Hazar Denizi'nin Su Seviyesinin Düşmesine İlişkin Belgeler

Tesnim Haber Ajansı- Hazr Denizi -Mazenderan Denizi veya Hazar Denizi olarak da bilinir-  güneyden İran'a, kuzeyden Rusya'ya, batıdan Azerbaycan ve Rusya'ya, doğudan Türkmenistan ve Kazakistan'a sınırları olab bir göl.

Geçmişte Tetis Denizi'nin bir parçası olan ve Pasifik Okyanusu'nu Atlantik Okyanusu'na bağlayan bir denizdi. Ama sonunda, dünya levhalarının hareketiyle kara kütleleri arasında kapandı. 43.800 kilometrekare alana sahip bu göl, dünyanın en büyük tuzlu su gölüdür.

Bu gölün en sığ yeri 25 metre derinliği ile kuzey bölgesinde ve en derin alanları da güney bölgelerinde 900 ila 1000 metre derinlikte olan orta ve güney kısımlarda yer almaktadır.

Son yıllarda Hazar Denizi, petrol kirliliği, kanalizasyon, plastik kirliliği gibi çeşitli faktörlerin tehdidi altındadır ancak Hazar Denizi'nin tüm bu tehditler arasında şu anda ana tehdit olarak kabul edilen sorunu ise, su seviyesinin azalması.

Uydu görüntüleri, Hazar Denizi'nin su seviyesini ölçmenin ana yollarından  ve Tesnim'e aktarılan en son görüntüler de buna dayanmaktadır.  Hazar Denizi'nin su seviyesindeki azalma bu gölün kuzey kesiminde oldukça belirgindir. Bu görüntüler, 2020'den 14 Ağustos 2023 'e kadar Hazar Denizi'nin su seviyesinin düşme eğilimini gözlemlemiştir.

Hazar Denizi'nin güney kesimlerinin daha derin olduğu da düşünülürse  su seviyesindeki düşüş kuzey yarısında güney yarısına göre daha belirgindir.

Bu videoda, su seviyesini kademeli olarak düşme sürecini görebilirsiniz:

2020 yılı Alman Nature Dergisinde "Deniz Seviyesinin Öteki Yüzü" başlıklı bir yazı yayınlandı.  araştırma sonuçlarının gösterdiği gibi. Farklı senaryolara göre bu yüzyılın sonunda Hazar Denizi'nin su seviyesi 9 ila 18 metre düşecek!.

Bu araştırma Hazar Denizi'nin bir "felaket" ile karşı karşıya olduğunu söylüyor.

Bu rapora göre. Son otuz yılda Hazar Denizi'nin seviyesi biraz düştü.  Ancak suyun buharlaşmasının yüksek olması, kuzey bölgelerde Hazar Denizi'nin kışın donmaması ve gelen su miktarındaki dengesizlik buna neden olacaktır.  Yüzyılın sonunda deniz seviyesi en az 9 metre düşecek ve bu rakam 18 metreye bile ulaşabilir.

Söz konusu rapor, böyle bir senaryoyu çevresel tehdit olarak nitelendiriyor ve Hazar Denizi'nin seviyesinin giderek daha da alçalacağını söylüyor.  Hazar'ın Rusya ve Türkmenistan kısmının sularının sığ olduğu düşünülürse, 9 metrelik bir düşüş ile Hazar'ın yüzey alanının yaklaşık %24'ü daralacak ve 18 metreden fazla su çekilirse bu gölün yüzeyinin %34'ü kuruyacak!

Bu konuda Çevre Kurumunun Deniz Çevresi ve Sulak Alanlar Sorumlusu Dr. Mücteba Zülcüdi, Tesnim'e şunları söyledi:  Hazar Denizi'nin ekolojik dengesi, bu denizin yaşamı boyunca doğal olarak sinüzoidal dalgalanmalar göstermiştir ve Hazar su seviyesi birkaç yıl boyunca  yükselmiş ve ardından birkaç yıl boyunca alçalmıştır.  Ancak son yirmi yılda Hazar su seviyesinin düşürülmesi süreci uzamış ve su seviyesindeki düşüşün şiddeti özellikle son yıllarda yoğunlaşmıştır.  Öyle ki sadece 2022 yılında su seviyesi 26 cm azalmıştır!

O şöyle devam etti: Toplamda 1996 yılından 2023 yılına kadar su seviyesinin azalması süreci başladığından bu yana su seviyesi yaklaşık 2 metre alçalarak son 30 yılın en düşük seviyesine ulaştı

Su girişinin azaltılması, buharlaşma ve ısı dengesinin bozulması en önemli faktörler arasında.

Enerji Bakanlığı Su Araştırmaları Enstitüsü raporuna göre, Hazar Denizi'nin su seviyesi 1994 ten bu yana son 80 yılın en yüksek seviyesini kaydediyor. Dengeli doygunluğa ulaşamaması sebebiyle su miktarı azalıyor. Bu düşüşün en büyük miktarı da 1994-2002 döneminde meydana geldi ve bu olay Volga Nehri de dahil olmak üzere önemli kuzey nehirlerinin akışında önemli bir azalma yaşandığı yıllardır. Tabii son yıllarda hava sıcaklığındaki artış ve bunun buharlaşma ve su israfına etkisiyle beraber suyun yıllık değişim ve dalgalanma süreçlerinde etkisi oldu.

Tahminlere göre yüzey suları Hazar'a gelen suyun yaklaşık %74-85'ini sağlıyor, Volga Nehri yüzey sularıyla gelen su aracılığıyla toplam 320 milyar metreküpün yaklaşık 250 milyar metreküpü ile Hazar'a gelen suyun yaklaşık %80'ini sağlıyor.

Volga'nın Hazar suyunun sağlanmasındaki rolü göz önüne alındığında, Hazar suyunun buharlaşmasının artması ve suyun sıcaklığının artması gibi doğal etkenlerle birlikte bu nehrin debisinin azalması (2021 yılında Hazar suyunun sıcaklığı önceki yılların uzun dönemli ortalamasına göre 1 derece arttı) son yıllarda Hazar suyunun seviyesinin düşmesi ve azalması en önemli etkenleri arasındadır.

Bu bağlamda Ulusal Hazar Denizi Çalışmaları ve Araştırma Merkezi Başkanı Seyyide Masume Haşimi de şunları söyledi: Baraj inşaatının başladığı 1930 yılından bu yana Hazar Denizi'nin su seviyesi 3 metre düştü! Hazar Denizi’nin her yıl 380 milyar metreküp su seviyesinden bir metresi buharlaşma nedeniyle kayboluyor ve bu buharlaşma oranı Hazar Denizi'nin güney kıyılarında diğer bölgelere göre daha yüksek.

Çevre Koruma Teşkilatı Başkanı Masume Haşimi, Hazar Denizi'nin ekolojik dengesindeki bozulmaya ilişkin tepkisini dile getirdi ve bu konuda, Hazar Denizi'ne komşu ülkelerden gelen su girdisinin azalmasına değinerek şunları söyledi: ‘Özellikle Volga Nehri'nin girişi kapalı. Öte yandan, Hazar Denizi havzasının tamamında yağış miktarı azaldı. Hazar Denizi'ne giriş azaldı ve deniz seviyesi düşüyor. Bazı istatistiklerde ise son 4-5 yılda denizin bir metreye yakın çekildiği açıklandı ve sürecin sonunda ortalama olarak Hazar Denizi 20 cm geri çekildi.

Uzmanlara göre Hazar Denizi'nin seviyesinin düşmesi, çevresel bozulmalar ve değerli bitki ve hayvan türlerinin yok olması tehlikesinin yanı sıra ülkelerin gıda güvenliği için tehdit olarak değerlendiriliyor. Ekonomik krizler ve petrol kuyularının taşması nedeniyle enerji arzında yaşanan sorunlar da bu sorunun bir başka sonucudur.