Türkiye-Suriye Normalleşme Süreci Ne Durumda?

Tesnim Haber Ajansı- Ankara-Şam ilişkileri 2011 yılının sonunda kesildi ve aynı yılda Suriye'den Türkiye'ye göç dalgası başladı. Suriyeli sığınmacı sayısı 2023'te yaklaşık 4 milyon kişiye ulaştı. Türkiye’de muhalefet partileri cumhurbaşkanlığı seçimlerinde sığınmacı sorununu AK Parti hükümetine karşı baskı aracı olarak kullandı.
Son dönemde Suriye ve Türk makamlarının karşılıklı sert sözleri giderek azaldı ve Rus tarafının gözetiminde Ankara-Şam normalleşme görüşmeleri başladı.

Daha önce ilerleme kaydettiği söylenen Türkiye ile Suriye arasındaki normalleşme sürecinin durumu, yeni açıklamalar nedeniyle hala belirsiz. Türkiye-Suriye normalleşmesinin önünde birçok engel var. Moskova, Ankara ile Şam arasındaki boşluğu doldurmak için bir yol haritası bulmaya çalışsa da iki tarafın sergilediği tutum, Şam ile Ankara arasındaki diplomatik ilişkilerin yeniden tesis edilmesine yol açacak bir anlaşmanın hala çok uzak göründüğünü kanıtlıyor.
19 Mayıs’ta Suudi Arabistan'ın Cidde kentinde düzenlenen Arap Birliği Liderler Zirvesi’ne katılan Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, Türkiye'yi ima ederek Osmanlı yayılmacı düşüncesinin tehlikesi hakkında konuştu.

Diğer yandan Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ankara yönetiminin Suriye'nin kuzeyinden çekilmek gibi niyeti olmadığını söyledi.

Olası bir askeri harekattan da bahseden Erdoğan, “900 küsur kilometre bir sınır var ve bu sınırlardan sürekli benim ülkeme terör tehdidi var. Eğer biz orada askerimizi bulunduruyorsak bunun tek sebebi terörle mücadeledir.” dedi.
Erdoğan, Şam hükümetinin Türk güçlerinin çekilmesi talebine ise şu yanıtı verdi:
“Şimdi öyle bir düşüncemiz yok. Çünkü terör tehdidi devam ediyor.”

Ardından Suriye Dışişleri Bakanı Faysal el-Mikdad, Şam hükümetinin “Türkiye gibi topraklarını işgal eden bir ülkeyle hemen ilişkilerini normalleştirmeyeceğini” belirtti.

Moskova'da gerçekleşen Suriye konulu dörtlü toplantıya dikkat çeken Mikdad, “Rus dostlarımızın gösterdiği çabayı çok takdir ediyoruz ve İran'ın güvenlik, askeri ve siyasi düzeylerde gerçekleşen görüşmelere katılmasını da takdir ediyoruz. İşgalin, Suriye topraklarında son bulması konusunda her zaman netiz; bu ister kuzeybatıda, ister kuzeydoğuda ve isterse Tanf'ta olsun...” ifadelerini kullandı.

İki ülke makamlarının benimsediği tavırlar, normalleşme sürecinin uzun süreceğini gösteriyor. Beşar Esad, Türkiye'nin Suriye'nin kuzeyinden çekilmesi ve bu ülkenin kuzeyindeki Suriyeli muhalif grupları desteklemeyi bırakması halinde Ankara hükümetiyle normalleşmenin mümkün olacağını söylüyor, ancak Ankara şu ana kadar Esad’ın şartlarını kabul etmedi.

Arap Ülkelerin Suriye İle Yakınlaşması

Bazı uzmanlar, Arap ülkelerinin Şam hükümetiyle yakınlaşmasının da Suriye-Türkiye normalleşme sürecinde önemli rol oynadığına inanıyor.

Suriye-Türkiye görüşmelerini değerlendiren siyaset uzmanı Ahmed el- Kuraybi, Türk ile Suriye makamlarının karşılıklı açıklamaları, Rus tarafının gözetiminde yürütülen görüşmelerin başlamadan önce taleplerini dile getiriyor. Her iki tarafın da birçok konuda birbirine ihtiyacı var ve birbirine taviz vereceklerini düşünüyorum. Ankara hükümetinin kısmen çekilmesi veya Suriyeli muhalif gruplara verilen desteğin sınırlandırılması gibi tavizler vereceğine inanıyorum.” dedi.

Arap uzman, “Türkiye ile Suriye arasındaki normalleşme süreci durmayacak, ancak çıkar çatışması ve tarafların dayattığı koşullar nedeniyle bu süreç zaman alacak. Beşar Esad'ın Arap Birliği Liderler Zirvesi’nde Osmanlı yayılmacı tehlikesine ilişkin dile getirdiği sözler Türkiye'nin Suriye'nin kuzeyindeki askeri varlığına karşı çıkan bazı Arap ülkeleri kazanmak amacıyla yapmıştır.” ifadelerini kullandı.

Suriyeli Göçmenlerin Normalleşme Sürecine Etkisi

Öte yandan Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Suriyeli göçmenler hakkında yaptığı açıklamada; 550 bin Suriyeli göçmenin ülkesine geri gönderildiğini belirterek, bu sayının yeterli olmadığını daha fazla göçmenin ülkesine gönderileceğini vurguladı.

Çavuşoğlu, “Sadece güvenli bölgelere değil, Şam’ın kontrol ettiği yerlere de göndermemiz lazım. Yani geldikleri şehirlere göndermemiz lazım. Şam’la bir angajmana girdik, bunun altyapısını oluşturmak için bir karar aldık." dedi.

Göçmenlerin güvenli bir şekilde dönmesi, altyapının hazırlanması için bir yol haritası üzerinde çalışılacağını aktaran Çavuşoğlu, “Dönecekler biz kararlıyız, döndüreceğiz ama bunu insanın onuruna yakışır bir şekilde yapmamız lazım.” ifadesini kullandı.

İran, Türkiye, Suriye ve Rusya dışişleri bakanlarının katılımıyla Moskova'da yapılan 4’lü zirveye değinen Çavuşoğlu, bu toplantıda Suriyeli göçmenlerin dönüşüne ilişkin yol haritası üzerinde mutabakata varıldığını belirtti.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, “Türkiye, Rusya ve Suriye liderleri arasında üçlü bir görüşme için çalışmalar yapılıyor.” açıklamasını yaptı.

İki ülke yetkililerinin ifadelerini göz önüne alındığında, 2011’de kopan Türkiye-Suriye ilişkilerinin kısa sürede normale dönüşeceği gözükmüyor.

Bu durumda Ruslar da boş durmuyor ve iki tarafı birbirine yakınlaştırmaya çalışıyor. Türkiye, İran ve Suriye dışişleri bakanlarının Moskova’da gerçekleştirdiği dörtlü toplantıda Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriyeli sığınmacıların vatanlarına güvenli ve gönüllü bir şekilde dönmesine, yerlerinden edilen kişilerin daimi ikamet yerlerine taşınmasına katkı sunulmasının Moskova, Şam, Ankara ve Tahran için temel ilkelerden biri olduğunu söyledi.