یارانه آرد و نان هوشمند شد؟

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، در آذر سال 1399، معاون دادگستری همدان اظهار کرد که نبود نظارت صحیح بر شبکه توزیع و مصرف آرد یارانه‌ای موجب قاچاق و فروش آرد در مرز‌های غربی کشور شده است. این هشدار، نقطه آغاز توجه به مشکلات حاکم بر توزیع آرد یارانه‌ای بود. اخبار آن روز‌ها پر بود از مشکلات در حوزه آرد و نان، روزی گزارشی درباره مصرف عجیب نان در دامداری‌های جنوب تهران منتشر می‌شد و روز دیگر پلیس خبر کشف محموله آرد را رسانه‌ای می‌کرد.

در اردیبهشت 1401، زمانی که طرح هوشمند سازی آرد و نان به‌طور پایلوت آغاز شد، قیمت هر کیسه آرد دولتی 40 هزار تومان بود، در حالی که هر کیسه آرد آزاد تا 600 هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شد و حتی در برخی مواقع قیمت آن به یک میلیون تومان نیز می‌رسید. این اختلاف قیمت 560 هزار تومانی بین آرد دولتی و آزاد زمینه‌ساز فساد و تخلف‌های گسترده‌ای در شبکه توزیع بود و بسیاری از نانوایی‌ها نیز برای کسب سود بیشتر، آرد دولتی را در بازار آزاد می‌فروختند.

به همین دلیل دستگاه‌های نظارتی برای مقابله با تخلفات وارد عمل شدند. روزانه گزارش‌های زیادی از پلمب نانوایی‌های متخلف و کشف آرد دولتی خارج از شبکه منتشر می‌شد. برخی معتقد بودند که برای حل این مشکل باید یارانه نان را حذف یا کاهش داد تا انگیزه‌های فساد کاهش یابد اما از آنجا که نان بخش اصلی سفره مردم ایران است، تغییرات در قیمت آن همواره با حساسیت‌های زیادی روبه‌رو بوده است. همچنین، کاهش قدرت خرید مردم به‌دلیل تورم و نگرانی از اعتراضات اجتماعی، تصمیم‌گیری در این زمینه را دشوار کرده بود.

سهمیه آرد به میزان تولید نان

در این شرایط، دولت سیزدهم تصمیم گرفت تا با طرحی متفاوت به این بحران پایان دهد. طرح هوشمند سازی یارانه آرد و نان، به‌گونه‌ای طراحی شد که سهمیه آرد نانوایی‌ها براساس عملکرد پخت نان آنها تعیین می‌شد. میزان پخت نان نیز از طریق کارتخوان‌هایی که در اختیار نانوایی‌ها قرار گرفته بود، ثبت می‌شد. این طرح به‌طور جدی به کنترل مصرف آرد پرداخته و نظارت را به‌صورت هوشمند فراهم ساخت.

در پی اجرای این طرح، میزان مصرف آرد یارانه‌ای کاهش قابل توجهی داشت. در مرحله دوم طرح، میزان مصرف آرد در ماه 120 هزار تن کمتر شد و پیش‌بینی می‌شد که مصرف آرد به 740 هزار تن برسد اما در عمل مصرف به 620 هزار تن کاهش یافت. این به معنای صرفه‌جویی روزانه 4000 تن آرد بود.

براساس پیش‌بینی‌ها، مصرف آرد یارانه‌ای در سال 1401 باید 12 درصد رشد می‌کرد اما با اجرای طرح هوشمند سازی، مصرف آرد نسبت به سال قبل حتی 4 درصد کاهش پیدا کرد.

با این حال، اظهارات اخیر رضا باقری اصل، سرپرست مرکز تحول دیجیتال و فناوری اطلاعات سازمان برنامه و بودجه، درباره این طرح واکنش‌های زیادی را برانگیخت. وی در مصاحبه‌ای گفته بود: «25 همت خرج سامانه نان شده اما حاصل آن چیست؟ حاصلش این است که نانوا بداند چند نان برای ما ثبت کرده است.» به دنبال این اظهارات بسیاری از رسانه‌ها کارآمدی طرح هوشمند سازی را به چالش کشیدند.

در پی این انتقادات، باقری اصل در توییتی اعلام کرد که از اظهاراتش سوءبرداشت شده و هدف از هزینه 25 همت، جبران افزایش هزینه‌های تولید نان بوده است. وی همچنین تأکید کرد که دولت منابع لازم برای اجرای این طرح را تأمین کرده و هزینه نصب کارتخوان‌ها نیز از سوی بانک‌ها تأمین شده است.

البته این طرح بدون مشکلات نبوده است. برخی نانوایان اقدام به ثبت نادرست تعداد نان‌ها در کارتخوان‌ها می‌کنند یا به جای نان، تعداد زیادی نایلون ثبت می‌کنند. با این حال، این طرح در کاهش فساد و هزینه‌های دولت در حوزه یارانه آرد موفقیت‌های چشمگیری داشت.

مهم‌تر از همه، این طرح نشان داد که با استفاده از فناوری و هوشمندسازی می‌توان به‌طور مؤثر با مشکلاتی مانند فساد و سوءاستفاده از منابع عمومی مقابله کرد. اگرچه هنوز مشکلاتی وجود دارد اما به نظر می‌رسد که اجرای هوشمند سازی آرد و نان یک گام مثبت در مدیریت این بحران بوده است. حالا مسئولان باید با بررسی دقیق‌تر مشکلات موجود، به اصلاح و بهبود این طرح بپردازند. همچنین، دولت می‌تواند از تجربیات این طرح برای سایر حوزه‌ها که با مشکلات مشابه مواجه هستند، استفاده کند.

منبع: دانشجو

انتهای پیام/