قطعنامه ۱۷۰۱ درباره نقض آتش‌بس چه می‌گوید؟
با افزایش موارد نقض آتش‌بس از سوی ارتش صهیونیستی، پرسش‌ها درباره ظرفیت و امکانات قانونی قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت -که مبنای قرارداد آتش‌بس جدید است- بیشتر شده است.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، پهپادها، کمتر از دو روز پس از اعلام آتش‌بس میان رژیم تل‌آویو و دولت لبنان، دوباره بر فراز شهرهای مختلف لبنان زوزه می‌کشند. از لحظه آغاز آتش‌بس میان حزب‌الله و اسرائیل در تاریخ 7 آذر (27 نوامبر)، مدت زیادی نگذشته بود که اسرائیل توافق را با هدف قرار دادن غیرنظامیان بازگشته به خانه‌ها و روستاهایشان در جنوب لبنان نقض کرد. این نقض تنها به این اقدام محدود نماند؛ بلکه تل‌آویو از بازگشت مردم به ده‌ها منطقه نیز جلوگیری کرد. تعداد روستاهای ممنوعه‌ای که رژیم اعلام کرده، به حدود 63 روستا رسیده است. این اقدام به‌عنوان تلاشی برای تحمیل واقعیت جدیدی بر روی زمین و نگه داشتن هزاران خانواده در وضعیت آوارگی اجباری تفسیر شده است. اسرائیل همچنین مقررات منع رفت‌وآمد سخت‌گیرانه‌ای برای ساکنان باقی‌مانده در روستاها و شهرک‌های جنوب رودخانه لیتانی اعمال کرد که این محدودیت‌ها از ساعت 5 عصر تا 7 صبح اجرایی می‌شد.
تجاوزات اسرائیل تنها به اعمال محدودیت‌ها ختم نشد. نیروی هوایی این رژیم حملات هوایی به مناطق مختلف، از جمله منطقه میان دو روستای بیساریه و تفاحتا در قضاء زهرانی، انجام داد. همچنین با پهپاد، خودرویی را در روستای مرکبا هدف قرار داد که در پی آن، تیراندازی مستقیم منجر به مجروح شدن دو نفر شد. خبرنگاران نیز از حملات اسرائیل در امان نماندند و نیروهای این رژیم به گروهی از خبرنگاران که در حال پوشش خبری در بلده الخیام بودند، تیراندازی کردند.
در ادامه نقض مکرر آتش‌بس از سوی تل‌آویو، ارتش این رژیم به تخریب اراضی زراعی وسیعی در شهرک الخیام و روستاهای مجاور خط آبی پرداخت. این اقدامات در قالب تلاش‌های اسرائیل برای ایجاد منطقه‌ای حائل و تغییر وضعیت مرزی با لبنان در راستای عقب‌نشینی تدریجی از اراضی این کشور انجام شد. بر اساس گزارش‌ها، اسرائیل تا به حال بیش از 62 مورد نقض آتش‌بس داشته است. این موارد شامل انفجارها، حملات توپخانه‌ای و هوایی، شلیک گلوله و تخریب جاده‌ها بوده که منجر به شهادت دو نفر و زخمی شدن شش نفر دیگر در لبنان شده است.
در واکنش به این تخلفات، روز دوشنبه حزب‌الله لبنان پس از مراجعه بی‌نتیجه به مقامات و طرف‌های ذی‌ربط، واکنشی دفاعی و هشداردهنده انجام داد و پایگاه رویسات‌العلم ارتش اسرائیل را در تپه‌های اشغالی کفرشوبا هدف قرار داد. با این حال، رژیم صهیونیستی همچنان به حملات خود و نقض آتش‌بس ادامه می‌دهد. این نخستین بار نیست که رژیم تل‌آویو قراردادهای آتش‌بس را به‌طور یک‌طرفه نقض می‌کند؛ با این‌حال کارشناسان حقوق بین‌الملل نگران ناکارآمدی بندهای قطعنامه 1701 برای مهار دیو جنگ‌طلب رژیم‌صهیونیستی هستند.
تیغ در دست زنگی مست
با افزایش موارد نقض آتش‌بس از سوی ارتش صهیونیستی، پرسش‌ها درباره ظرفیت و امکانات قانونی قطعنامه 1701 شورای امنیت -که مبنای قرارداد آتش‌بس جدید است- بیشتر شده است. در تجاوز اخیر رژیم صهیونیستی به لبنان، بیش از 3 هزار غیرنظامی لبنانی شهید شدند. همچنین خسارات مادی و زیست‌محیطی به لبنان وارد شده که دولت این کشور ارزش آن را حدود 20 میلیارد دلار برآورد می‌کند.
ایالات متحده و فرانسه که نقش میانجی را در این توافق ایفا کرده‌اند، پایداری و تعهد رژیم تل‌آویو به قطعنامه 1701 را تضمین کرده‌اند. این قطعنامه که به سال 2006 و جنگ 33 روزه بازمی‌گردد، بارها از سوی اشغالگران نقض شده است. بر اساس متن قطعنامه 1701 شورای امنیت، امکانات قانونی برای رسیدگی به موارد نقض آتش‌بس از سوی ارتش اشغالگر به شرح زیر است.
1- نظارت و گزارش‌دهی یونیفل
یونیفل مسئول نظارت بر وضعیت جنوب لبنان است و موظف است نقض‌های آتش‌بس را گزارش کند. با این حال، مأموریت یونیفل به آن اجازه نمی‌دهد که به‌طور مستقیم وارد عمل شود. در صورت شناسایی اسرائیل به‌عنوان ناقض آتش‌بس، یونیفل این موارد را به شورای امنیت گزارش می‌دهد تا شورا درباره اقدامات احتمالی تصمیم‌گیری کند. با این حال، گاهی اثربخشی این نظارت مورد تردید قرار می‌گیرد، چرا که گزارش‌ها ممکن است تحت تأثیر مسائل سیاسی قرار گیرند.
2- مطالبه پاسخ‌گویی و تدابیر دیپلماتیک
شورای امنیت می‌تواند برای بررسی نقض قطعنامه 1701 جلسه برگزار کند. در گذشته، شورا بیانیه‌ها یا قطعنامه‌هایی صادر کرده و از اسرائیل خواسته است نقض‌ها را متوقف کند و قطعنامه را به‌طور کامل اجرا نماید. با این حال، به زعم کارشناسان حقوق بین‌الملل، به دلیل حمایت قوی برخی اعضای دائم شورای امنیت از اسرائیل -به‌ویژه ایالات متحده- شورا معمولاً قادر به اتخاذ اقدامات قاطع‌تر علیه این رژیم نبوده است.
3- تحریم‌ها
طبق فصل هفتم منشور سازمان ملل، شورای امنیت می‌تواند تحریم‌هایی را علیه کشورهایی که قوانین بین‌المللی را نقض می‌کنند، اعمال کند. با این حال، احتمال اعمال تحریم علیه اسرائیل کم است، چرا که ملاحظات سیاسی و قدرت وتوی کشورهای مهم، به‌ویژه ایالات متحده، مانع از این امر می‌شود.
4- دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ)
امکان ارجاع اسرائیل به دیوان بین‌المللی دادگستری به دلیل نقض قوانین بین‌المللی، از جمله شرایط قطعنامه 1701، وجود دارد. با این حال، اسرائیل به دلایل مختلف از به رسمیت شناختن صلاحیت دادگاه برای برخی مسائل خودداری کرده است. این دادگاه ممکن است نظرات مشورتی در مورد نقض‌ها صادر کند، اما اجرایی شدن آن نیز به دلیل موقعیت سیاسی و سوگیری نهادهای بین‌المللی به نفع این رژیم پیچیده است.
5- فشارهای دیپلماتیک و سیاسی
علاوه بر مسیرهای قانونی، اسرائیل تحت فشار دیپلماتیک از سوی کشورهای مختلف، از جمله لبنان و حزب‌الله، برای رعایت قطعنامه 1701 قرار دارد. لبنان بارها نگرانی‌های خود را در مورد نقض‌های اسرائیل مطرح کرده، به ویژه نقض حریم هوایی و حملات به خاک لبنان. با این حال، فشار دیپلماتیک معمولاً نمی‌تواند اسرائیل را به توقف نقض‌ها وادار کند، به‌ویژه وقتی که متحدان اصلی اسرائیل که در شورای امنیت حق وتو دارند، از چنین اقداماتی حمایت نکنند.
6- امکان اصلاح مأموریت یونیفل
پیشنهاداتی برای گسترش مأموریت یونیفل وجود دارد که به این نیرو اجازه دهد نقش فعال‌تری در اجرای آتش‌بس ایفا کند. این شامل دادن اختیارات بیشتر به یونیفل برای جلوگیری از نقض‌ها و حتی مداخله نظامی برای متوقف کردن درگیری‌ها می‌شود. اما هر گونه تغییر در مأموریت یونیفل نیازمند تصویب شورای امنیت است و این امر به دلیل ملاحظات سیاسی بلوک ناتو دور از تصور به نظر می‌رسد.
با این حال، مکانیزم اجرایی قطعنامه 1701 طبق توافق جدید، به نظر می‌رسد که کمی متفاوت از آنچه در 18 سال پیش تصویب شده بود، باشد. یکی از مفاد این توافق، تأسیس کمیته‌ای بین‌المللی برای نظارت بر اجرای آن و تضمین اینکه هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند، است. این به معنای نظارت بیشتر بر تعهدات هر دو طرف به 1701 است، زیرا نظارت بر اجرای این قطعنامه از سال 2006 به عهده نیروهای صلح‌بان سازمان ملل (یونیفل) در جنوب لبنان بوده است بدون دخالت کشورهای دیگر.
طبق توافق اخیر، کمیته‌ای بین‌المللی تحت رهبری ایالات متحده و با نقش کلیدی فرانسه تأسیس خواهد شد. با این حال، مأموریت این کمیته شامل قدرت اجرایی واقعی نیست و این نقش عمدتاً به ارتش لبنان واگذار خواهد شد. رئیس‌جمهور ایالات متحده، جو بایدن، بر این نکته تأکید کرد که در این توافق هیچ نیروی رزمی آمریکایی در منطقه نخواهد بود، اما حمایت‌های نظامی برای ارتش لبنان همانطور که در گذشته انجام شده است، فراهم خواهد شد. به گفته بایدن «در این مورد، این به طور معمول با ارتش لبنان و همکاری با ارتش فرانسه انجام خواهد شد.»
بر اساس گفته‌های مونسیر شهده، ژنرال بازنشسته ارتش لبنان، حضور کمیته‌ای تحت رهبری ایالات متحده به معنای اقدامات اجرایی سختگیرانه‌تر در خصوص پایان دادن به حضور حزب‌الله در جنوب رودخانه لیتانی خواهد بود، که یکی از مفاد اصلی قطعنامه 1701 است. به گفته شهده «من فکر نمی‌کنم که ارتش لبنان از طریق اداره اطلاعات خود و بر اساس اطلاعات خود از ابتکار خود برای جست‌وجوی محل‌های احتمالی ذخایر سلاح متعلق به مقاومت اقدام کند. اما ارتش لبنان و یونیفل مجبور خواهند بود بر اساس این کمیته تحت رهبری آمریکا، جست‌وجوهایی در مکان‌های مختلف انجام دهند.»
یونیفل: حفظ صلح یا تسهیل اشغال؟
طبق قطعنامه 1701، عمده وظیفه حفاظت از امنیت مرز میان لبنان و اراضی اشغالی به عهده نیروهای حافظ صلح سازمان ملل (یونیفل) است. با اجرای آتش‌بس، بی‌طرفی یونیفل دوباره زیر ذره‌بین قرار گرفته است. یونیفل که بارها در لبنان به محافظت از منافع اسرائیل، نادیده گرفتن نقض‌های مکرر و مداخله در تلاش‌های مقاومت متهم شده است، این بار با یک چالش جدی مواجه است: «باید ثابت کند که یک نیروی صلح‌بان واقعی است.»
در جریان تجاوز اسرائیل به لبنان، بحث دوباره‌ای در مورد نقش نیروی موقت سازمان ملل متحد در لبنان (یونیفل) مطرح شده است. این نیروی صلح‌بان که پس از حمله اسرائیل به لبنان در سال 1978 تأسیس شد، بارها متهم به تسهیل اشغالگری اسرائیل بوده است.
از زمان تأسیس در سال 1978، یونیفل مأموریت داشت تا آتش‌بس بین لبنان و اسرائیل را نظارت کند. اما واقعیت در میدان، داستانی متفاوت است. اسرائیل به طور مکرر حریم هوایی لبنان را نقض کرده است و یونیفل تنها به ابراز نگرانی عمیق بسنده کرده و هیچ اقدام مؤثری برای جلوگیری از این تجاوزات انجام نداده است. حتی نیروهای یونیفل خود هدف حملات اسرائیل قرار گرفته‌اند. تنها در ماه اکتبر هفت حمله عمدی به آنها انجام شده است. زمانی که از آندره تینتی، سخنگوی یونیفل، در مورد احتمال دفاع از خود در برابر اسرائیل پرسیده شد، او به رویترز گفت: «مهم است که تنش‌ها آرام شوند.»
استانداردهای دوگانه
در دسامبر 2018، ارتش اسرائیل عملیات سپر شمالی را آغاز کرد که هدف آن کشف و نابودی تونل‌هایی بود که به ادعای اسرائیل توسط حزب‌الله از جنوب لبنان به سمت سرزمین‌های فلسطینی اشغالی حفر شده بود. در 6 دسامبر همان سال، یونیفل حضور یک تونل در نزدیکی خط آبی در سمت اسرائیلی مرز را تأیید کرد، پس از اینکه یک تیم فنی از سایت بازدید کرد. در رویکردی متضاد، یک سال پیش، در آگوست 2017، یونیفل هیچ توجهی به کاشت دستگاه‌های جاسوسی اسرائیل در داخل خاک لبنان نشان نداد. حزب‌الله کشف یک دستگاه جاسوسی در جبل باروک را اعلام کرده بود که منطقه وسیعی از خاک لبنان را تحت پوشش داشت، اما یونیفل حتی بیانیه رسمی در مورد نقض یاد شده صادر نکرد. در اکتبر 2024، یک واحد کماندوی دریایی اسرائیل عملیات فرود بر روی شهر ساحلی بترون در شمال لبنان انجام داد که طی آن یک شهروند لبنانی به نام عماد امهز، که به اشتباه او را به حزب‌الله متهم کرده بودند، ربوده شد.
در حادثه دیگری، دستگاه‌های جاسوسی اسرائیل در داخل خاک لبنان نزدیک به سایت‌های یونیفل کشف شدند. همانطور که معمول است، نیروهای بین‌المللی تنها بیانیه‌های کلی در مورد این حادثه صادر کردند و ادعا کردند که این دستگاه‌ها در طول جنگ ژوئیه 2006 کاشته شده‌اند، در حالی که شواهد نشان می‌دهند که این دستگاه‌ها اخیراً نصب شده‌اند. طرف لبنانی از این رویکرد به عنوان «تبعیض غیرقابل قبول» انتقاد کرده است.در 5 اکتبر 2024، پس از آغاز تجاوز جدید اسرائیل به لبنان، ارتش لبنان هشدار داد که اسرائیل سعی دارد شهروندان را به مناطقی جذب کند که برای جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات طراحی شده‌اند.
اجرای انتخابی قطعنامه 1701
یک حادثه اخیر در شهر قلویه در 14 نوامبر بیشتر نشان می‌دهد که چگونه یونیفل در اجرای مأموریت خود انتخابی عمل می‌کند. براساس گفته‌های نیروهای یونیفل، یکی از گشتی‌های آنها یک «مخزن مهمات» در نزدیکی یک جاده مشاهده کرده و پس از اطلاع‌رسانی به ارتش لبنان، مسیر خود را ادامه داده است. کمی بعد، گشت تحت تیراندازی از سوی «افراد ناشناس» قرار گرفت و از خودروهای خود تیراندازی کرده و بدون ثبت آسیبی یا خسارتی مسیر خود را ترک کرد‌اند. اما ارتش لبنان روایت متفاوتی از این حادثه ارائه داد و بیان کرد که یونیفل علی‌رغم مخالفت قبلی ارتش به دلیل شرایط امنیتی بدتر‌شده ناشی از تجاوزات هوایی مکرر اسرائیل، تصمیم به انجام گشت‌زنی در این منطقه گرفته بود.
به طور خلاصه، یونیفل به طور یک‌جانبه تصمیم گرفت از مرکز واحد فرانسوی خود بدون هماهنگی مناسب با ارتش لبنان حرکت کند. وقتی که آنها تلاش کردند به محل ذخیره مهمات مقاومتی که به تصور خود یک انبار بود حمله کنند، با تیراندازی‌های هوایی به هدف وادار به عقب‌نشینی شدند. وقتی از سرپرستی یونیفل در مورد نقض هماهنگی پرسیده شد، آنها پاسخ دادند که «یونیفل آزادی حرکت دارد و نیازی به تأیید ارتش لبنان ندارد.»
این نشان می‌دهد که چگونه یونیفل هنگام برخورد با منافع اسرائیل به سرعت حرکت می‌کند. در آخرین دور از درگیری‌ها، کشتی جنگی آلمانی یونیفل یک پهپاد مقاومتی را رهگیری کرد در حالی که هیچ اقدام مشابهی علیه هواپیماهای شناسایی و پهپادهای اسرائیلی انجام نداد، یا اصلاً به بمباران‌های بی‌وقفه اسرائیل به روستاهای لبنانی، مناطق مسکونی، مساجد، زیرساخت‌ها و سایت‌های فرهنگی پرداخته نشد.
نقش یونیفل درروز های آتش‌بس
پس از توافق شکننده آتش‌بس هفته گذشته، یونیفل قرار است در کنار لبنان، اسرائیل، ایالات متحده و فرانسه در نظارت بر صلح مشارکت کند. با این حال، نقش کنونی یونیفل همچنان به نفع منافع اسرائیل متمایل است، به همین دلیل لبنان اعتراضات خود را مطرح کرده و موارد مربوط به یونیفل در توافق آتش‌بس را وتو کرده است در حالی که اسرائیل آن را تأیید کرده است. تمرکز بر یونیفل ممکن است در آینده بی‌فایده باشد، زیرا توافق اخیر ایالات متحده، بزرگ‌ترین تأمین‌کننده سلاح اسرائیل و متحد قوی آن را برای راهبری وضعیت پس از جنگ در داخل لبنان معرفی کرده است.
حتی هشداردهنده‌تر برای حاکمیت لبنان و استقلال ارتش آن، تأسیس کمیته فنی نظامی برای لبنان (MTC4L) است که قرار است ده هزار نیروی ارتش لبنان را برای نظارت بر جنوب کشور آموزش دهد. این کمیته شامل هشت کشور عضو ناتو -ایالات متحده، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، هلند، بریتانیا و اسپانیا- است که رهبری تعیین ساختار نیروهای لبنانی در مرز اسرائیل را بر عهده خواهند داشت. این امر همراه با فرمانده ارتش لبنان، ژوزف عون، که به طور علنی و قاطعانه توسط واشنگتن برای پست ریاست‌جمهوری کشور پشتیبانی می‌شود، به این معناست که تبعیض یونیفل ممکن است دیگر بزرگ‌ترین مشکل حاکمیت لبنان نباشد.
نتیجه هرچه باشد، و علی‌رغم آرامش در درگیری‌ها، نقش یونیفل در جنوب لبنان به طور قطع با ورود این بازیگران جدید به معادله و نتیجه درازمدت جنگ شکل خواهد گرفت. اگر حزب‌الله توان بازدارندگی خود را بازیابد، ممکن است مقاومت بخواهد مأموریت یونیفل را بازتعریف کند تا اطمینان حاصل کند که این نیرو به طور بی‌طرف عمل می‌کند؛ در غیر این صورت، ممکن است نقش یونیفل بیشتر به سوی تقویت دستاوردهای تاکتیکی اسرائیل سوق پیدا کند.
منبع: فرهیختگان
انتهای پیام/
