۵۰۰۰۰۰ حلقه چاه غیرمجاز و ورشکستگی آبخوان‌های ایران
بر اساس آمار، حدود ۵۰۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور سالانه ۵۰ میلیاردمتر مکعب آب از آبخوان‌ها برداشت می‌کنند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، "380 شهر و 9200 روستا در کشور در معرض فرونشست قرار دارند؛ در 18 استان کشور، بیشینه فرونشست به بیش از 10 سانتی‌متر در سال رسیده و 11 درصد وسعت سرزمینی کشور دچار فرونشست است." این اظهارات شینا انصاری؛ رییس سازمان حفاظت محیط زیست، به روشنی عمق فاجعه فرونشست زمین در کشور را بیان می‌کند.
فرونشست زمین در ایران، نه تنها خانه‌ها و زیرساخت‌ها را به خطر انداخته، بلکه امنیت غذایی و اقتصادی کشور را نیز تهدید می‌کند. شکاف‌های عمیق در دشت‌ها و زمین‌های کشاورزی به کاهش تولید و تخریب خاک‌های حاصلخیز منجر شده است. ادامه این روند علاوه بر خسارت‌های اقتصادی سنگین، تهدیدات جدی زیست‌محیطی را نیز برای ایران به همراه دارد؛ فاجعه‌ای که با کاهش منابع آبی، هر روز وخیم‌تر می‌شود و نیازمند واکنش‌های سریع و جدی است.
حفر چاه‌های غیرمجاز از اوایل دهه 70 "شرایط اسفناک فرونشست" در کشور را رقم زد
یکی از عوامل تشدید نرخ و گستره فرونشست در کشور، برداشت بی‌رویه آب از چاه‌های غیرمجاز است که کارشناسان به‌طور مداوم بر لزوم انسداد آنها تأکید دارند. چاه‌های غیرمجاز از عوامل اصلی فرونشست زمین در ایران به‌شمار می‌روند. با افزایش جمعیت و نیاز آبی در نقاط مختلف کشور، به‌ویژه در استان‌های خشک و نیمه‌خشک، برداشت کنترل‌نشده از منابع زیرزمینی به مشکلی جدی تبدیل شده است.
عدم نظارت و مدیریت صحیح بر استخراج آب، به‌ویژه از طریق چاه‌های غیرمجاز، منجر به کاهش حجم آب‌های زیرزمینی و افت شدید سطح آب شده است. در نتیجه، لایه‌های زیرین زمین که پیشتر توسط آب‌های زیرزمینی حمایت می‌شدند، تحت فشار قرار گرفته و به‌تدریج فرو می‌ریزند.
وجود چاه‌های غیرمجاز به‌عنوان عامل اصلی این روند، باعث تخلیه مقادیر زیادی از آب‌های زیرزمینی و فروریزش لایه‌های خاکی شده است که برای قرن‌ها پایدار بوده‌اند.
طبق آمار وزارت نیرو، حدود یک میلیون حلقه چاه در کشور وجود دارد که نیمی از آنها، یعنی حدود 500 هزار حلقه، غیرمجاز هستند. آمار دیگری از همین وزارتخانه نشان می‌دهد که در سال گذشته 50 میلیارد مترمکعب آب از این چاه‌ها برداشت شده است. بر این اساس، تنها در یک سال حدود 25 میلیارد مترمکعب آب از منابع زیرزمینی از طریق چاه‌های غیرمجاز برداشت شده است! با این شرایط چگونه انتظار داریم که کشورمان رتبه دوم فرونشست دنیا نباشد؟
عنوان "غیرمجاز" خود گویای این است که فعالیت این چاه‌ها خلاف قانون است؛ اما پرسش اینجاست که چرا این چاه‌ها مسدود نمی‌شوند؟ بر اساس سند هفتم توسعه، وزارت نیرو موظف شده است با همکاری نیروی انتظامی و دادستانی نسبت به انسداد این چاه‌ها اقدام کند که به نظر می‌رسد اجرای این راهکار تا حدی بتواند به بحران فرونشست کشور پاسخ دهد.
در این زمینه، علی شهباز؛ کارشناس ارشد زمین‌شناسی، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار کرد: برداشت غیرمجاز و استفاده نادرست از سفره‌های آب زیرزمینی به کاهش سطح آب و اختلال در تعادل بیلان آب منطقه منجر شده و اثرات مخربی بر منابع زیرزمینی خواهد داشت.
وی افزود: در حال حاضر بیشترین میزان فرونشست در کشور مربوط به دشت شهریار است که ناشی از برداشت‌های غیرمجاز و حفر چاه‌های غیرمجاز است.
این کارشناس زمین‌شناسی گفت: کشورهایی نظیر ژاپن و چین که موفق به کاهش نرخ فرونشست شده‌اند، یکی از نخستین اقداماتشان انسداد چاه‌های غیرمجاز بوده و این موضوع می‌تواند برای ما الگو باشد. البته در کشور ما نیز اقداماتی در این خصوص انجام شده، اما اولاً تعداد چاه‌هایی که سالانه مسدود می‌شوند بسیار کم است و ثانیاً بسیاری از آنها پس از مدتی مجدداً حفر می‌شوند.
شهباز تأکید کرد: حداقل کاری که باید انجام شود، جلوگیری از حفر چاه‌های جدید برای مصارف کشاورزی و جلوگیری از کف‌شکنی چاه‌های موجود است.
انتهای پیام/
