گزارش| نگاهی به ابعاد پنهان امنیتی پروژه «شهر امن-هوشمند» چین در آسیای مرکزی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، دولت‌های آسیای مرکزی طی سال‌های اخیر پروژه‌های تکنولوژیک قابل توجهی را در شهرهای بزرگ و به‌ویژه پایتخت‌های خود ارائه کرده‌اند. تاشکند و نورسلطان سرآمد بهره‌مندی از این امکانات بوده‌اند. در میان این پروژه‌ها، دو پروژه بیش از دیگر موارد با حواشی مواجه بوده است: پروژه‌های «شهر امن» و «شهر هوشمند».

اصلی‌ترین شریک تکنولوژیک و تامین‌کننده سرمایه و اجرا کننده این پروژه‌ها، چین بوده است. بنا بر عقیده کارشناسان این پروژه‌ها بیش از آن که کاربردهای شهری و عمومی داشته باشد، دارای کارکردهای امنیتی برای دستگاه‌های اطلاعاتی کشورهای منطقه است. این موضوع در حالی از سوی منتقدین داخلی و به ویژه بازیگران غربی مطرح می‌شود که دسترسی چین به این امکانات و توسعه ابعاد پنهان و احتمالی این پروژه‌ها، موجب نگرانی بسیاری شده است.

این دو پروژه که وجوه اشتراک بسیار زیادی در ابعاد سخت‌افزاری با یکدیگر دارند، شامل نصب تجهیزات الکترونیکی هوشمند در اقصی نقاط شهرها، و ایجاد مراکز کنترل و رصد دائمی با استفاده از این امکانات است. اصلی ترین بخش این پروژه شامل نصب دوربین‌های مداربسته پیدا و پنهان، با قابلین تشخیص چهره در نقاط کلیدی شهرها می‌باشد. مراکز کامپیوتری با پردازنده‌های قدرتمند نیز برای دسترسی مقامات مرکزی شهری به این امکانات تدارک دیده شده است. از سوی دیگر، شماری از تجهیزات مخابراتی که قابلیت دسترسی به داده‌های تلفن همراه افراد و یا شنود مکالمات را دارند نیز در چارچوب این پروژه‌ها در نظر گرفته شده‌اند.

در قرقیزستان نخستین فاز از پروژه شهر امن در سال 2018 به اتمام رسیده است. ساپار ایساکوف، نخست‌وزیر سابق قرقیزستان که اکنون بنا بر اتهامات فساد و مسائل سیاسی مربوط به آتامبایف در زندان به سر می‌برد، در خصوص کنترل این سیستم‌های تکنولوژی پیشرفته گفته بود که 20 نفر از نمایندگان چند دستگاه نظارتی قرقیز از جمله وزارت امور داخلی، وزارت وضعیت فوق‌العاده و کمیته دولتی امنیت ملی، به این سیستم دسترسی داشته و با آن کار خواهند کرد.

در چارچوب فاز اول این پروژه با سرمایه‌گذاری 60 میلیون دلاری، قرار بود دوربین‌های نظارتی با قابلیت تشخیص چهره در برخی نقاط شهر با هدف کنترل ترافیک و مبارزه با جرائم شهری، نصب شود. نخست‌وزیر جدید قرقیزستان، محمدکالی ابوالقاضی‌اف نیز در ماه گذشته خبر از نصب 800 دوربین جدید به عنوان بخشی از اجرای فاز نخست این پروژه خبر داده بود. به گفته ابوالقاضی‌اف، با نصب این امکانات در شهر بیشکک، تصادفات رانندگی در مناطق مربوطه تا 46.9 درصد کاهش یافته است. مقامات قرقیز همچنین گفته‌اند که فاز دوم این پروژه از سال 2020 قرار است به اجرا در بیاید. در این فاز، تمام نقاط کشور مد نظر است و نیاز است با شرکت ارائه دهنده خدمات مربوطه، قراردادهای جدیدی منعقد شود.

در ازبکستان نیز روند مشابهی آغاز شده است. در فاز نخست پروژه شهر امن در تاشکند، سرمایه‌گذاری 300 میلیون دلاری توسط دولت صورت گرفته است. شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری ازبکستان نیز در ابتدای روی کار آمدنش در آگوست 2017 تاکید کرده بود که این پروژه تا سال 2023 می‌بایست در تمام ازبکستان به اجرا در آید. روز گذشته نیز رسانه‌ها خبر از فراهم آمدن سرمایه‌ 1میلیارد دلاری چین برای توسعه این پروژه در ازبکستان بود. عبدالله عارف‌اف، نخست‌وزیر  ازبکستان نیز گفته است نصب سخت‌افزارهای این پروژه در شهر تاشکند تا پایان سال 2020 به اتمام خواهد رسید. وی همچنین تاکید کرده که نصب تجهیزات این پروژه در سرتاسر کشور تا دسامبر 2021 ادامه خواهد یافت.

در همین حال بنا بر گزارش رسانه‌های قزاق، تا کنون بیش از 2000 دوربین در شهر نورسلطان توسط چین نصب شده است. در سال 2013 نیز پروژه مشابهی در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان با حواشی کمتری مطرح شد. در این زمینه نیز دولت تاجیکستان قراردادی 22 میلیون دلاری برای نصب این سیستم در پایتخت به امضا رساند. در نتیجه اعلام شد که بیش از 800 دوربین در نقاط مختلف این شهر در نقاط پر رفت و آمد نظیر پارک‌ها و مناطق عمومی دیگر نصب شده است. در سال 2017 نیز خبرهای مشابهی از ترکمنستان به گوش رسید که البته جزئیات بیشتری از آن در دست نیست.

نکته جالب توجه در این زمینه آن است که شرکت بزرگ چینی هوآوی تنها مجری این پروژه‌ها در کشورهای مذکور بوده است. این شرکت در حال حاضر با ارائه پکیج‌های شهر هوشمند و شهر امن، عمده بازار دنیا در این زمینه را در دست گرفته است. در سال 2018 این شرکت اعلام کرده بود که پروژه‌های مذکور را در قالب 60 برنامه در 20 کشور دنیا در دست اجرا دارد. در سال 2012 نیز در یک گزارش اطلاعاتی توسط ایالات متحده، تایید شده بود که رنگ ژنگ‌فی، مدیر و موسس این شرکت یکی از اعضای سابق ارتش آزادی‌بخش چین است و ادعا کرده بود که در حال حاضر نیز با واحد جنگ سایبری این واحد نظامی همکاری‌های نزدیک دارد. بر این اساس، ایالات متحده تمام پروژه‌های شهر امن هوآوی را یک تهدید امنیتی تلقی کرده و پس از قرارداد دولت انگلستان با هوآوی در سال 2016، این موضوع حواشی و انتقادات بسیاری را پدید آورد. پس از آن نیز در جنگ تجاری چین و آمریکا شاهد تحریم هواوی بودیم و دیده شد که در برخی کشورهای اتحادیه اروپا و بلوک‌های اقماری غرب، فعالیت هوآوی ممنوع شد.

در مجموع نکته مهم‌تری که در این فرایند قابل توجه است، نفوذ فزاینده چین در حوزه امنیتی آسیای مرکزی است. به ویژه به نظر می‌رسد روسیه نیز هنوز مخالفتی جدی در این حوزه از خود بروز نداده است. اجرای چنین پروژه‌هایی در این کشورها در بلندمدت می‌تواند به فرایند تحکیم حضور حاکمان فعلی و روی کار آمدن نخبگان نزدیک به پکن در فضای سیاسی این کشورها منجر شود.

انتهای پیام/