اختصاصی|البرغوثی:موشک ایران نشان داد افسانه اسرائیل دروغ است
«مصطفی البرغوثی»، دبیرکل جنبش «ابتکار ملی» فلسطین در گفتگو با خبرگزاری تسنیم به تشریح دیدگاههای خود درباره تحولات مهم پرونده فلسطین، شهادت رهبران محور مقاومت، دستاوردهای عملیاتهای وعده صادق و عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل پرداخت.
به گزارش سایت عربی خبرگزاری تسنیم، با گذشت بیش از یک سال از حملات وحشیانه ارتش رژیم صهیونیستی به نوار غزه و گسترش دایره نبرد به خاک لبنان، جامعه بینالمللی و بسیاری از بازیگران مهم منطقهای و جهان عرب، سیاست سکوت را در قبال جنایات کابینه سفاک و خونریز نتانیاهو در پیش گرفتهاند.
نخست وزیر رژیم صهیونیستی در حالی همزمان با به شهادت رساندن سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب الله لبنان در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از آغاز طرح صهیونیستی-آمریکایی «نظم نوین» در خاورمیانه رونمایی کرد که این عبارت برای بسیاری از ناظران و تحلیلگران غرب آسیا، یادآور پروژه شکست خورده «خاورمیانه بزرگ» کاندولیزا رایس، وزیر خارجه وقت آمریکا در زمان جنگ سی و روزه در سال 2006 بود که به همت رزمندگان مقاومت اسلامی لبنان در نطفه خفه شد.
با این حال به نظر می رسد تل آویو این بار در تلاش است تا در سایه حمایتهای گسترده و بیشائبه دولت آمریکا و برخی از کشورهای غربی و اروپایی، با مظلوم نمایی از ضربه ترمیمناپذیر وارده بر پیکره این رژیم در 7 اکتبر 2023 بدست رزمندگان مقاومت فلسطین، سیاستهای توسعهطلبانه و اشغالگرانه خود را به پیش برد، امری که از مدتها قبل با هشدار بسیاری از کارشناسان وتحلیلگران مهم و صاحبنظر در پرونده فلسطین همراه شده است.
در همین راستا دکتر «مصطفی البرغوثی»، دبیرکل جنبش «ابتکار ملی» فلسطین در گفتگوی ویژه با خبرگزاری تسنیم به تشریح آخرین مواضع و دیدگاههای خود پیرامون تحولات مهم پرونده فلسطین، از جمله روند مقاومت در کرانه باختری و نوار غزه پس از عملیات طوفان الاقصی، تاثیرات این عملیات بر افکار عمومی منطقهای و بینالمللی، پرونده عادیسازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل، شهادت رهبران محور مقاومت همچون سید حسن نصرالله، دبیرکل حزبالله و یحیی السنوار، رئیس دفتر سیاسی حماس، دستاوردهای عملیاتهای وعده صادق یک و دو جمهوری اسلامی ایران در ایجاد بازدارندگی برابر رژیم صهیونیستی، حمایتهای بیدریغ آمریکا از رژیم صهیونیستی، رویکرد کشورهای اسلامی و عربی به تجاوزات اخیر صهیونیستها در غزه و لبنان، نشست پکن و چالشهای درون فلسطین بر سر برگزاری انتخابات و تشکیل دولت وفاق ملی فلسطین پرداخته است.
مشروح این گفتگوی ویژه در ادامه به مخاطبین خبرگزاری تسنیم تقدیم میشود.
تسنیم: سلام و وقت بخیر. بیش از یک سال از جنگ و نسلکشی اسرائیل در نوار غزه میگذرد. در طی این مدت شاهد تحولاتی بیسابقه در سطح منطقه و جهان بودیم که برای نخستین بار رخ داده است. در این گفتگوی ویژه خبرگزاری تسنیم، در خدمت دکتر «مصطفی البرغوثی»، دبیرکل جنبش «ابتکار ملی» فلسطین هستیم. سلام و عرض ادب خدمت شما جناب دکتر.
مصطفی البرغوثی: سلام و وقت بخیر.
اسرائیل در حال رقم زدن یک روز نکبت جدید است
هدف اسرائیل پاکسازی قومیتی همه فلسطینیان است
تسنیم: جناب دکتر بیش از یک سال از عملیات افتخارآفرین طوفان الاقصی سپری شد. یک سال تمام از نسلکشی علیه هزاران نفر از زنان و کودکان و سایرین در نوار غزه میگذرد. چرا کابینه نتانیاهو با وجود این همه ویرانی و بمباران گسترده، همچنان اصرار دارد این نبرد را ادامه دهد؟
مصطفی البرغوثی: دلیل اصلی این است که اسرائیل یک نظام فاشیستی و نماینده قشری از جامعه اسرائیل است که گرایش کاملا فاشیستی دارند. دوم اینکه اسرائیلیها از دیرباز پروژهای صهیونیستی را برای این منطقه طراحی کردهاند که از زمان «روز نکبت» فلسطین در سال 1948 میلادی تاکنون هیچ تغییر نکرده است. الان هم تلاش دارند روز نکبت دیگری را رقم بزنند، چون پروژه اصلی آنها پاکسازی قومی تمام مردم فلسطین در کرانه باختری، نوار غزه و سراسر فلسطین است.
طرح صهیونیستها عبارت است از استعمار، شهرکسازی و حذف جمعیت بومی بر پایه اندیشه صهیونیستی. استعمار یعنی اشغال یک سرزمین با استفاده از نیروی نظامی که اسرائیل این امر را مرتکب شد. شهرک سازی بدین معنا که در سرزمینهای ما دست به گسترش شهرکسازی میزنند و در نهایت حذف جمعیت بومی به معنای اینکه رژیم صهیونیستی مردم بومی فلسطین را از بین میبرد و یهودیان را جایگزین میکند. قضیه کاملا روشن است.
اسرائیل این پروژه را در اراضی اشغالی 1948 پیاده کرد و الان هم سعی دارد در غزه و کرانه باختری همان اقدامات را تکرار کند. بنابراین عملیات هفتم اکتبر نقطه آغاز نبود، بلکه نتیجه پاکسازی قومی 76 ساله اسرائیلیها بود؛ نتیجه طولانیترین اشغالگریهای اسرائیل در تاریخ معاصر بود که 57 سال به درازا کشید و پیامد سیستم تبعیض نژادی و آپارتاید اسرائیل بود که بدترین جنایت در تاریخ بشریت است. اما اسرائیل از این شرایط سواستفاده کرده تا بطور همزمان سه جنایت جنگی را به پیش برد: جنایت پاکسازی قومی، نسلکشی دستهجمعی و در نهایت مجازات دسته جمعی ملت فلسطین که از جمله این مجازات ها گرسنگی دادن به مردم است.
امروزه مردم غزه به ویژه در شمال این کشور با «جنگ گرسنگی دادن» مواجه هستند، اما هدف نهایی اسرائیل، نسلکشی و حذف جمعیت بومی فلسطین از سرزمین فلسطین است. آنها معتقدند که اگر بتوانند نوار غزه را پاکسازی قومی کنند، قادر خواهند بود در ادامه این کار را در کرانه باختری نیز تکرار کنند.
اهداف توسعه طلبانه اسرائیل به غزه و لبنان محدود نخواهد ماند
تسنیم: جناب دکتر، عملکرد کنونی نتانیاهو و کابینه اسرائیل به واسطه گشودن جبهههای جدید جنگ از جمله جبهه شمال نشاندهنده قصد و نیت نتانیاهو و اصرار او برای ادامه این جنگ است. به نظر شما تلاش اسرائیل برای گشودن جبهه شمال به چه دلیل است؟
مصطفی البرغوثی: گشایش جبهه نبرد در شمال دو دلیل دارد: اول اینکه حزب الله و ملت عزیز و برادر لبنان تصمیم گرفتند از مردم غزه و مبارزات ملی فلسطین حمایت کنند و با اسرائیل وارد جنگ شوند. این موضوع برای اسرائیل خوشایند نبود. اسرائیل اساسا هر جبههای را که از مردم فلسطین حمایت کند، نابود میکند. اما این تنها دلیل نیست. دلیل دیگر این است که نتانیاهو و فاشیستهای کابینه اسرائیل اشتهای سیریناپذیری برای کشورگشایی دارند. البته مواضع برخی مقامات عالیرتبه آمریکایی از جمله ترامپ این جنون را تشدید میکند.
این گروه معتقدند که وسعت اسرائیل کوچک است و باید به مساحت آن افزود. بنابراین دشمن جاهطلب به دنبال پیشروی و گسترش مساحت جغرافیایی خود است، اما تنها به الحاق کرانهباختری و نوار غزه اکتفا نمیکند؛ بلکه قصد دارد بخشهای وسیعی از لبنان را نیز تصرف کند. دشمن (صهیونیستی) تمایل دارد کشور سوریه را نیز اشغال کند. همانطور که «بلندیهای جولان» را اشغال کرد که اقدامی غیرقانونی و نامشروع بود. از این رو اسرائیل طمع دارد که مناطق بیشتری را ضمیمه خاک خود کند و حتی شاید قصد الحاق بخشهایی از کشور اردن یا تمام اردن را داشته باشد.
بنابراین این مسئله اتفاقی نیست که «بتسلائل اسموتریچ» وزیر دارایی فاشیست اسرائیل که خود یک شهرک نشین است در سخنرانی خود در پاریس پشت تریبونی ایستاده بود و سخنرانی میکرد که نقشه آن الحاق اردن، کرانه باختری، غزه، جولان اشغالی و همچنین بخشهایی از لبنان، عربستان سعودی و مصر به رژیم صهیونیستی را شامل میشد. در نتیجه ما از پروژهای صهیونیستی صحبت میکنیم که تصور میکند میتواند هژمونی مطلق اسرائیل را بر تمام خاورمیانه تحمیل کند.
بزرگترین آرزوی سید حسن نصرالله، شهادت بود
ترور رهبران و فرماندهان باعث تقویت هرچه بیشتر رزمندگان مقاومت میشود
تسنیم: بسیارخب. جناب دکتر پس از سلسله ترورهایی که شاهد بودیم که آخرین آنها شهید «سید حسن نصرالله»، دبیرکل حزب الله و قبل از ایشان نیز بسیاری از رهبران محور مقاومت بودند، اسرائیل همچنان اصرار دارد این جنگ را ادامه دهد. به نظر شما آیا پس از ترور سران محور مقاومت و همه کسانی که رژیم صهیونیستی را با چالش مواجه کردهاند جنگ متوقف می شود؟ یا دلایل دیگری برای ادامه جنگ وجود دارد؟
مصطفی البرغوثی: خیر، اسرائیل رهبران مقاومت را به دلیل مقاومتشان، ترور میکند. دشمنان در واقع خیال میکردند اگر به این شکل سید حسن نصرالله، رهبر حزب الله لبنان را ترور کنند حزب الله شکست میخورد. اسرائیلیها ذهنیت و تفکر کشورهای عربی، اسلامی و فلسطین را درک نمیکنند. درک نمیکنند که بزرگترین آرزوی این رهبر (سیدحسن نصرالله) این بود که به شهادت برسد. البته ایشان در طول حیات خود با تمام توان مبارزه میکردند، اما از شهادت نمیترسیدند، بلکه آرزوی شهادت داشتند.
دومین مسئله این است که اسرائیل فکر میکند اگر رهبر یک ارتش ترور شود، ارتش هم دچار فروپاشی میشود. دشمن تفکرات قرون وسطایی دارد و کاملا در اشتباه است؛ چون این ترورها فقط باعث تقویت هرچه بیشتر رزمندگان مقاومت میشود. بگذارید این موضوع را با یک مثال توضیح بدهم. اسرائیلیها «شیخ احمد یاسین» بنیانگذار جنبش حماس را ترور کردند. بلافاصله پس از او نیز «عبدالعزیز الرنتیسی» رهبر جنبش حماس ترور شد. پس از ایشان نیز «صالح العاروری» و سپس شهید «اسماعیل هنیه» ترور شد. اخیرا هم «یحیی السنوار» را به شهادت رساندهاند. آیا این ترورها مانع از ادامه فعالیت جنبش حماس شد؟ هرگز. آیا ترور سید حسن نصرالله، باعث توقف فعالیت حزب الله شد؟ برعکس، نیروهای حزب الله لبنان علیرغم خساراتی که متحمل شدند و شهادت تعدادی از رهبران خود، عزم و اراده بیشتری برای مبارزه پیدا کردند.
بنابراین باید بدانیم هدف اسرائیل چیست. هدف اسرائیل، تصرف فلسطین و یهودی سازی آن به طور کامل است. هدف اسرائیل در بلند مدت نیز تصرف اردن و یهودیسازی کامل آن است. هدف اسرائیل نابودی هر قدرت دیگری در منطقه است. اسرائیل با ایران هم دشمنی دارد، اما چرا؟ موضوع دشمنی اسرائیل با ایران موضوع تازهای نیست.
به یاد دارم گزارش راهبردی مهمی از «مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» بود را مطالعه کردم. این موسسه وابسته به لابی صهیونیستی آیپک است. این گزارش راهبردی در اواخر دهه 1980 میلادی منتشر شده بود و موضوع آن «مهار دوگانه ایران و عراق» بود. عراق و ایران هر کدام یک قدرت در منطقه بودند و هستند آمریکا در ابتدا عراق را اشغال کرد. همانطور که میدانید آمریکا، عراق را بمباران و اشغال کرد. اکنون نیز میخواهد تنها نیروی نظامی باقیمانده را که در مقابل آنها قد علم کرده و یک قدرت منطقه ای است و اسمش ایران است را شکست بدهد.
بنابراین، حمله اخیر به ایران به این دلیل است که آنها نمیخواهند قدرتی علیه آنها در منطقه قد علم کند که مانع جاهطلبیهای آنها شود یا اینکه قدرتی تأثیرگذار در منطقه باشد. اسرائیل، دشمن تمام کشورهایی است که در کنار ملت فلسطین ایستاده اند. با کشورهایی مثل مصر، سوریه و لبنان دشمنی کردند. اکنون نیز با ایران دشمنی میکند. اصل ماجرا این است که اسرائیل خود را یک قدرت سلطه گر منطقهای میداند. نیروهای استعمارگر نیز اسرائیل را پایگاه تامین منافع خود میدانند. منظورم از نیروهای استعمارگر مشخصا آمریکا و برخی کشورهای غربی هستند.
طوفان الاقصی، پروژه عادی سازی روابط با اسرائیل را به شکست کشاند
تسنیم: درخصوص عملیات طوفان الاقصی آیا این عملیات پیروزمندانه توانست بر افکار عمومی جهان عرب و بین الملل درخصوص آرمان فلسطینیان و مقاومت مردم فلسطین اثرگذار باشد؟
مصطفی البرغوثی: نبرد طوفان الاقصی، نبرد بزرگی بود و نتایج آن را برای سالیان متمادی میتوان ارزیابی کرد. اما شاید مهمترین دستاورد این نبرد در درجه نخست این بود که پروژه صهیونیستها برای حلوفصل مسئله فلسطین از طریق عادیسازی روابط با کشورهای عربی را به شکست کشاند.
نکته دوم این است که نبرد طوفان الاقصی باعث شد مسئله فلسطین بار دیگر در کانون توجه کشورهای عربی و بینالمللی قرار بگیرد. پس از تلاشهای نتانیاهو برای به حاشیه راندن مسئله فلسطین؛ این موضوع مجددا در کانون توجه مهمترین رویدادهای سیاسی جهان قرار گرفت.
نکته سوم اینکه؛ باعث آگاهی نسل جوان فلسطینی، عربی و جهانی در مورد حقانیت آرمان فلسطین شد. نسل جوان کشور فلسطین از این آرمان ملی و آزادیخواهانه آنطور که شایسته بود حمایت نمیکردند؛ اما به یک باره حس مبارزهجویی و مشارکت برای تحقق آرمان فلسطین نزد نسل جوان بیدار شد و مهمتر اینکه جوانان از حقانیت این آرمان آگاه شدند. در حقیقت بخشی از جوانان فلسطینی بعد از توافق سازش «اسلو» با دو امید واهی مسیر را گم کردند: یکی امید به یافتن راهی برای سازش با رژیم صهیونیستی از طریق مذاکره و دیگری امید به میانجیگریهای آمریکا این توهمات به نتیجه نرسید.
بنابراین همین نسل جدید که گمراه شده بودند، بیدار و آگاه شد و به حقیقت ماجرا پیبرد. آنها متوجه شدند که ما تنها با یک رژیم اشغالگر، نژادپرست و مبتنی بر آپارتاید روبه رو نیستیم، بلکه با پروژه اسرائیلی استعمار، شهرکسازی و حذف جمعیت بومی فلسطین مواجه هستیم. طرحی که هدف آن ریشهکن کردن مردم ما از سرزمین فلسطین است.این آگاهی و بیداری اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین عملیات طوفان الاقصی چنین دستاوردهای مهمی داشت.
دستاورد دیگر این عملیات تحولات در سطح بینالمللی است که شامل احیای اتحاد و همبستگی بیسابقه جهانیان با مردم فلسطین است. این مسئله را با ذکر یک مثال توضیح میدهم. در طی 5 سال گذشته من و دوستانم تلاش کردیم در پارلمان کشور ایرلند قانون تحریم محصولات ساخت رژیم صهیونیستی در شهرکهای اشغالی و اعمال تحریم علیه اسرائیل را تصویب کنیم. علیرغم موافقت و حمایت پارلمان ایرلند، دولت این کشور با تصویب این قانون مخالفت کرد. امروز و در هفته جاری دولت ایرلند نیز برخلاف گذشته با این تصمیم موافقت کرد و قانون تحریم اسرائیل در پارلمان این کشور تصویب خواهد شد. همچنین یک سری از کشورها از جمله اسپانیا، ایرلند و اسلوونی که در به رسمیت شناختن کشور فلسطین تردید داشتند، اکنون فلسطین را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت شناختهاند.
امروزه دولتهای اسپانیا و ایرلند خواستار تعلیق توافق تجارت آزاد اتحادیه اروپا با اسرائیل و همچنین ممنوعیت کامل ارسال سلاح به سرزمینهای اشغالی هستند. بنابراین اگر عملیات طوفان الاقصی اتفاق نمیافتاد، چنین تحولاتی را در سطح منطقه و جهان شاهد نبودیم. این عملیات مقدس هم چنین باعث شد که نسل جدید جوانان آمریکایی و اکثریت جوانان حزب دموکرات آمریکا موضع خود را تغییر دهند و همبستگی خود را با مردم فلسطین اعلام کنند. بنابراین ما با تحولات عظیمی مواجه هستیم که هیچکس انتظارش را نداشت.
طوفان الاقصی پروژه عادی سازی را کُند کرد
کشورهای اسلامی حامی عادی سازی، دچار هرج و مرج شده اند
تسنیم: جناب دکتر درخصوص عادیسازی روابط برخی کشورهای عربی و اسلامی با رژیم صهیونیستی به نظر شما آیا عملیات طوفانالاقصی توانست این طرح و نقشه اسرائیل را ناکام بگذارد؟
مصطفی البرغوثی: عملیات طوفان الاقصی، طرح عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی را به طور کامل شکست نداد اما روند آنرا کند و محدود کرد. اگر عملیات طوفان الاقصی اتفاق نمیافتاد، سایر کشورهای عربی نیز به توافق عادیسازی روابط ملحق میشدند. بنابراین با وقوع این عملیات سایر کشورهای عربی وارد این توافق نشدند.
در حال حاضر کشورهایی هم که روابط خود را با اسرائیل عادیسازی کردهاند، دچار هرج و مرج شدهاند، چون ملتهایشان مخالف عادی سازی روابط با اسرائیل هستند. از طرف دیگر همه مردم منطقه، حتی مردم کشورهایی که به این توافق پیوستهاند اکنون شاهد جنایات بزرگ اسرائیل هستند و خواهان قطع مراودات و تحریم این رژیم جنایتکار هستند. بنابراین معتقدم اجماع مردمی برای تحریم اسرائیل که هر روز هم بیش از پیش بر گستره آن افزوده میشود در نهایت باعث میشود دولت مجبور به پذیرش خواسته ملت شود.
ما نیز همچنان از این کشورها میخواهیم توافق خود را با اسرائیل لغو کنند، چرا که این شرمآور و ننگین است که با وجود ارتکاب این همه قتلعام و کشتار وحشیانه اسرائیل علیه فلسطین یا حتی دیگر کشورها، این دولتها همچنان به این توافق پایبند باشند. بنابراین اسرائیل یک رژیم سرکش و ناقض قوانین بین الملل است. دادستان دیوان بینالمللی کیفری تقاضا کرده است که حکم بازداشت نخستوزیر اسرائیل و وزیر جنگ این رژیم صادر شود. دیوان بین المللی دادگستری نیز در آستانه صدور حکمی مبنی بر ارتکاب جنایت نسلکشی توسط اسرائیل است. امروزه تمام جهان با چشمان خود شاهد حجم جنایات هولناک اسرائیل است.
بنابراین اینکه برخی کشورهای عربی با وجود جنایات مداوم این رژیم اشغالگر همچنان با او روابط عادی دارند، واقعا شرمآور است. لذا ما باید همچنان کشورهای مختلف را تحت فشار قرار دهیم تا توافقنامه عادیسازی را لغو کنند.
باید هزینه جنگ برای اسرائیل را بالا ببریم
تحریم تجاری و قطع روابط تجاری با اسرائیل؛ ضامن پیروزی فلسطین است
تسنیم: جناب دکتر، در خصوص لغو توافقنامههای عادی سازی با اسرائیل، آیا این امر بر سرنوشت مسئله فلسطین و رویکرد رسانهای آن تاثیرگذار خواهد بود؟ چرا که همانطور که میدانید امروزه در این موضوع علاوه بر جنگ نظامی با نوعی جنگ رسانهای نیز مواجه هستیم. لغو این توافقنامهها به لحاظ رسانهای چگونه بر مسئله فلسطین اثرگذار خواهند بود؟
مصطفی البرغوثی: هرگونه لغو توافقنامه عادیسازی با اسرائیل به سود فلسطین است و باعث تضعیف جایگاه اسرائیل در رسانهها و هم چنین به لحاظ سیاسی و اقتصادی خواهد شد. بنابراین باید کشورهای مختلف را برای لغو توافق عادیسازی تحت فشار قرار دهیم و اسرائیل را در دنیا منزوی کنیم.
اسرائیل تنها به دو وسیله از جنگ منصرف خواهد شد: نخست مقاومت، ایستادگی و مجاهدت قهرمانانه ملت فلسطین و سایر کشورهای مسلمان مانند لبنان و یمن که با تجاوزات اسرائیل مقابله میکنند که این عامل و شرط اصلی پیروزی است؛ و دیگری اعمال تحریم و قطع مراودات با اسرائیل. این دو عنصر نتانیاهو را از ادامه جنگ بازمیدارند. نتانیاهو با اتکا به اخلاق، قوانین بینالمللی، محکومیتها یا مذاکرات، از جنگ منصرف نخواهد شد. او تنها زمانی از جنگ منصرف میشود که هزینههای این جنگ از دستاوردهایش بیشتر شود. این اتفاق الان نیز در حال رخ دادن است.
اسرائیل به طور کلی متحمل خسارات بینالمللی شده است. اقتصاد این رژیم به شدت آسیب دیده که برای این رژیم قابل تحمل نیست. اقتصاد اسرائیل متزلزل شده است. رتبه اعتباری اسرائیل دوبار کاهش یافته و این جنگ برای اسرائیل 70 میلیارد دلار هزینه داشته است. این رژیم دچار رکود اقتصادی شده و کشاورزی و گردشگری آن در معرض نابودی است. سرمایهگذاریهای خارجی در اسرائیل کاهش چشمگیری داشته. 600 هزار اسرائیلی نیز از این سرزمین فرار کردهاند.
بنابراین اسرائیل با فروپاشی اقتصادی، تلفات جانی و مالی سنگینی مواجه است که قابل جبران نیست. تحریم و قطع روابط بینالمللی نیز عامل مؤثری خواهد بود.
طوفان الاقصی، واکنشی به هتک حرمت مسجدالاقصی توسط صهیونیستها بود
11 هزار فلسطینی ساکن کرانه باختری، در اسارت اسرائیل هستند
تسنیم: جناب دکتر البرغوثی، در خصوص کرانه باختری آیا ارتباطی بین عملیات طوفان الاقصی و تشدید تنشها در کرانه باختری وجود دارد؟ با توجه به اینکه شاهد افزایش ترور، دستگیری و هدف قرار دادن فلسطینیان با استفاده از روشهای جدید از جمله استفاده از جنگندههای اف-16 و غیره هستیم. آیا بین این تحولات ارتباطی وجود دارد؟
مصطفی البرغوثی: البته، تشدید تنشها در کرانه باختری پیش از عملیات طوفان الاقصی اتفاق افتاد یا بهتر بگویم عملیات طوفان الاقصی واکنشی به تشدید تنشها در کرانه باختری بود. چون اسرائیلیها به مردم این منطقه حملهور شدند و یک سال قبل از عملیات طوفان الاقصی بیش از 400 نفر را به شهادت رساندند و اقدام به هتک حرمت به مسجد الاقصی، قبله نخست مسلمانان کردند.
آن روزها من شاهد بودم همین اشخاصی که اکنون مردم نوار غزه و نیروهای مقاومت را سرزنش میکنند میگفتند پس مردم غزه کجا هستند که این شورش و کشتار در کرانه باختری اتفاق افتاده است؟ وقتی هم که مقاومت غزه در این جنگ مداخله کرد، به خاطر این مداخله سرزنشش کردند این افراد از درون شکست خوردهاند.
اما نکته اصلی این است که تشدید تنشها در کرانه باختری پیش از عملیات طوفان الاقصی آغاز شد. این تنشها با گسترش بیسابقه شهرکسازی در کرانه باختری، به ویژه بعد از تشکیل آخرین کابینه نتانیاهو همچنان ادامه پیدا کرد. اکنون و پس از عملیات طوفان الاقصی تنشها در کرانه باختری تشدید شده است.
در حال حاضر 760 نفر شهید شدهاند که 165 نفر از این تعداد کودکان هستند. تعداد زیادی از زنان نیز شهید شدهاند. در مجموع 11 هزار فلسطینی در طول جنگ علیه نوار غزه در کرانه باختری به اسارت گرفته شدند. مردم فلسطین در سراسر کرانه باختری قلع و قمع و سرکوب میشوند. بیش از 700 ایست و بازرسی نظامی درسراسر کرانه باختری وجود دارد که هر ایست و بازرسی تبدیل به مسلخی برای آزار و شکنجه فلسطینیان شده است که مانع از تردد مردم میشوند و ارتباط آنها را با سایر مناطق قطع کردهاند.
اسرائیل حتی درآمدهای مالیاتی تشکیلات خودگردان فلسطین را مصادره میکند. این بدان معناست که جنگ اسرائیل علیه مردم فلسطین است، چه در غزه باشند و چه در کرانه باختری.
بقای فلسطینیان در سرزمین مادری مقاومت علیه اشغالگری است
حضور فلسطینیان ضامن هویت اسلامی و عربی فلسطین است
تسنیم: بله، دقیقا؛ آیا تحولاتی در عملکرد مقاومت فلسطین در کرانه باختری مشاهده کردهاید، به ویژه به واسطه انتقال برخی تجربیات مقاومت در نوار غزه؟
مصطفی البرغوثی: کرانه باختری ویژگیهای کاملا متفاوتی با غزه دارد. به همین دلیل مقاومت در کرانه اشکال دیگری از تجربیات را به دست آورده اما اصل مقاومت در آنجا هم وجود دارد. به نظر من، مقاومت تنها از طریق اقدامات مسلحانه صورت نمیگیرد. حقیقت این است که تمام زندگی فلسطینیان در کرانه باختری مقاومت است. ما در آنجا شاهد مقاومت مسلحانه، مقاومت مردمی، مقاومت در بخش آموزش و درمانی، مقاومت از طریق برپایی نماز در مسجد الاقصی و به چالش کشیدن رژیم اشغالگر هستیم.
در واقع، آنچه مردم باید بفهمند این است که صرف باقیماندن فلسطینی در سرزمین مادری خود فلسطین خودش نوعی مقاومت است و بقای او در این سرزمین مقاومت است. اگر ما درک عمیقی از واقعیت منازعه خود با طرف اسرائیلی داشته باشیم، باید این نکته را درک کنیم که در نهایت نبرد بر سر یک نکته کلیدی است. اینکه فلسطینیها در فلسطین بمانند یا نمانند؟ اگر در فلسطین نمانند آرمان فلسطین هم نخواهد ماند و این مسئله بزرگترین بحران پیش روی جنبش صهیونیستی است. به همین دلیل هم شاهد این نسلکشی و جنگ علیه مردم فلسطین هستید.
بزرگترین بحران برای آنها این است که امروز تعداد ما فلسطینیان در سرزمین تاریخی فلسطین علیرغم آوارگی 7 میلیون نفر در سال 1948، بالغ بر 7 میلیون و300 هزار نفر است. بیشتر از یهودیان اسرائیلی که تعدادشان از 7 میلیون و 100 هزار نفر فراتر نمیرود. این همان مسئلهای است که جنبش صهیونیستی را به لحاظ جمعیتی نگران میکند. اما بین جمعیت منفعل و سلبی با جمعیت موثر و مقاوم تفاوت جدی وجود دارد. در واقع، اکنون حضور جمعیتی فلسطینیها ضامن هویت عربی فلسطین است. همچنانکه ضامن ماهیت اسلامی مسجد الاقصی و ضامن آینده فلسطین است. چون این یک حضور جمعیتی مؤثر و مقاوم است و نه منفعل و تسلیم در برابر اشغالگر.
اسرائیل با فیلم السنوار خودزنی بزرگی کرد
سه دروغ صهیونیستها افشا شد
تسنیم: جناب دکتر با توجه به آخرین تصاویری که همگی ما شاهد آن بودیم؛ درباره تصاویری که از شهید یحیی السنوار منتشر شد میدانیم که ادعاهای زیادی از طرف نتانیاهو و کابینهاش مطرح میشد، مبنی بر اینکه «یحیی السنوار» در تونلها پنهان شده است یا اینکه او از مردم به عنوان سپر انسانی استفاده میکند و دیگر ادعاها. این تصاویر واپسین از السنوار را چگونه تحلیل می کنید؟
مصطفی البرغوثی: نخست اینکه اسرائیل در حال خود زنی است. از این تعبیر به خاطر درز این تصاویر استفاده کردم. صهیونیستها نظامیانی را که این تصاویر را افشا کردهاند، محاکمه خواهند کرد. آنها نمیدانستند که این نظامیان تصاویر السنوار را افشا میکنند. اگر میدانستند، از انتشار این تصاویر جلوگیری میکردند.
دوم اینکه شهادت السنوار نه فقط دروغهای اسرائیل را افشا کرد، بلکه تصویری که گالانت، نتانیاهو و هالوی به دنبال آن بودند، که تصویری از پیروزی بود، السنوار با شهادتش تصویری از شکست به آنها داد. السنوار در ابتدا عدم صحت دروغهای اسرائیل را ثابت کرد. این ادعا که او در تونلها پنهان شده و فرزندان دیگران را به جبهه نبرد میفرستاد. او خودش جنگید و در حین مبارزه به شهادت رسید. گفتند پشت غیرنظامیان مخفی شده، ولی او در حین جنگ شهید شد و حتی یک غیرنظامی هم همراهش نبود. این نادرست بودن ادعای اسرائیل مبنی بر استفاده رزمندگان فلسطینی از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی را ثابت میکند. این دروغی است که اسرائیل از آن برای توجیه جنایات خود علیه غیرنظامیان استفاده کرد.
سومین دروغ این بود که اسرای اسرائیلی در کنار السنوار قرار دارند. دروغ بودن این مدعا هم ثابت شد در واقع او با شهادتش شکست روایت اسرائیل را نشان داد. برخلاف تصویر پیروزی که نتانیاهو به دنبال آن بود، حال بنظر میرسد که برای نتانیاهو تصویری از شکست هویدا شده است. علاوه بر این، شکست دستگاه اطلاعاتی اسرائیل را نه تنها در 7 اکتبر نشان داد بلکه این شکست را برایشان تکرار کرد، چون در طول یک سال گذشته، نه دستگاه اطلاعات اسرائیل نه ماهوارههای آمریکایی، نه اطلاعات انگلیس و نه هواپیماهایی که انگلیس برای جاسوسی از غزه اعزام کرد موفق نشدند که السنوار را پیدا کنند. آنها به دنبالش بودند اما این السنوار بود که آنها را پیدا کرد و با آنها جنگید. در نتیجه این تصاویر تاثیر زیادی به همراه داشتند. حتی دست و پا زدنهای اسرائیل برای رفع این مشکل با چند ویدئوی مضحک که بعدا منتشر کردند نتوانست این تصور را از بین ببرد که السنوار شرافتمندانه جنگید و شرافتمندانه مبارزه کرد.
اکنون شاهدیم که همه فلسطینیها، عربها و مسلمانان همچنین بخش بزرگی از جهان، او را به عنوان یک قهرمان مجاهد میشناسد. شاید از زمان کشته شدن چگوارا در بولیوی این تصویر را ندیده باشیم. زمانی که برای آزادی ملت بولیوی میجنگید این تصویر به یک نماد مبدل خواهد شد. مهمتر از همه، توجه داشته باشید که السنوار چه کرد؟ جنگید، زخمی شد و مجروح شد و وقتی پهپاد وارد شد تا از او فیلمبرداری کند، نقاب بر چهره داشت، چون نمیخواست او را بشناسند چرا او نمی خواست شناخته شود؟ چون اگر می فهمیدند این السنوار است، بمباران را متوقف میکردند و شاید یک تیپ کامل را بسیج میکردند تا او را زنده بگیرند؛ اما او اجازه چنین فرصتی را به آنها نداد.
تسنیم: بله، او همین را می خواست.
مصطفی البرغوثی: او جنگید تا به شهادت رسید.
برای آتش بس نتانیاهو باید کنار برود
تسنیم: بله جناب دکتر، نبود یحیی السنوار چه تاثیری بر توافق تبادل اسرا و آتش بس خواهد داشت؟
مصطفی البرغوثی: تمام رسانههای غربی که در این هفته با آنها مواجهه داشتم سعی کردند اینگونه به تصویر بکشند که شهادت السنوار توافق تبادل اسرا و آتش بس را تسریع میکند. البته این یک اقدام تحریک آمیز است، چون برپایه ادعای دروغینی است. اینکه السنوار و حماس مانع از توافق میشوند، این یک دروغ است. نه السنوار و نه حماس مانع این توافق نیستند. این اسرائیل و نتانیاهو هستند که مانع توافق بودند و بایدن حتی زمانی که واقعیت مسئله را فهمید، بر کارهای نتانیاهو سرپوش گذاشت.
این مطلب در کتاب جدید «باب وودوارد» که به زودی منتشر خواهد شد یا طی هفتههای آتی در کتابفروشیها توزیع خواهد شد آمده است. او با کسانی که با بایدن کار میکردند ملاقات کرد و بایدن، نتانیاهو را با اوصافی که بیان آنها برای من شرم آور است، توصیف کرد؛ چون بایدن میدانست که نتانیاهو است که مانع توافق است. با این حال، بایدن بر کارهای نتانیاهو سرپوش گذاشت و مدعی شد که این حماس است که مانع تراشی میکند. نه، السنوار مانع این توافق نبود و این مشکل همچنان به دلیل حضور نتانیاهو پا برجاست. اگر نتانیاهو از صحنه خارج شود، عامل عدم دستیابی به آتش بس از بین خواهد رفت، اما مشکل اصلا السنوار نبود.
نهادهای حقوقی بین المللی را در جنایات اسرائیل مقصر می دانیم
تعلل دیوان کیفری بینالمللی، عامل تداوم نسل کشی توسط اسرائیل است
تسنیم: جناب دکتر به موضع کشورهای عربی و بینالمللی در قبال مسئله فلسطین بپردازیم و تلاشهای آفریقای جنوبی و سایر کشورهای اروپایی در رد اظهارات اشغالگران صهیونیستی و در قبال روند پیگیری جرائم رژیم صهیونیستی در قوانین بین المللی. این تلاش ها را چگونه دیدید؟
مصطفی البرغوثی: بسیار مهم است، اما ما دیوان بین المللی دادگستری را به خاطر تاخیر و تعلل مقصر میدانیم. خیلی تعلل کرد، باید زودتر تصمیمش را میگرفت. به خصوص در حال حاضر که اقدامات نسلکشی در حال افزایش است. همچنین دادگاه کیفری بینالمللی، دادستانی 7 یا 8 ماه تعلل کرد؛ سپس تصمیم خود مبنی بر دستگیری نتانیاهو و گالانت را صادر کرد. اما هیئت قضات ناکارآمد است، چرا ناکارآمد است؟ چون تحت فشار آمریکا و اروپا است.
ما خواستار آن هستیم که دست از اتلاف وقت بردارد و چیزی را که مدعیالعموم درخواست کرده بود، تایید کند. چون شواهد دال بر ارتکاب جنایات جنگی قاطع است. تعلل و تأخیر دیوان بینالمللی دادگستری و همچنین تعلل دیوان کیفری بینالمللی بخشی از مسئولیت تداوم نسلکشی و حتی تشدید آن را متوجه این نهادها میکند. این نکتهای است که باید گفته شود.
ضربه موشکی ایران نشان داد افسانه اسرائیل دروغ است
150 هزار فلسطینی غزه شهید یا مجروح شدند
تسنیم: جناب دکتر اگر امکان دارد به موضوع جنگ ایران و اسرائیل بپردازیم. ما شاهد اصابت بسیاری از موشکها و پهپادهای ایران بودیم که در چندین نقطه از شهرهای فلسطین اشغالی مشاهده شد. آیا این حملات بر منطقه تأثیر خواهد گذاشت و آیا بر رفتار اشغالگران اسرائیلی در این منطقه تأثیرگذار خواهد بود؟
مصطفی البرغوثی: البته که تاثیر میگذارد، زیرا وجود ایران به عنوان قدرتی در موازنه با اسرائیل در ایجاد تعادل در منطقه نقش ایفا میکند. تا الان جنگی در کار نبوده، اما بمباران و عملیات متقابل وجود دارد. پاسخ ایران تا حدودی اسرائیل را مهار کرد؛ چون تمام سیستمهای دفاعی آنها دو بار -نه یک بار - نتوانستند در برابر این حملات مقاومت کنند.
مسئله این است که اسرائیل از آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان و حتی دیگر کشورها درخواست کمک کرده تا با پاسخهای ایران مقابله کنند. ایران به اسرائیل حمله نکرد، ایران به حمله اسرائیل و ترور شهید اسماعیل هنیه در قلب تهران پاسخ داد و به جنایات دیگر پاسخ داد، چون اسرائیل به تنهایی قادر به دفاع از خود نبود و حالا آمریکاییها را آوردند تا از آنها دفاع کنند. سامانه آمریکایی «تاد» را آوردند و ژنرالهای آمریکایی و نظامیان آمریکایی در کنار آنها هستند. این نشان میدهد که افسانه اسرائیل دروغ است. آنچه برخی از کشورهای استعمارگر تصور میکردند که اسرائیل حافظ منافع آنهاست، امروز به یک رژیم سر بار تبدیل شده است.
اسرائیل حتی قادر به محافظت از خود نیست. به نظر من نقشه صهیونیستی - اسرائیلی به رهبری نتانیاهو به نتیجه نخواهد رسید. اول، به خاطر مقاومت مردم فلسطین؛ دوم، بخاطر مقاومت ملتهای عرب و سوم استقامت ایران. همچنین به دلیل قدرت فزاینده جنبش همبستگی با مردم فلسطین. هیچکس نباید احساس ناامیدی و یأس کند، با اینکه این مسیر پرهزینه و خسارات آن سنگین است، درد و غصه ما شدید است. درد و غصه ما برای جراحت و شهادت 150 هزار نفر از مردم غزه شدید است. این عدد معادل 6.5 درصد از جمعیت غزه است. اگر این اتفاق در آمریکا رخ داده بود بدین معنا بود که در کمتر از یک سال، 20 میلیون کشته یا زخمی شده باشند. بنابراین، درد بزرگی است. اما ما مردمی هستیم که برای آزادی خود میجنگیم و چارهای جز تحمل این همه رنج نداریم؛ چون جایگزین، فقط به بردگی خلاصه نمیشود، بلکه گزینه بدیل، ترک سرزمین و مهاجرت است. ما هر چه داریم را از دست میدهیم. وطن خود را از دست می دهیم.
از 56 کشور عربی-اسلامی قطع امید کردیم
تسنیم: آقای دکتر، تلاش کشورهای عربی برای آتشبس و تلاش برای پایان دادن به بحران انسانی در نوار غزه و اخیراً در لبنان را چگونه ارزیابی میکنید؟
مصطفی البرغوثی: ما نمیتوانیم همه کشورها را در یک سبد قرار دهیم. بین آنها تفاوت وجود دارد. برخی از این کشورها فداکاری کردند و تلاش زیادی کردند. برخی دیگر اهمال و کوتاهی کردند. اما به طور خلاصه ما از 56 کشور عربی و اسلامی کاملا قطع امید کردیم. این کشورها نتوانستند محاصره بشردوستانه تحمیل شده بر غزه را بشکنند. هر چند که در نشست سران (اتحادیه عرب و سازمان همکاری های اسلامی) که برگزار شد، تصمیم به انجام آن گرفتند.
ما از این کشورها میخواهیم و به آنها میگوییم ما از شما انتظار نداریم که ارتش اعزام کنید؛ اما حداقل کاروانهایی از کمکهای بشردوستانه را برای شکستن محاصره تحمیل شده به غزه بفرستید. این چیزی است که من از ماه دوم جنگ آن را مطالبه کردهام و امروز هم آن را تکرار میکنم و میگویم ملتها موضعگیری هیچ کشوری را فراموش نخواهند کرد. اقدامات تک تک رهبران و سران کشورها را در این برهه به خاطر خواهند سپرد.
تحریم سخنرانی نتانیاهو توسط 128 سناتور آمریکایی تحولی مهم در آمریکا است
حمایت آمریکا از اسرائیل، لکه ننگی ابدی برای این کشور است
تسنیم: دکتر، نظر شما در رابطه با تداوم حمایت ایالات متحده رژیم اشغالگر اسرائیل از طریق تهیه سلاح و توجیه کشتار غیرنظامیان در کرانه باختری و نوار غزه چیست؟ 150 هزار فلسطینی شهید یا مجروح شدهاند. ادامه این حمایتها چه توجیهی دارد؟
مصطفی البرغوثی: هیچ توجیهی ندارد، اما میتوان آن را تفسیر کرد. ایالات متحده، اسرائیل را شریک استراتژیک خود در منطقه میداند. این کشور به هر قیمتی آماده حمایت از اسرائیل است. در این زمینه، مواضع دولت آمریکا، اعم از دموکراتها و جمهوریخواهان تفاوتی ندارند.
اما دلیل دومی هم وجود دارد و آن قدرت لابی اسرائیلی است. او تعیین میکند چه کسی پیروز شود و چه کسی پیروز نشود. این لابی بسیاری از اعضای سنا و کنگره آمریکا را تعیین میکند. اگرچه در حال حاضر شاهد یک تحول عمده هستیم. اتفاقی نیست که 128 سناتور کنگره از حضور در سخنرانی معروف نتانیاهو در آمریکا خودداری کردند.
تفسیر اول این است که آنها اسرائیل را حافظ منافع استعماری خود تلقی میکنند. اسرائیل را متحد و شریک استراتژیک خود میدانند و البته به تقابل خود با کشورهای دیگر مانند چین، روسیه و سایر کشورها نیز فکر میکنند. اما عمدتا برای حفظ منافع خود در خاورمیانه از اسرائیل حمایت میکنند.
اما دلایل دیگری نیز وجود دارد از جمله رشد جنبش انگلو-صهیونیستی که اسرائیل را از منظر دینی و از منظر صهیونیسم مذهبی پذیرفته است. البته هیچ توجیهی برای این امر وجود ندارد؛ چون تحریف دین را نشان میدهد؛ اما این افراد از آن به عنوان توجیهی برای حمایت مطلق از اسرائیل استفاده میکنند.
هیچ توجیهی برای سکوت آمریکا برابر جنایات جنگی که توسط اسرائیل انجام میشود وجود ندارد. این لکه ننگی است که برای مدت طولانی باقی خواهد ماند و من مطمئن هستم نسلهای آگاهی از جوانان آمریکایی وجود دارند که این رفتارها را رد میکنند. شاید روزی برسد کسانی که این همه از اسرائیل حمایت کردند، پاسخگو باشند.
عملکرد تشکیلات خودگردان در طوفان الاقصی منفعلانه بود
تسنیم: شما موضع دستگاه دیپلماسی فلسطین در قبال مسئله فلسطین به ویژه پس از عملیات طوفان الاقصی و یک سال نسلکشی را چگونه ارزیابی میکنید؟ نقش دستگاه سیاست خارجی فلسطین و سفارتخانههای آن را چگونه ارزیابی میکنید؟
مصطفی البرغوثی: من کسی نیستم که باید موضعگیری آنها را ارزیابی کنم. لکن مردم آنها را ارزیابی خواهند کرد. اما در کل به نظر من تشکیلات خودگردان اشتباه بزرگی کرد و در تمام این مدت خیلی منفعلانه و سلبی رفتار کرد. تشکیلات خودگردان باید نقشی متفاوت از نقشی کنونی خود، ایفا کند.
دولت وفاق ملی باید مورد اجماع فتح، حماس و ابتکار ملی باشد
تعلل ابومازن در مسیر تشکیل دولت وفاق ملی فلسطین آسیب زاست
تسنیم: دکتر، به پکن برویم و نشستی که در پکن برگزار شد. جنبش متبوع شما، «ابتکار ملی» در این نشست حضور داشت و مشارکت کرد. این دیدار چگونه بود و آیا ممکن است مصالحه و سازشی در آنجا شکل بگیرد؟ آیا نشانههایی از آشتی و مصالحه به ویژه در این وضعیتی که فلسطینیها و آرمان فلسطین شاهد آن است، وجود دارد؟
مصطفی البرغوثی: بله، ما در این نشستها ابتدا در مسکو و سپس در پکن مشارکت کردیم. از تلاشهای روسیه و چین تشکر میکنیم. چینیها برای به نتیجه رسیدن این مذاکرات تلاش زیادی کردند. جلسات مثبت بود و به توافقاتی دست پیدا کردیم. البته ما شرکت کردیم، نه تنها شرکت کردیم، بلکه خودمان بودیم که با همکاری دیگران آن توافق نامه را تنظیم کردیم. توافقنامه خوبی است و بر تشکیل فوری دولت وفاق ملی تصریح میکند؛ برای منع و جلوگیری از جدایی غزه از کرانه باختری به شکست کشاندن تلاشهای نتانیاهو برای ایجاد یک گروه دست نشانده برای اداره غزه تحت نظارت اشغالگران و برای منع و جلوگیری از نقشه نتانیاهو برای تداوم اشغال نوار غزه تشکیل فوری دولت وفاق ملی، گامی بسیار مهم است.
من امروز بیانیهای در این زمینه صادر کردم و گفتم که تعلل در اجرای این امر آسیب جدی به آرمان فلسطین وارد میکند. ما همچنین در بیانیه پکن بر لزوم دعوت چارچوب رهبری موقت جهت تشکیل جلسه توافق کردیم، اما متأسفانه ریاست تشکیلات خودگردان تاکنون هیچ رایزنی برای تشکیل دولت وفاق ملی آغاز نکرده است و اقدامی برای فراخواندن شورای رهبری و دبیران کل انجام نداده است. این تاخیر آسیب زا است و باید به سرعت انجام شود. به خصوص الان که صحبتهایی در مورد ایدههای ساختار و ترکیب کمیتههای اداری و غیره میشنویم. اینها مشکلی را حل نمیکند و نمیتواند جایگزینی برای تشکیل دولت وفاق ملی باشد.
بنابراین، ما با تمام توان برای تشکیل دولت وفاق ملی فشار میآوریم. این دروازهای است برای پایان بخشیدن به اختلافات داخلی. حماس به صراحت گفت که نمیخواهد در دولت غزه باشد و حتی نمیخواهد در دولت باشد؛ اما باید یک دولت وفاقی باشد که مورد قبول حماس و فتح و ابتکار ملی واقع شود و همه طرفها آن را بپذیرند تا بتواند نقش خود را ایفا کند و از منافع ملی فلسطین دفاع کند. هر کس با اجرای توافق پکن مخالفت کند به منافع مردم فلسطین لطمه میزندو هر کس که خواستار اجرای توافق پکن باشد اکنون به منافع مردم فلسطین خدمت میکند.
تصویر، اینگونه است و برای تحقق این امر باید فشار مردمی وجود داشته باشد. در نهایت باید پس از پایان این جنگ فشاری از سمت مردم وجود داشته باشد تا انتخابات آزاد و دموکراتیک فلسطین برگزار شود؛ به نحوی که مردم فلسطین، چه در داخل و چه در خارج از کشور به حق طبیعی خود برای انتخاب رهبران خود به صورت دموکراتیک دست یابند.
تسنیم: در خاتمه از جناب آقای دکتر مصطفی برغوثی، دبیرکل ابتکار ملی فلسطین از اینکه در گفتگوی ویژه با خبرگزاری بینالمللی تسنیم ما را همراهی کردید، تشکر میکنم. از شما بینندگان نیز سپاسگزارم.
انتهای پیام/