گفت‌وگو|اما‌و‌اگرهای گردشگری کوهستان/ پول‌سازی با قله‌نوردی
در حالی که بلندترین قله ایران، با داستان‌های اسطوره‌ای و طبیعت بی‌نظیرش، هزاران گردشگر را به خود جذب می‌کند، چالش‌های مدیریتی و محیط‌زیستی آن همچنان حل‌نشده باقی مانده است. آیا دماوند می‌تواند به مقصد" گردشگری کوهستان" تبدیل شود؟
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، کوه دماوند، با ارتفاع سر به فلک کشیده‌اش و جایگاه رفیع در اسطوره‌ها و فرهنگ ایرانی، به‌عنوان نمادی از غرور و استقامت، قرن‌هاست که الهام‌بخش مردم این سرزمین بوده است؛ اما امروز، این کوه افسانه‌ای در کنار میراث تاریخی و طبیعی خود، می‌تواند به عنوان یکی از نقاط قوت در عرصه گردشگری بین‌المللی مطرح شود و با وجود جذابیت‌های طبیعی و فرهنگی بی‌نظیر، چالش‌های زیست‌محیطی و مدیریتی مانع از استفاده کامل از پتانسیل‌های گردشگری دماوند شده‌اند.
تسنیم در گفت‌وگو با مهران حسنی نایب رئیس انجمن گردشگری مازندران و عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران و معاون سابق گردشگری مازندران به بررسی ظرفیت‌های دماوند برای تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری جهانی و چالش‌های پیش‌روی این هدف پرداخته است.
تسنیم: چرا معتقدید "گردشگری کوهستان" باید در کوه دماوند توسعه یابد؟
مهران حسنی: گردشگری یکی از عوامل مهم در پیوند و ارتباط جامعه میزبان و مهمان است و می‌تواند به‌طور ویژه در ایران، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربهفرد کشور، جذابیت‌های متنوعی ارائه دهد. ایران دارای اقلیم‌های متنوعی است که می‌تواند طیف وسیعی از گردشگران با سلیقه‌های مختلف را جذب کند. در این بین، "گردشگری کوهستان" به‌عنوان نوعی فعالیت گردشگری که در محیط‌های جغرافیایی مشخص مانند تپه‌ها و کوه‌ها انجام می‌شود، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
با وجود رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس و مناطق مرتفع بی‌نظیر در این نواحی، ایران ظرفیت بسیار زیادی برای توسعه گردشگری کوهستان دارد. یخچال‌های طبیعی، چشمه‌ها، غارها، گیاهان، و حیات وحش کوهستانی تنها بخشی از جاذبه‌هایی هستند که افراد را به فعالیت‌های گوناگون مانند صعود به قله، تفریح، پیاده‌روی و ورزش‌های زمستانی جذب می‌کنند.
تسنیم: دماوند چه ویژگی‌هایی دارد که آن را برای توسعه گردشگری کوهستان مناسب می‌سازد؟
دماوند به‌عنوان بلندترین کوه ایران و غرب آسیا با ارتفاع 5609 متر در استان مازندران، نه تنها از نظر طبیعی و گردشگری، بلکه از جنبه‌های فرهنگی و تاریخی نیز اهمیت فراوانی دارد. این کوه نماد غرور ملی و اسطوره‌ای است که با داستان‌های چون آرش کمانگیر و قصه‌های شاهنامه پیوند خورده است. این جذابیت‌ها می‌تواند انگیزه بالقوه‌ای برای جذب گردشگران داخلی و خارجی باشد.
تسنیم: چالش‌های پیش‌روی توسعه گردشگری در دماوند چیست؟
یکی از چالش‌های اساسی، عدم مدیریت یکپارچه در اداره این منطقه است. با وجود قوانین و مقررات متعدد توسط نهادهای مختلف، نبود هماهنگی و انسجام در ارائه خدمات و نظارت باعث مشکلاتی شده است. همچنین حضور بی‌رویه جمعیت و رفتارهای غیرمسئولانه برخی از بازدیدکنندگان، به پوشش گیاهی و حیات جانوری آسیب می‌رساند و موجب آلودگی محیط‌زیست می‌شود.
مشکلات دیگر شامل ورود بی‌ضابطه خودروها، تخریب هوای پاک و آلودگی ناشی از زباله‌ها و پسماندهاست که به اکوسیستم رودخانه هراز و دریای خزر نیز آسیب می‌رساند.
تسنیم: چه اقداماتی باید برای بهبود وضعیت گردشگری کوه دماوند انجام شود؟
ضروری است یک سازوکار ساماندهی‌شده و ساختارمند برای "گردشگری کوهستان" در دماوند ایجاد شود. باید از تجربیات جهانی بهره گرفته شود و با هماهنگی و همکاری سازمان‌های مسئول مانند سازمان محیط‌زیست، سازمان جنگل‌ها، وزارت ورزش و جوانان، و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، خدمات و فعالیت‌ها بهینه شود.
با تلاش‌های فعلی، اقداماتی مانند جمع‌آوری معادن غیرمجاز نشان از اراده جدی برای حفاظت از این منطقه دارد. با این حال، برای رساندن دماوند به جایگاه واقعی‌اش به‌عنوان یک مقصد گردشگری کوهستانی جهانی، نیاز به هم‌افزایی بیشتر و برنامه‌ریزی دقیق‌تر داریم.
تسنیم: نقش جوامع محلی در این فرآیند چگونه است؟
جوامع محلی نقشی کلیدی در توسعه پایدار گردشگری منطقه دارند. باید مشارکت این جوامع در مدیریت و بهره‌برداری از منابع طبیعی افزایش یابد تا بتوان به‌صورت پایدار و متوازن از این ظرفیت‌ها بهره‌مند شد.
تسنیم: به نظر شما، توسعه گردشگری کوهستان در دماوند چه اثرات اقتصادی و اجتماعی می‌تواند داشته باشد؟
گردشگری کوهستان، اگر به‌درستی مدیریت و برنامه‌ریزی شود، می‌تواند اثرات مثبتی در اقتصاد محلی و ملی داشته باشد. از نظر اقتصادی، این نوع گردشگری به ایجاد اشتغال و افزایش درآمد جوامع محلی منجر می‌شود. با جذب گردشگران داخلی و خارجی، فعالیت‌های متنوعی از جمله خدمات اقامتی، رستوران‌ها، فروش محصولات محلی و صنایع‌دستی، راهنمایی تورها و خدمات ورزشی می‌توانند رونق گیرند.
علاوه بر این، اگر گردشگری به‌طور مسئولانه و با رعایت اصول پایداری انجام شود، می‌تواند به احیای فرهنگ‌های محلی و آداب‌ورسوم سنتی کمک کند و از مهاجرت بی‌رویه جوانان به شهرها جلوگیری کند. برای مثال، برگزاری رویدادهای فرهنگی محلی و نمایش هنرهای بومی مانند موسیقی، صنایع‌دستی و غذاهای سنتی می‌تواند موجب جذب گردشگران بیشتری شود و در عین حال هویت فرهنگی منطقه را تقویت کند.
تسنیم: به نظر شما، چگونه می‌توان گردشگری دماوند را به یک تجربه پایدار و مسئولانه تبدیل کرد؟
گردشگری پایدار به این معناست که فعالیت‌های گردشگری باید به‌گونه‌ای انجام شوند که همزمان با بهره‌برداری از منابع طبیعی و فرهنگی، حفاظت از آنها نیز تضمین شود. در مورد دماوند، می‌توان از تجربیات موفق جهانی در این زمینه بهره برد و اقدامات متعددی را برای مدیریت بهتر منطقه به‌کار گرفت. نخستین اقدام، تنظیم ظرفیت پذیرش منطقه است؛ یعنی تعداد گردشگران و فعالیت‌هایی که در یک زمان خاص می‌توانند در دماوند انجام شوند باید کنترل شود تا از تخریب محیط‌زیست جلوگیری شود. همچنین، باید قوانینی برای جلوگیری از ورود بی‌رویه خودروها و محدود کردن تردد وسایل نقلیه در نظر گرفته شود و استفاده از وسایل نقلیه سبز یا تردد پیاده‌روی در برخی مسیرها تشویق شوند.
در کنار این، ایجاد زیرساخت‌های مناسب و سازگار با محیط‌زیست مانند پناهگاه‌های کوهستانی استاندارد و کمپ‌های گردشگری باید مدنظر قرار گیرد تا نیازهای گردشگران را برطرف کند و در عین حال آسیب‌های زیست‌محیطی به حداقل برسد. همچنین، باید کمپین‌های آموزشی برای گردشگران راه‌اندازی شود تا آنها نسبت به حفاظت از محیط‌زیست و رفتارهای مسئولانه آگاه‌تر شوند. اطلاع‌رسانی درباره خطرات آلودگی و تخریب محیط‌زیست، فرهنگ‌سازی در زمینه رعایت قوانین منطقه، و ترویج رفتارهای صحیح مانند جمع‌آوری زباله‌ها و احترام به طبیعت، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به پایدار شدن گردشگری دماوند کمک کند.
تسنیم: نقش دولت و سازمان‌های غیردولتی در مدیریت گردشگری دماوند چیست؟
دولت و سازمان‌های غیردولتی هر دو نقش مهمی در مدیریت و توسعه گردشگری دماوند ایفا می‌کنند. دولت باید سیاست‌گذاری‌های کلان و قوانین حمایتی را وضع کند و با ارائه تسهیلات و ایجاد زیرساخت‌های مناسب، شرایط را برای جذب گردشگران فراهم سازد. وزارت‌خانه‌های مسئول مانند وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سازمان محیط‌زیست، و وزارت ورزش و جوانان باید با هماهنگی همدیگر و هم‌افزایی در برنامه‌ریزی‌ها، به تنظیم و اجرای راهبردهای مناسب بپردازند.
سازمان‌های غیردولتی، از جمله نهادهای مردم‌نهاد محیط‌زیستی و انجمن‌های گردشگری، می‌توانند نقش تسهیل‌گر و ناظر را ایفا کنند. آنها می‌توانند با اجرای پروژه‌های حفاظت از طبیعت، آگاهی‌بخشی به جوامع محلی و گردشگران، و مشارکت در برنامه‌ریزی‌ها و نظارت بر اجرای قوانین، به ارتقای کیفیت و پایداری گردشگری منطقه کمک کنند.
تسنیم: به نظر شما، چالش‌های خاص فرهنگی و اجتماعی در توسعه گردشگری کوهستان در دماوند چیست؟
توسعه گردشگری کوهستان در دماوند می‌تواند چالش‌های فرهنگی و اجتماعی متعددی به همراه داشته باشد. یکی از این چالش‌ها، تضاد بین گردشگران و جوامع محلی است. در برخی موارد، گردشگران ممکن است ناآگاهانه باعث بروز مشکلات فرهنگی شوند، مانند عدم رعایت آداب‌ورسوم محلی یا ایجاد مزاحمت برای ساکنان منطقه. این مسائل می‌تواند نارضایتی در بین جامعه محلی ایجاد کند و به مقاومت در برابر توسعه گردشگری منجر شود.
چالش دیگر، خطر از دست‌رفتن هویت فرهنگی و محلی است. اگر گردشگری بدون توجه به ارزش‌های فرهنگی و سنت‌های بومی توسعه یابد، ممکن است فرهنگ‌های محلی به‌مرور زمان رنگ‌باخته و جای خود را به فرهنگ‌های وارداتی یا تجاری‌سازی‌شده بدهند. برای جلوگیری از این امر، باید تلاش شود تا فرهنگ بومی حفظ و تقویت گردد و از فعالیت‌های فرهنگی به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری استفاده شود.
تسنیم: آیا می‌توان دماوند را به‌عنوان یک مقصد جهانی گردشگری کوهستان مطرح کرد؟
بله، دماوند با همه ویژگی‌های منحصربهفرد خود، پتانسیل تبدیل شدن به یک مقصد جهانی گردشگری کوهستان را دارد. این کوه می‌تواند به‌عنوان یکی از نقاط اصلی گردشگری ایران در سطح بین‌المللی معرفی شود، به‌ویژه اگر تلاش‌ها برای ثبت جهانی دماوند به‌عنوان میراث طبیعی یونسکو به ثمر برسد.
برای دستیابی به این هدف، باید زیرساخت‌ها و امکانات گردشگری منطقه بهبود یابد و همزمان برنامه‌های حفاظت از محیط‌زیست و تنوع زیستی دماوند تقویت شوند. تجربه کشورهای موفق در مدیریت گردشگری کوهستان، مانند سوئیس، نپال و کانادا، می‌تواند به‌عنوان الگو در این مسیر مورد استفاده قرار گیرد.
اگر دماوند به‌درستی معرفی و مدیریت شود، نه تنها به جذب گردشگران بیشتری منجر خواهد شد، بلکه جایگاه ایران در نقشه گردشگری بین‌المللی را نیز تقویت خواهد کرد.
به گزارش تسنیم، "دماوند"، فراتر از یک قله بلند، نمادی از هویت، فرهنگ و طبیعت ایران است؛ کوهی که نه‌تنها تاریخ و افسانه‌ها را در دل خود جای داده، بلکه می‌تواند چشم‌انداز آینده‌ای پایدار و پویا را نیز رقم بزند. اما این تحقق، به همت و اراده‌ای نیاز دارد که بتواند میان توسعه گردشگری و حفاظت از طبیعت و میراث فرهنگی تعادل برقرار کند. مدیریت هوشمندانه و مشارکت جامعه محلی می‌تواند دماوند را به‌عنوان الگویی برای گردشگری پایدار در سطح جهانی معرفی کند. در نهایت، دماوند تنها کوهی برای صعود نیست، بلکه مسیری برای پیوند دوباره طبیعت، تاریخ و اقتصاد، و فرصتی برای نجات این میراث ارزشمند برای نسل‌های آینده است.
انتهای پیام/
