ایران قطب فناوری نانو در جهان؛ کشورهای بریکس به صف شدند

محمد باقری مطلق؛ مدیر بین‌الملل ستاد توسعه فناوری‌های نانو در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: بریکس مجموعه‌ای از کشورهای عضو آسیایی هستند که عنوان آن نیز با اسامی شروع می‌شود B آن انگلیسی است، R آن روسیه، I آن هند، C چین و S آفریقای جنوبی است و همچنین توافقاتی برای اضافه شدن پنج کشور دیگر از جمله ایران، مصر، اتیوپی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی حاصل شد.

وی گفت: از نظر ماهیتی بریکس را می‌توان به عنوان یک شبکه اجتماعی در نظر گرفت که در آن برنامه‌ها و نشست‌های تخصصی متنوعی با موضوعات مختلف برگزار می‌شود. این نشست‌ها می‌توانند در حوزه‌های گوناگونی مانند فناوری‌های دریایی، محیط‌زیست، نفت و گاز و سایر موضوعات تخصصی و تجاری برگزار شوند.

مدیر بین‌الملل ستاد توسعه فناوری‌های نانو ضمن اشاره به هدف از برگزاری نشست تخصصی تصریح کرد: هدف اصلی این نشست، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و گسترش شبکه ارتباطات بین کشورهای عضو است. با توجه به اینکه این 10 کشور حدود 45 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، بازار بسیار وسیعی برای همکاری‌های مشترک در حوزه فناوری نانو فراهم شده است.

وی افزود: کشورهای عضو این گروه، از جمله چین، هند، روسیه با وسعت بسیار زیاد، اتیوپی با وسعت و جمعیت قابل توجه، و عربستان سعودی، دارای ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای هستند، به طوری که در این گروه حدود 50 درصد از مساحت خشکی‌های زمین و جمعیت جهان را در بر می‌گیرند.

باقری با اشاره به پتانسیل اقتصادی این گروه از کشورها بیان کرد: درآمد ناخالص این 10 کشور حدود 36 درصد از کل درآمد جهانی را تشکیل می‌دهد که نشان‌دهنده پتانسیل بالای اقتصادی و بازارهای گسترده آن‌ها است. این گروه از کشورها فرصت‌های بسیاری را برای توسعه فناوری و تجارت فراهم می‌کنند. با توجه به جایگاه پیشرو ایران در حوزه فناوری نانو، به‌ویژه در سطح بین‌المللی، می‌توانیم از این فرصت‌ها برای عرضه فناوری‌های نوین و کسب مزیت رقابتی بهره‌برداری کنیم. ایران در حوزه فناوری نانو جزو 5 کشور برتر جهان و در ارائه فناوری‌های پیشرفته جزو 10 کشور برتر محسوب می‌شود.

وی با اشاره به چالش‌های موجود در تجاری‌سازی فناوری‌های نانو در ایران تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین موانع پیش روی تجاری‌سازی محصولات نانویی، کمبود منابع مالی و سرمایه در گردش است. همچنین، عدم دسترسی به بازارهای بین‌المللی به عنوان یک چالش جدی مطرح است. برای موفقیت در حوزه فناوری‌های پیشرفته، نیاز به ایجاد یک شبکه قوی و گسترده داریم که شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند در آن فعالیت کرده و محصولات خود را به بازارهای جهانی عرضه کنند. با توجه به ماهیت پیشرفته تجهیزات و محصولات نانویی، بازار داخلی به تنهایی نمی‌تواند نیازهای تولیدکنندگان را برآورده کند و لذا توسعه صادرات امری ضروری است.

وی گفت: ما با یک شبکه از کشورهای ثروتمند طرف هستیم که دارای منابع و پتانسیل و ظرفیت‌های بالایی هستند و یا سطح دانش و توسعه یافتگی پایین‌تر هستند.

باقری تصریح کرد: حدود 60 درصد از کل تولیدات علمی جهان در حوزه فناوری نانو توسط کشورهای عضو بریکس، از جمله چین، هند، ایران و عربستان سعودی، صورت می‌گیرد. یعنی تعداد مقالات کشورهای چین، هند، ایران و عربستان سعودی را با یکدیگر جمع کنید به صورت جمعی حدود 50 درصد از تولیدات علمی دنیا در این حوزه را شامل می‌شود.

مدیر بین‌الملل ستاد توسعه فناوری‌های نانو گفت: در بررسی همکاری‌های علمی و فناوری ایران، بیشترین تعاملات با کشور چین بوده است. این همکاری‌ها عمدتاً در حوزه تولید مقالات مشترک و ثبت اختراعات متمرکز شده‌اند. پس از چین، کشورهای آمریکا، ترکیه و عراق به ترتیب بیشترین همکاری‌ها را با ایران داشته‌اند.

وی افزود: در نشست‌های اخیر، شاهد رقابت شدیدی بین کشورهای عضو برای میزبانی رویدادها بودیم. به عنوان مثال، برنامه‌ریزی کرده بودیم تا نشست سال آینده را در ایران برگزار کنیم اما این پیشنهاد با واکنش تند برزیل مواجه شد. دلیل این امر، رویه چرخشی میزبانی این نشست‌ها بین کشورهای عضو بود که امسال بر عهده روسیه و سال آینده بر عهده برزیل قرار داشت.

باقری بیان کرد: در میان بیش از 200 نشستی که روسیه در سال جاری برگزار کرده است، نشست اخیر در حوزه فناوری نانو و مواد پیشرفته از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این نشان‌دهنده توجه ویژه این کشور به توسعه فناوری‌های نوین و پیشرفته است.

وی تأکید کرد: یکی از محورهای اصلی این نشست، بررسی اقدامات کشورهای مختلف برای توسعه فناوری نانو در داخل و سیاست‌های آن‌ها برای گسترش همکاری‌های بین‌المللی در این حوزه بود. روس‌ها از این فرصت استفاده کرده و به معرفی دقیق تجهیزات و امکانات تحقیقاتی دانشگاه‌های برتر خود در این حوزه و سایر زمینه‌ها پرداختند.

باقری اضافه کرد: در این نشست، نمایندگانی از 8 کشور حضور داشتند، علی‌رغم تلاش‌های عربستان سعودی برای عضویت در بریکس، این کشور موفق به حضور در هیچ یک از نشست‌های این گروه نشد. مصر و هند به صورت مجازی در نشست شرکت کردند، اما اتیوپی نماینده‌ای اعزام نکرد. با توجه به پتانسیل بالای بازار اتیوپی برای محصولات و فناوری‌های نانو، ما اخیراً دوره آموزشی تخصصی (TOT) را برای اساتید دانشگاه‌های این کشور برگزار کرده‌ایم تا زمینه همکاری‌های آتی فراهم شود، سایر کشورهای شرکت‌کننده نیز با تیم‌های سه نفره در این نشست حضور داشتند.

احمدوند؛ دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نانو در نشست بریکس گزارشی جامع از دستاوردهای ایران در حوزه فناوری نانو ارائه کرد. ارائه ایران به‌ویژه در بخش معرفی مکانیزم‌های سیاست‌گذاری و حمایت از توسعه این فناوری، با استقبال گسترده کشورهای عضو مواجه شد. به عنوان مثال، آفریقای جنوبی علاقه‌مند به بهره‌گیری از مدل توسعه‌ای ایران و مکانیزم‌های همکاری در این زمینه شد.

احمدوند اظهار کرد: نشست‌های ما با هدف ایجاد مکانیسم‌های مشخص و همکاری‌های مشترک در حوزه فناوری نانو به صورت آنلاین آغاز شد. کشورهای امارات و روسیه به‌ویژه به موضوع استانداردسازی و تاییدیه محصولات علاقه نشان دادند. امارات از ایران برای حضور در کنفرانس استانداردسازی خود دعوت کرد و روسیه نیز آمادگی خود را برای همکاری گسترده در این زمینه ابراز کرد. همکاری در حوزه استانداردسازی نیازمند تلفیقی از پژوهش‌های علمی و فناوری‌های نوین است.

وی گفت: یکی از محورهای مهم بحث در نشست، توسعه زیرساخت‌های آموزشی در حوزه فناوری نانو بود. چین به عنوان یک شریک مهم، بر اهمیت این موضوع تأکید کرد. ایران نیز با تجهیز دو آزمایشگاه دانش‌آموزی در شهرهای سوژو و گوانگژو و برگزاری کارگاه‌های آموزشی متعدد، گام مهمی در این راستا برداشته است. این آزمایشگاه‌ها از سال 2016 فعال بوده و نقش مهمی در پرورش نسل جدید دانشمندان نانو ایفا می‌کنند.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نانو بیان کرد: یکی از تصمیمات مهم این نشست، گسترش همکاری‌های علمی و فناوری با کشورهای عضو، به ویژه برزیل است. ایران پیشنهاد ایجاد بخش تجاری‌سازی، فناوری و استارت‌آپ در همکاری‌های مشترک با برزیل را مطرح کرده است که با استقبال بسیار خوب این کشور مواجه شده است. در جلسات کارگروه‌های تخصصی سال آینده، جزئیات این پیشنهاد و نحوه اجرای آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت. همچنین، در نشست‌های آتی، فرصتی برای ارائه توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی فراهم خواهد شد. هدف از این همکاری‌ها، تبادل دانشجو، استاد و فناوری و همچنین ایجاد بستر مناسب برای تجاری‌سازی دستاوردهای تحقیقاتی و رشد استارت‌آپ‌ها است.

وی خاطرنشان کرد: در این نشست، به دبیرخانه پیشنهاد شد که دو موضوع مهم در دستور کار قرار گیرد. اول، چالش‌های ناشی از تحریم‌ها در زمینه واردات تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی و نگهداری تجهیزات موجود است. دوم، پیشنهاد همکاری با کشورهای همسایه مانند امارات متحده عربی که به تجهیزات پیشرفته دسترسی دارند اما با کمبود نیروی متخصص مواجه هستند. این همکاری می‌تواند به صورت تبادل نمونه‌ها و دانش فنی صورت گیرد تا از این طریق، امکان استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود در منطقه فراهم شود.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نانو اضافه کرد: در این نشست، پیشنهاد ایجاد یک شبکه آزمایشگاهی ارائه شد که جزئیات آن در قالب پروپوزالی مشخص تدوین خواهد شد. همچنین، برای ایجاد هماهنگی در حوزه استانداردسازی محصولات مبتنی بر نانو، پیشنهاد شد که برنامه‌ای مشابه طرح هوریزون اروپا  اجرا شود چرا که یکی از موضوعات مهم در مواجهه با فناوری نانو، استانداردهایی است که باید در حوزه‌های مختلف استفاده از محصولات مبتنی بر نانو استفاده شود.

انتهای پیام/