از رفعت اسد تا محمد جولانی؛ سیاست عربستان در سوریه
انتخاب عربستان به‌عنوان مقصد اولین سفر خارجی جولانی از منظر نمادین دارای اهمیت بالایی است، چراکه عربستان طی دهه‌های گذشته نقش مهمی در سیاست داخلی سوریه داشته است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، امروز، یکشنبه، ابومحمد جولانی، در اولین سفر خود به‌عنوان رئیس دوره انتقالی سوریه راهی عربستان شد تا با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی دیدار کند. محمد جولانی که متولد عربستان است و در کودکی در این کشور زندگی کرده بود، اکنون درحالی در قامت رئیس دولت سوریه راهی ریاض شد که 15 ماه قبل از وی، بشار اسد، رئیس جمهور سابق این کشور مورد استقبال مقامات ریاض قرار گرفته بود.
انتخاب عربستان به‌عنوان مقصد اولین سفر خارجی جولانی از منظر نمادین دارای اهمیت بالایی است، چراکه عربستان طی دهه‌های گذشته نقش مهمی در سیاست داخلی سوریه داشته است. مهمترین چهره نزدیک به عربستان در سوریه در سه دهه گذشته «رفعت اسد» برادر حافظ اسد، رئیس جمهور اسبق این کشور بود که به‌دلیل نقشش در بازپس‌گیری شهر حماه از نیروهای اخوان المسلمین در 1982 قدرتی قابل توجه پیدا کرد.
رفعت اسد فرمانده وقت «سرایا الدفاع»، بزرگترین لشگر آن زمان ارتش سوریه دو سال بعد در اوج قدرت متهم به تلاش برای کودتا علیه برادرش شد و از سوریه به فرانسه تبعید شد اما نفوذ بالای وی میان افسران عالی‌رتبه ارتش و دستگاه امنیتی سوریه که اغلب علوی‌تبار بودند، استمرار داشت و وی همواره مرد دولت پنهان در این کشور محسوب می‌شد.
رفعت اسد به عربستان نزدیک بود و روابط وی با ریاض پس از آنکه «امیر عبدالله» به کرسی ولایتعهدی این کشور جلوس کرد، تقویت شد. وی برای تعمیق این روابط زمینه ازدواج خواهر همسرش با این شاهزاده غیرسدیری سعودی را فراهم کرد. روابط این دو باجناق به‌حدی تعمیق یافته بود که بخشی از دارایی‌های ملک عبدالله سعودی در اسپانیا و فرانسه توسط رفعت اسد اداره می‌شد و انتظار می‌رفت او همانند رفیق حریری در لبنان، به بازوی سیاست‌های سعودی در سوریه مبدل شود.
رفعت اسد در اواخر دهه 90 همزمان با ابتلای حافظ اسد به سرطان مهمترین گزینه جانشینی محسوب می‌شد و گمان بر این بود که وی رئیس‌جمهور جدید شود، اما معادلات قدرت در آن برهه به‌گونه‌ای دیگر رقم خورد.
روی کار آمدن بشار اسد بعد از مرگ برادرش «باسل اسد»، شکست سیاسی سعودی در سوریه بود و بر باد رفتن سرمایه‌گذاری‌های این کشور برای در اختیار گرفتن قدرت در دمشق بود، همین ناخرسندی از آرایش سیاسی دمشق یکی از محرک‌های عربستان برای ایفای نقش در شکل‌گیری غائله درعا بود که در ادامه منتهی به حمایت از گروه‌های مسلح شد.
عربستان در اوج جنگ داخلی طی سال‌های 2012 تا 2020 از طریق اتاق عملیات موک (مستقر در شمال اردن، نزدیک مرز جنوبی سوریه) نقش مهمی در اعزام تروریست‌های بین‌المللی به داخل سوریه و حمایت لجستیکی و اطلاعاتی از آنها داشت. اوج فعالیتهای ریاض شکل‌دهی به جیش الاسلام به‌عنوان کنسرسیومی از گروه‌های تروریستی به‌فرماندهی «محمد علوش» بود.
عربستان بعد از آرامیدن شراره‌های جنگ داخلی، به‌مرور سیاست عادی‌سازی روابط با سوریه را درپیش گرفت و بعد از امارات و بحرین روند ازسرگیری فعالیت سفارتش در دمشق را در دستورکار قرار داد، این درحالی بود که هنوز روابط با رفعت اسد هم از کانال‌های مخفی موسوم به «مسیر دو» استمرار داشت و حضور وی در نماز عید فطر سال 2024 در مسجد اموی دمشق کنار بشار اسد (بعد از سال‌ها تبعید) نشانه‌ای دال بر بازگشت جدی عربستان به صحنه سیاسی در سوریه تعبیر شد.
اما تحولات دراماتیک سوریه در دسامبر 2025 شرایط را به‌کلی تغییر داد و محمد جولانی، عضو سابق القاعده به مرد شماره یک دمشق مبدل شد. اگرچه حاکم جدید سوریه بیشتر از آنکه نزدیک به سعودی باشد به ترکیه گرایش دارد، اما به‌نظر می‌رسد در ادامه اقدامات عملگرایانه و با هدف عدم رنجش سعودی، ریاض را به‌جای آنکارا به‌عنوان اولین مقصد سفر خارجی‌اش برگزیده است.
انتهای پیام/+
