد جدید در تاریخ 34 سال گذشته ما است. من فکر می‌کنم که وضعیت کنونی روابط روسیه و آذربایجان به نفع هر دو کشور است.
به گفته حکمت بابااوغلو، روابط خوب جمهوری آذربایجان و روسیه برای منافع ملی این کشور ضروری است. به گفته وی، همه کشورهای جهان با چالش‌های امنیتی جدیدی روبرو هستند.
وی همچنین معتقد است: مفاهیم امنیت ملی که اکنون شکل می‌گیرد، شاخص‌های اصلی 100 سال آینده را تعیین می‌کند. در حال حاضر روسیه در نظام روابط بین‌الملل در جایگاهی قرار دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. بدون شک امپراتوری بزرگی مانند روسیه در قفقاز جنوبی که جغرافیای نزدیکی است، منافع دارد. آذربایجان نیز در تلاش است تا با تطبیق منافع خود با روسیه و با واقعیت جدیدی که توسط خودش ایجاد شده، بخشی از این امنیت شود. کسی که فکر می‌کند بدون روسیه می‌توان امنیت را در جغرافیای ما تأمین کرد، اشتباه بزرگی است. روسیه یک عامل و واقعیت مهم است. بنابراین، بدون در نظر گرفتن این واقعیت، هیچ یک از جمهوری‌های قفقاز جنوبی نمی‌توانند از مسائل امنیتی مطمئن باشند.
اما به گفته عارف ممدوف، سفیر سابق جمهوری آذربایجان در اتحادیه اروپا، مسکو علاقه‌ای به امضای توافقنامه صلح بین باکو و ایروان ندارد. وی معتقد است: در صورت دستیابی به توافق صلح، ارمنستان روابط خود را با غرب با شدت بیشتری توسعه خواهد داد. اگر ارمنستان مشکلات امنیتی نداشت، گام‌های جدی‌تری در جهت همگرایی با غرب برمی‌داشت. در حال حاضر، اگرچه ارمنستان عضویت خود را در سازمان پیمان امنیت جمعی متوقف کرده است، اما به طور کامل از آن خارج نشده است. آن‌ها در اتحادیه اوراسیا می‌مانند. اقتصاد ارمنستان بسیار به روسیه وابسته است. حتی اگر توافقنامه صلح وجود داشته باشد، روسیه می‌خواهد که آن را به شکلی که می‌خواهد امضا کند، مثلاً در مسکو. ما می‌خواستیم آذربایجان هر چه زودتر توافقنامه صلح را امضا کند، زیرا تصور می‌کردیم روسیه ادعاهای امپراتوری خود را مطرح می‌کند. امروزه این ادعا بدیهی به نظر می‌رسد.
اما حکمت بابااوغلو چیز دیگری می‌اندیشد. وی تأکید می‌کند: در شرایط کنونی، دستیابی به صلح در قفقاز جنوبی به نفع روسیه است. زیرا روسیه نمی‌خواهد مجبور شود همزمان در چند جبهه بجنگد و با تقسیم قدرت خود به چند نقطه، امنیت خود را به خطر بیندازد. روسیه که در حال حاضر درگیر جنگ در اروپای شرقی است، خواهان جنگ در جغرافیای دیگری نیست. بنابراین، ابتکارات صلح امروز با اتخاذ رویکرد مثبت به فرمت «3+3» (روسیه، ایران، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) و به فعلیت رساندن کریدور شمال-جنوب، اراده معینی برای صلح را نشان می‌دهد. در مورد مقایسه روسیه و غرب، این آذربایجان و ترکیه هستند که خواهان صلح بیشتر در قفقاز جنوبی در شرایط فعلی هستند.
پس از آنکه سرگئی شویگو، دبیر شورای امنیت روسیه از ایران به جمهوری آذربایجان آمد، متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در پنجم اوت در یک نشست خبری درباره سفر شویگو به ایران صحبت کرد و گفت که از روسیه انتظار ندارند نقش سازنده‌ای در کاهش تنش‌ها داشته باشد.
میلر اضافه کرد: آمریکا نمی‌داند چرا سفر شویگو در حال حاضر انجام می‌شود، اما یک احتمال می‌تواند تمایل مسکو برای تقویت روابط با تهران باشد، زیرا این کشور همچنان به دنبال حمایت از روسیه در جنگ اوکراین است.
انتهای پیام/