نگاهی به علل سردی روابط جمهوری آذربایجان و ترکیه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از رسانه‌های جمهوری آذربایجان، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان به ترکیه سفر کرده است. این دیدار پس از انتشار مقالاتی در انتقاد از دولت ترکیه و اظهارنظر در مورد سرد شدن روابط آنکارا و باکو در رسانه‌های رسمی و نزدیک به دولت آذربایجان صورت می‌گیرد.

مقالات انتقادی در رسانه‌های جمهوری آذربایجان و اظهارنظرهای پی در پی در مورد سردی روابط در رسانه‌های ترکیه، پس از گفتار اردوغان مبنی بر «همانطور که وارد قره‌باغ شدیم» آغاز شد.

در واقع، کارشناسان می‌گویند که ریشه سردی روابط عمیق‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در نشست غیررسمی سران سازمان کشورهای ترک در شوشا در ابتدای ماه جولای شرکت نکرد. رسانه‌های دولتی آذربایجان گزارش دادند که علی‌اف به اردوغان توصیه کرد که سفر خود به شوشا را رها کند و برای تماشای بازی فوتبال در آلمان برود.

المان فتاح، تحلیلگر سیاسی می‌گوید: حضور در چنین رویداد مهمی به دلیل بازی یک‌چهارم نهایی فوتبال نمی‌توانست و نباید به تعویق می‌افتاد.

اگرچه عدم حضور اردوغان در اجلاس سران کشورهای تُرک در شوشا توجه افکار عمومی را به خود جلب نکرد، اما اظهارات وی در مورد جنگ دوم قره‌باغ در پایان ماه جولای باعث ایجاد بحث‌هایی در جمهوری آذربایجان و ترکیه شد.

پس از این حادثه، اردوغان با الهام علی‌اف تماس گرفت و گفت که از کمک دولت آذربایجان در خاموش کردن آتش‌سوزی جنگل‌های ترکیه قدردانی می‌کند.

البته پیش از آن نیز روزنامه رسمی «آذربایجان» مقاله‌ای در انتقاد از ترکیه و در نتیجه پاسخگویی به اردوغان منتشر کرده بود.

رجب طیب اردوغان در 28 ژوئیه در جریان سخنرانی خود در نشست محلی حزب عدالت و توسعه در زادگاهش ریزه که ریاست آن را بر عهده دارد، از اسرائیل انتقاد کرد و سخنانی بیان کرد که نشان‌دهنده مشارکت نزدیک ترکیه در جنگ دوم قره‌باغ است.

وی ضمن ادعای اینکه ارتش ترکیه می‌تواند وارد غزه شود، اظهار داشت: همانطور که وارد قره‌باغ و لیبی شدیم، با آن‌ها نیز چنین خواهیم کرد، دلیلی برای عدم انجام آن وجود ندارد.

این دیدگاه‌ها باعث خشم رسانه‌های حامی دولت آذربایجان شد که سال‌ها انتقاد از اردوغان را متوقف کرده بودند.

سربازان آذربایجان وارد قره‌باغ شدند

مقاله‌ای در روزنامه رسمی «آذربایجان» با عنوان «مؤلف پیروزی قره‌باغ، فرمانده کل قوا و ارتش مظفر آذربایجان است» منتشر شده است. این مطلب روزها در رسانه‌های ترکیه مطرح شد.

این مقاله که اغلب بر رنجش از ترکیه تأکید دارد، حاوی این پیام است که سربازان آذربایجانی فقط و فقط تحت فرماندهی پیروزمندانه الهام علی‌اف وارد قره‌باغ شدند و آذربایجان تمام کمک‌های نظامی ترکیه در جنگ دوم قره‌باغ را تا آخرین ریال پرداخت کرده است.

موضوع اسرائیل در روابط ترکیه و آذربایجان

اگرچه ترکیه و جمهوری آذربایجان از نظر روابط فرهنگی و سیاسی به یکدیگر نزدیک هستند و توافق کرده‌اند در سیاست خارجی خود یک خط را دنبال کنند، اما یک موضوع وجود دارد که مواضع آن‌ها به شدت متفاوت است و آن اسرائیل است. اگرچه هر دو فلسطین را به عنوان یک کشور به رسمیت می‌شناسند، روابط بین آذربایجان و اسرائیل نزدیک است و در جنگ دوم قره‌باغ، دولت آذربایجان سلاح‌های زیادی از اسرائیل و همچنین ترکیه خریداری کرده و می کند. همچنین اسرائیل بزرگترین خریدار نفت آذربایجان محسوب می‌شود.

در ابتدای سال جاری، گروهی در اعتراض به «فروش نفت به اسرائیل» به دفتر شرکت آذربایجانی «سوکار» در استانبول حمله کردند. سوکار گفت که نفت مستقیماً به اسرائیل نمی‌فروشد و در تصمیمات شرکت‌های تأمین‌کننده که آن را می‌فروشند دخالت نمی‌کند.

جملات تند اردوغان و مملو از محکومیت و تهدید در مورد جنگ اسرائیل در غزه با اظهارات ملایم رهبری آذربایجان مبنی بر صلح بسیار متفاوت است.

موضوع ارمنستان در روابط ترکیه و آذربایجان

پس از جنگ دوم قره‌باغ، ترکیه سیاست توافق شده با آذربایجان را در برابر ارمنستان در پیش گرفت. با این حال، در پایان ماه جولای، سردار کیلیچ و روبن روبینیان، نمایندگان ویژه ترکیه و ارمنستان در مورد روند عادی‌سازی، بار دیگر در گذرگاه مرزی علیجان-مارگارا در مرز دو کشور دیدار کردند که موجب نارضایتی باکو شد.

قفقاز اینفو، وب‌سایت نزدیک به دولت آذربایجان، در مقاله‌ای نارضایتی باکو را این‌گونه بیان می‌کند: "تا دیروز گشایش روابط ترکیه-ارمنستان به موازات مذاکرات صلح آذربایجان-ارمنستان انجام می‌شد. مسیری که روند آن، هم برای ذهنیت «یک ملت، دو دولت» مناسب بود و هم سودمند. ترکیه تا دیروز در برابر پیشنهاد افتتاح راه‌آهن قارص-گمرو مقاومت می‌کرد و «نه» می‌گفت. برای تغییر این پاسخ، ارمنستان از ادعای ارضی خود نسبت به ترکیه دست برنداشت، از اتهامات نسل‌کشی عقب‌نشینی نکرد و کریدور زنگزور را باز نکرد. این چه حماقت است، این چه ناامیدی است، این چه بی‌اصولی است؟"

جیحون بایراموف در سفر هفته جاری خود به ترکیه در سخنرانی خود به آنکارا، ضمن صحبت از نقش ترکیه در جنگ دوم قره‌باغ، بر موضوع حمایت سیاسی و اخلاقی آنکارا تأکید کرد و نوشت که قانون اساسی ارمنستان ادعاهای ارضی علیه آذربایجان دارد.

در واقع بایراموف به آنکارا یادآوری می‌کند که جمهوری آذربایجان به نزدیکی ترکیه با ارمنستان بدون تغییر قانون اساسی ارمنستان با سردی نگاه می‌کند.

وی همچنین در مورد تسلیح ارمنستان صحبت کرد و گفت که امور بین آذربایجان و ترکیه مربوط به ارمنستان در حال هماهنگی است.

هاکان فیدان همتای بایراموف که مدت‌ها پیش پیام جمهوری آذربایجان را دریافت کرده بود، گفت که ترکیه در کنار برادر آذربایجان ایستاده و خواهد بود. اما وی نه در مورد قانون اساسی ارمنستان و نه ادعای تسلیح ارمنستان اظهارنظر خاصی نکرد.

در حال حاضر این سؤال مطرح است که، تا زمانی که قرارداد صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان امضا نشود یا تا زمانی که قانون اساسی ارمنستان تغییر نکند، آیا آنکارا به سیاست نزدیک شدن به ایروان ادامه خواهد داد؟

نگاه ترکیه به اروپا و آذربایجان به پوتین

اگرچه ترکیه مدتی است که منتظر پوتین بود، اما رئیس‌جمهور روسیه به طور ناگهانی در یک سفر دولتی وارد باکو شد.

این در زمانی اتفاق افتاد که ترکیه و در نتیجه اردوغان در روزنامه‌های رسمی آذربایجان مورد انتقاد قرار گرفت.

به محض پایان سفر پوتین، جمهوری آذربایجان اعلام کرد که برای عضویت در بریکس درخواست داده است.

المان فتاح، مفسر سیاسی آذربایجانی، دلیل سردی آنکارا و باکو را «جهت‌گیری ترکیه به سمت غرب» می‌داند. بر اساس مشاهدات او، اردوغان دیگر «شوق» به اتحاد کشورهای آسیای مرکزی ندارد.

فتاح معتقد است: اخیراً به نظر می‌رسد ترکیه در این زمینه بسیار سرد است. به عبارت دیگر، به نظر می‌رسد ترکیه در حال بازگشت به بردار سنتی سیاست خارجی خود است و تلاش می‌کند روابط غرب و ترکیه را گرم کند.

المان فتاح می‌گوید: باکو در 10 سال گذشته به لطف پوتین و اردوغان توانسته دولت خود را تقویت کند که حمایت یکی از این ستون‌ها، یعنی ترکیه، در حال ضعیف شدن است.

جان کاکیشیم، تحلیلگر ترک نظر متفاوتی دارد و می‌گوید: ترکیه قبلاً یک سیاست غربگرایانه را اجرا کرده است. او به بحث‌های خود درباره اتحادیه اروپا ادامه داد. اما در آن زمان روابط با آذربایجان سرد نبود، روابط نزدیکی داشتند. بنابراین من این ایده را قبول ندارم که برای خوب بودن با غرب، باید با آذربایجان بد باشی. عنصری مثل اسرائیل هم هست. واضح است که روابط اسرائیل و آذربایجان چقدر نزدیک است. به عبارت دیگر، من فکر می‌کنم این واقع‌بینانه نیست که آذربایجان، که متحد نزدیک اسرائیل است، به دلیل اینکه «ترکیه به غرب نزدیک است» آزرده شود.

در همین حال، روزنامه جمهوریت ترکیه گزارش داد که ترکیه در نظر دارد موشک‌های اس-300 روسیه را کنار بگذارد و به برنامه اف-35 آمریکا بازگردد.

نماینده حزب حاکم آذربایجان: اردوغان یک برادر است

به گفته جان کاکیشیم، آنچه در حال وقوع است مربوط به مشکلات بین دو رهبر است نه دو کشور. من فکر می‌کنم که روابط بین الهام علی‌اف و اردوغان می‌تواند مستقیماً به عنوان مشکلات بین دو رهبر تلقی شود. فراز و نشیب‌های مستمر در روابط به این دلیل است که هر دو رهبر در کشورهای خود «اقتدارگرا» هستند.

آیدین میرزازاده از حزب حاکم آذربایجان نوین معتقد است: بحث سردی در روابط وجود ندارد. رجب طیب اردوغان دوست و برادر آذربایجان است. او همواره منافع آذربایجان را در کنار منافع ترکیه حفظ کرده است. او در سطح جهانی به دلیل پیشنهاد‌هایش در زمینه حل مشکلات آذربایجان شناخته شد. آذربایجان همواره از فعالیت‌های اردوغان در روابط با ترکیه بسیار قدردانی می‌کند.

به نظر می‌رسد دولت‌های ترکیه و جمهوری آذربایجان که شعار «دو دولت، یک ملت» را برگزیده‌اند، می‌خواهند روابط را دوباره گرم کنند.

پس از آتش‌سوزی جنگل‌ها در ترکیه، اردوغان با علی‌اف تماس گرفت و درخواست کمک کرد. رئیس‌جمهور علی‌اف یک هواپیمای آبی‌خاکی در اختیار دارد که برای خاموش کردن آتش‌سوزی در جنگل‌ها استفاده می‌شود. این هواپیماهای ارسالی آذربایجان در آتش‌سوزی‌های سال 2022 در ترکیه نیز مورد استفاده قرار گرفتند.

انتهای پیام/