رتبه‌بندی مدارس؛ کلید افزایش شفافیت و مطالبه‌گری والدین
با اجرای رتبه‌بندی مدارس، والدین و دانش‌آموزان می‌توانند تصویری دقیق و واضح از وضعیت آموزشی و پرورشی مدارس به دست آورند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در حال حاضر، والدین دانش‌آموزان در مدارس دولتی عادی معمولاً از حق انتخاب مدرسه برای فرزندان خود برخوردار نیستند. آنها باید بر اساس محدوده‌بندی‌های تعیین‌شده از سوی آموزش و پرورش، در مدرسه‌ای که معرفی می‌شود ثبت‌نام کنند؛ فرقی نمی‌کند که این مدرسه از کیفیت آموزشی مطلوبی برخوردار باشد یا خیر.
این محدودیت‌ها باعث نارضایتی والدین و احساس عدم کنترل بر آینده تحصیلی فرزندانشان شده است.
مطالبه‌گری ممنوع
علاوه بر این، سال‌هاست که والدین نتوانسته‌اند از اکثر مدیران، معاونان و معلمان در مدارس دولتی عادی مطالبه‌گری کنند. مشارکت آنها در بیشتر مدارس به کمک‌های مالی محدود شده و مدیران معمولاً از انواع دیگر مشارکت والدین استقبال نمی‌کنند. این وضعیت در برخی مواقع منجر به بروز تنش‌های لفظی میان والدین و کارکنان مدرسه می‌شود و احساس نارضایتی و بی‌توجهی به خواسته‌های خانواده‌ها را تشدید می‌کند.
انتخاب مدارس غیردولتی برای مطالبه‌گری بیشتر
در نتیجه، برخی از والدین برای داشتن حق نظارت و دخالت بیشتر در تربیت و آموزش فرزندانشان به سمت مدارس غیردولتی می‌روند. این مدارس به دلیل دریافت شهریه، معمولاً نظرات و مشارکت خانواده‌ها را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهند و این موضوع می‌تواند به بهبود کیفیت آموزشی و تربیتی فرزندان منجر شود.
با این حال، این مسئله سوالاتی را درباره عدالت آموزشی و دسترسی به فرصت‌های برابر برای تمامی دانش‌آموزان در مدارس دولتی و غیردولتی مطرح می‌کند.
تمام این مسائل در شرایطی است که وزرای مختلف آموزش و پرورش از والدین تقاضا دارند که در امور مدرسه فرزند خود مشارکت کرده و کارکنان مدرسه را در اداره بهتر آن یاری کنند.
رتبه‌بندی مدارس برای تحقق عدالت
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی برای کنترل این وضعیت، رتبه‌بندی مدارس کشور را پیشنهاد داده و آن را یکی از وجوه تحقق عدالت در نظام آموزشی می‌داند.
تحقق عدالت آموزشی، که یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های نظام حکمرانی آموزش و پرورش است، نیازمند ملزوماتی است که یکی از مهم‌ترین آنها، ایجاد پایگاه اطلاعات جامع مدارس می‌باشد. در این پایگاه، تمامی آمارها و اطلاعات مرتبط با مدارس، از جمله اطلاعات مربوط به سازه و ساختمان، معلمان، دانش‌آموزان، امکانات آموزشی، پرورشی و ورزشی، و کیفیت خروجی مدارس گردآوری می‌شود. این اطلاعات بر مبنای شاخص‌های استخراج‌شده از دو کلان‌شاخص عدالت و کیفیت آموزشی رصد و وضعیت مدارس نسبت به یکدیگر سنجیده خواهد شد.
شناسایی نقاط قوت و ضعف مدارس با رتبه‌بندی
ایجاد پایگاه اطلاعات جامع مدارس با هدف رتبه‌بندی مدارس، سبب شناخت دقیقی از وضعیت مدارس سراسر کشور از نظر ضعف‌ها و قوت‌ها در دسترسی به امکانات آموزشی، از جمله منابع مالی، ساختار و تجهیزات می‌شود.
با ایجاد چنین نظامی، سیاست‌گذار یک پایه اطلاعاتی در اختیار خواهد داشت که می‌تواند بر اساس آن تمامی تصمیم‌گیری‌های خود را جهت‌دهی کند. با در دست داشتن این پایه اطلاعات و آمار، می‌تواند سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های خود را در جهت کاهش شکاف‌ها و بی‌عدالتی‌ها تنظیم کند تا با توزیع متوازن و عادلانه امکانات مدارس، به سطوح مطلوبی از کیفیت و عدالت آموزشی دست یابد.
به عنوان مشابهی از این امر می‌توان به نظام دهک‌بندی اقتصادی خانوارها اشاره کرد. دهک‌بندی در نظام حکمرانی، با در نظر گرفتن جمیع درآمدها، هزینه‌ها و سایر اطلاعات اقتصادی یک خانوار، واحد اطلاعاتی ایجاد کرده است که سیاست‌گذاران آن را به عنوان پایه‌ای برای اغلب تصمیمات حمایتی و نظام توزیع منابع و امکانات قرار داده‌اند. بر اساس این اطلاعات، وضعیت اقتصادی خانواده‌ها سنجیده می‌شود و تأثیر تصمیمات حمایتی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. همچنین، شاخص‌های حاصل از این نظام راهنمای سیاست‌های حمایتی و عدالتی هستند.
به همین ترتیب، ایجاد پایگاه اطلاعات جامع مدارس و به تبع آن، رتبه‌بندی مدارس را می‌توان به عنوان مهم‌ترین بستر اجرای عدالت در آموزش و پرورش بیان کرد.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز بر ضرورت رتبه‌بندی مدارس تأکید کرده است.
7 هدف برای رتبه‌بندی مدارس
اسناد بالادستی اهداف زیر را از رتبه‌بندی مدارس مطرح کرده‌اند:
شفاف‌سازی عملکرد مدارس
ارتقای کیفیت مدارس
ارزشیابی و پایش مستمر عملکرد مدارس، مدیران و معلمان براساس استانداردهای آموزشی
تقویت انگیزه‌های رقابت منطقی و علمی بین مدارس
بستری برای پیش بینی و توزیع عادلانه و متوازن منابع و امکانات
بستری برای استقرار نظام مالی و بودجه‌ریزی عملیاتی و نتیجه محور براساس عملیات مدرسه
بستری برای شناسایی و برنامه‌ریزی حمایتی از مدارس مناطق محروم و لازم‌‌التوجه
رتبه‌بندی مدارس می‌تواند بستری باشد برای سنجش کارکنان مدرسه، در ماده 3 آیین‌نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس، شرایط و صلاحیت‌های مدیر مدرسه درج شده است. مجموع این شایستگی‌ها، باید خود را در مدرسه نشان دهد.
رصد عملکرد مدیران و کادر مدارس با رتبه‌بندی
از این رو، گردآوری اطلاعات جامع مدرسه و رتبه‌بندی مدارس براساس آنها، در واقع به نوعی کیفیت‌سنجی و رتبه‌بندی مدیریت و کادر اجرایی و آموزشی مدارس بر اساس واقعیات و امکانات موجود است.
مدیران، معلمان و معاونانی که از شایستگی‌ها و توانایی‌های بالاتری برخوردارند، مدرسه‌شان نیز در جایگاه بهتری قرار می‌گیرد. بنابراین، می‌توان رتبه مدرسه را به عنوان معیار مهمی برای سنجش کیفیت مدیریت و کارکنان آموزشی و اجرایی آن در نظر گرفت. به ویژه از آنجا که تمامی امکانات مدارس نیز در این پایگاه موجود است، مدیریت مدرسه به شکل عادلانه و با توجه به جوانب مختلف امکانات و شرایط دانش‌آموزی آن سنجیده خواهد شد.
شفاف‌سازی عملکرد مدارس و تحقق مطالبه‌گری
شفاف‌سازی عملکرد مدارس و امکان مطالبه‌گری از آنها یکی دیگر از مزایای رتبه‌بندی مدارس است. ایجاد دسترسی عمومی برای تمامی ذینفعان مدرسه به پایگاهی که در آن همه مدارس براساس شاخص‌های کمی و کیفی رتبه‌بندی شده‌اند، می‌تواند منجر به این شود که مختصات و اطلاعات مدارس در یک فرآیند شفاف و بدون ابهام در دسترس عموم قرار گیرد.
در این صورت، والدین و دانش‌آموزان می‌توانند تصور دقیق و واضحی از وضعیت آموزشی و پرورشی مدارس داشته باشند. این امر به آنها این امکان را می‌دهد که ضمن نظارت مردمی بر عملکرد مدرسه و مطالبه ارتقای آن از مسئولان و کادر مدیریتی، مدرسه مطلوب فرزند خود را انتخاب کرده و در جهت ارتقای کیفیت آن همکاری کنند.
مشروح گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس را از اینجا مشاهده کنید.
انتهای پیام/