ارمنستان در چنگال بحران جمعیتی: کاهش زاد ولد، مهاجرت و پیری
ارمنستان با بحران جمعیتی جدی ناشی از کاهش نرخ زاد ولد، مهاجرت، پیری جمعیت و سقط جنین مواجه است و استراتژی جدید دولت برای مقابله با این بحران با چالش‌ها و ابهامات زیادی روبرو است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، کاهش نرخ زاد ولد، مهاجرت، فرار مغزها، مرگ‌ومیر زودرس، پیری جمعیت و سقط جنین 90 هزار دختر به دلیل جنسیت، تصویر جمعیتی ارمنستان را نشان می‌دهد.
سال گذشته، تعداد افرادی که ارمنستان را ترک کرده‌اند از تعداد افرادی که به این کشور آمده‌اند، بیشتر بوده است. تراز منفی مهاجرت بیش از 36 هزار نفر است. اگرچه دولت‌های مختلف ارمنستان همواره تلاش کرده‌اند تا این شاخص رو به وخامت را «مهاجرت» ننامند و با این استدلال که «ارمنی‌ها می‌توانند بازگردند»، آن را توجیه کنند، اما آمارهای رسمی نشان می‌دهد که تعداد افرادی که در 10 سال گذشته ارمنستان را ترک کرده و بازنگشته‌اند، به حدود 300 هزار نفر رسیده است. در دهه گذشته، تنها در سال 2020 تعداد ورودی‌ها از تعداد خروجی‌ها بیشتر بوده است.
این آمارها نشان می‌دهد که ارمنستان با یک بحران جمعیتی جدی مواجه است که می‌تواند پیامدهای منفی برای آینده این کشور داشته باشد.
به گفته کارشناسان، ارمنستان همچون برخی کشورهای دیگر در شرایط «طوفان کامل» جمعیتی قرار گرفته است، جایی که چندین پدیده به‌طور همزمان رخ می‌دهد.
«تیگران جرباشیان»، رئیس «شرکت مشاوره مدیریت آمریا»، معتقد است: «اولین پدیده‌ای که ظاهر شده، کاهش نرخ زاد ولد است. به باور ما، چالش اصلی نه فقط کاهش نرخ زاد ولد است، نه افزایش طول عمر سالمندان و نه مهاجرت، بلکه تأثیر همزمان همه این پدیده‌هاست که در نتیجه آن ممکن است با افت سرمایه انسانی مواجه شویم.»
«تیگران جرباشیان»، متخصص مدیریت و از نویسندگان «استراتژی بهبود وضعیت جمعیتی ارمنستان در سال‌های 2024 تا 2040»، با ابراز نگرانی از وضعیت جمعیتی این کشور گفت: «نرخ زاد ولد در ارمنستان بین 1.6 تا 1.7 در نوسان است و سال‌هاست که تغییری نکرده. برای رشد طبیعی جمعیت، این نرخ باید حداقل به 2.2 برسد.»
او با اشاره به اینکه نرخ زاد ولد در ارمنستان در 9 ماه اول سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 7.2 درصد کاهش یافته است، افزود: «این آمارها بسیار نگران‌کننده است و نشان می‌دهد که ارمنستان با یک بحران جمعیتی جدی مواجه است.»
«جرباشیان» با اشاره به پیامدهای منفی پیری جمعیت در این کشور گفت: «اگر امروز در توزیع منابع بین نسل‌ها و بین دولت و خانواده‌ها، حدود 39 درصد به نسل مسن (بالای 65 سال) و 61 درصد به نسل جوان اختصاص داده می‌شود، در سال 2050 این نسبت‌ها تغییر خواهد کرد و 60 درصد از منابع ما به نسل مسن اختصاص داده خواهد شد، زیرا تعداد آن‌ها افزایش یافته و طول عمر آن‌ها بیشتر خواهد شد و تنها 40 درصد به کودکان (زیر 15 سال) خواهد رسید.»
«تاتئویک بادالیان»، رئیس برنامه جمعیت و توسعه سازمان ملل در ارمنستان، با ابراز نگرانی از افزایش جمعیت سالمندان در این کشور گفت: «بر اساس پیش‌بینی‌های ما، در سال 2050 بیش از 25 درصد از جمعیت ارمنستان را افراد بالای 65 سال تشکیل خواهند داد.»
او با اشاره به تحقیقات سازمان ملل در سال 2019 که نشان می‌دهد جمعیت دائم ارمنستان در سال 2050 به 2.5 میلیون نفر خواهد رسید، افزود: «این در حالی است که دولت‌های قبلی و فعلی ارمنستان وعده افزایش جمعیت را داده بودند. به‌عنوان مثال، در سال 2017 سرژ سرکیسیان، رئیس‌جمهور وقت ارمنستان، اعلام کرده بود که هدف تا سال 2040 رسیدن به جمعیت 4 میلیون نفری است و در سال 2019 نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، گفته بود که جمعیت ارمنستان باید تا سال 2050 به 5 میلیون نفر برسد.»
بادالیان با انتقاد از دولت پاشینیان گفت: «اما در استراتژی مصوب بهبود وضعیت جمعیتی ارمنستان در سال‌های 2024 تا 2040، دولت پاشینیان از ارائه اعداد و ارقام مشخص خودداری کرده است.»
«تیگران جرباشیان»، متخصص مدیریت و از نویسندگان «استراتژی بهبود وضعیت جمعیتی ارمنستان در سال‌های 2024 تا 2040»، با انتقاد از رویکرد دولت‌های قبلی در زمینه افزایش جمعیت گفت: «استراتژی‌های مدرن درباره کمیت نیستند، بلکه درباره کیفیت سرمایه انسانی هستند. کمیت یکی از نتایج است، اما هدف نه کمیت، بلکه ساختار جمعیتی است؛ و بنابراین، به باور من، تعیین اعداد و ارقام مشخص (برای افزایش جمعیت) منجر به افت سرمایه انسانی ما خواهد شد.»
«داویت خاچاطریان»، معاون وزیر کار و امور اجتماعی ارمنستان، با تشریح «استراتژی بهبود وضعیت جمعیتی ارمنستان در سال‌های 2024 تا 2040» گفت: «این استراتژی که قرار است به مدت 16 سال اجرا شود، چهار رکن اساسی دارد: رفاه خانواده، ارتقای سلامت (کاهش عوامل خطر مرگ‌ومیر)، پیری فعال و مدیریت مهاجرت (کاهش عوامل مهاجرت و بهبود رقابت پذیری).»
«داویت خاچاطریان»، معاون وزیر کار و امور اجتماعی ارمنستان، با تشریح رویکرد جدید دولت در زمینه حمایت از خانواده و کودک گفت: «از این پس، مسائل مربوط به خانواده و کودک از زاویه دیگری بررسی خواهد شد؛ یعنی ما نه‌تنها از هر کودک متولد شده با حمایت مالی مستقیم حمایت خواهیم کرد، بلکه از خانواده‌هایی که تمایل به فرزندآوری دارند نیز حمایت خواهیم کرد؛ به عبارت دیگر، این رویکرد و این تصمیم در آن‌ها آگاهانه است و آن‌ها احساس مسئولیت دارند که کودک باید تحصیلات خوب، خدمات بهداشتی و سایر خدمات اجتماعی را دریافت کند.»
یکی از جنبه‌های نگران‌کننده مهاجرت در ارمنستان، تعداد زیاد افراد 18 تا 30 ساله است که کشور را ترک می‌کنند.
به گفته کارشناسان، این امر ضربه مستقیمی به ساختار جمعیتی وارد می‌کند. اگرچه تعداد زیادی از خانواده‌ها در ارمنستان تمایل به فرزندآوری دارند، اما تعداد فرزندانی که آن‌ها به دنیا می‌آورند، کمتر از تعداد مطلوب آن‌هاست. همچنین، 80 درصد از خانواده‌های پرجمعیت (با 5 فرزند یا بیشتر) زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
«داویت خاچاطریان»، معاون وزیر کار و امور اجتماعی ارمنستان، با تشریح برنامه‌های دولت برای بهبود وضعیت جمعیتی گفت: «به عنوان مثال، در مورد مراقبت از کودک و خدمات پرستاری که ممکن است مانع از بازگشت زودهنگام مادران به محل کار شود، ما به‌عنوان دولت باید از آن‌ها حمایت کنیم.»
«تاتئویک بادالیان»، رئیس برنامه جمعیت و توسعه سازمان ملل در ارمنستان، با اشاره به تجربیات بین‌المللی در زمینه افزایش نرخ زاد ولد گفت: «تجربه بین‌المللی نشان می‌دهد که همه کشورهایی که منابع زیادی را برای افزایش نرخ زاد ولد سرمایه‌گذاری می‌کنند، در کوتاه‌مدت نتایج مثبتی به دست می‌آورند، اما در بلندمدت وضعیت جمعیتی آن‌ها بهبود چندان زیادی پیدا نمی‌کند.»
در «استراتژی بهبود وضعیت جمعیتی ارمنستان در سال‌های 2024 تا 2040»، بیش از 190 برنامه گنجانده شده است.
در این استراتژی، اصطلاح «سالمندان» حذف و اصطلاح «نسل بزرگسال» جایگزین آن شده و بر «پیری فعال» تأکید شده است. دولت وعده داده که خدمات پرستاری را گسترش دهد و به مادران برای بازگشت به محل کار کمک کند و به آن‌ها مزایایی مشابه مزایای کارمندان دولت ارائه دهد. همچنین، کمک‌هزینه 300 هزار تا 1.5 میلیون درامی برای تولد هر کودک مورد بازنگری قرار خواهد گرفت و اصل «پرداخت پول برای فرزندآوری» توسط دولت حذف خواهد شد.
برای اجرای «استراتژی بهبود وضعیت جمعیتی ارمنستان در سال‌های 2024 تا 2040»، 2.6 تریلیون درام (معادل بیش از 6 میلیارد دلار) بودجه لازم است.
«تیگران جرباشیان»، متخصص مدیریت و از نویسندگان این استراتژی، این مبلغ را نه «هزینه»، بلکه «سرمایه‌گذاری» می‌داند، زیرا هدف اصلی آن توسعه سرمایه انسانی است. به گفته او، اگر این استراتژی به‌درستی اجرا شود، جمعیت ارمنستان تا سال 2040 حدود 260 هزار نفر افزایش خواهد یافت.
اگرچه تاکنون میلیون‌ها دلار در ارمنستان برای حل مشکلات جمعیتی هزینه و صدها برنامه اجرا شده، اما همه مسئولان معتقدند که این اقدامات مؤثر نبوده‌اند.
در غیر این صورت، وضعیت جمعیتی ارمنستان به این شکل نمی‌بود. جمعیت دائم ارمنستان در حال حاضر 2.9 میلیون نفر است.
این آمارها نشان می‌دهد که ارمنستان با چالش‌های جمعیتی جدی مواجه است و برای حل این چالش‌ها به اقدامات جدی‌تر و مؤثرتری نیاز دارد.
باید منتظر ماند و دید که آیا «استراتژی بهبود وضعیت جمعیتی ارمنستان در سال‌های 2024 تا 2040» می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند یا خیر.
انتهای پیام/
