طاهری: برخی مسئولین نگران بودند با نمایش هنر دفاع مقدس در خارج از کشور به آنها برچسب جنگ‌طلبی زده شود!

خبرگزاری تسنیمــ محمد خاجی: هنر دفاع مقدس از آن دست مفاهیمی است که به‌ فاصله کوتاهی پس از وقوع انقلاب اسلامی متولد شد؛ همزمان با آغاز جنگ تحمیلی 8 ساله و هجوم ارتش متجاوز بعث به خاک میهنمان، رزمندگان غیور و جسور کشورمان برای دفاع از مرزهای ایران اسلامی راهی جبهه‌های نبرد حق علیه باطل شدند و از همان روزهای آغازین حضورشان حماسه‌ها، رشادت‌ها و جانفشانی‌های شگرفی را به منصه ظهور رساندند.

موج مجاهدت‌ها و حماسه‌آفرینی‌های رزمندگان جان‌برکف ایران اسلامی در طول سال‌های دفاع مقدس، ذهن و جان هر بیننده و شنونده‌ای را مسحور خود می‌ساخت؛ در این میان، طیفی از هنرمندان متعهد و آرمان‌مند انقلابی با الهام از فرهنگ و ارزش‌های حاکم بر دوران دفاع مقدس، دست‌به‌کار شدند و آثار هنری ارزنده‌ای را متناسب با حال و هوای این مقطع پرشکوه تاریخی خلق کردند؛ این گروه از هنرمندان در رشته‌های هنری مختلفی اعم از: نقاشی، گرافیک، خوشنویسی، عکاسی سینما، تئاتر، شعر، موسیقی و... به میدان آمدند و برهه حماسی و شکوهمند دفاع مقدس و ارزش‌های مرتبط به آن را دستمایه خلق آثار هنری خود قرار دادند و بدین ترتیب؛ تنور هنر دفاع مقدس را گرم و گرم‌تر ساختند.

غلامعلی طاهری؛ نقاش و استاد رشته نقاشی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، از جمله هنرمندان پیشگام عرصه هنرهای تجسمی است که در طول سال‌های دفاع مقدس و پس از آن، آثار هنری پرشماری را درباره حماسه هشت ساله دفاع مقدس، فرهنگ ایثار، شهادت و مقاومت خلق کرده است؛ او متعلق به نسل طلایی هنرمندان متعهدی است که پیش‌تر وصفشان رفت و بعدها با نام حلقه هنرمندان انقلاب اسلامی شناخته شدند.

همزمان با چهلمین سالگرد آغاز جنگ تحمیلی، با غلامعلی طاهری که دبیری نخستین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر را هم در کارنامه کاری خود به ثبت رسانده و یکی از هنرمندان کنشگر و لاحق به جریان هنر دفاع مقدس است، درباره وضعیت هنر دفاع مقدس؛ از آغاز تاکنون به گفت‌وگو نشستیم .

مشروح نخستین بخش از این گفت‌وگو چندی پیش در خبرگزاری تسنیم منتشر شد که در لینک زیر قابل مشاهده است:

در ادامه، بخش دوم و پایانی این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید:

یکی از چالش‌هایی که هنر دفاع مقدس در مقطع کنونی با آن مواجه است، عدم توجه مستمر و نظام‌مند مسئولین و دست‌اندرکاران عرصه فرهنگ و هنر به این هنر است؛ به عبارت دیگر کسر قابل توجهی از مسئولین امر با این هنر برخوردی مناسبتی و زینت‌المجالس گونه دارند. تحلیل شما در این باره چیست؟

دولت‌ها در ظهور، بروز، رشد و شکوفایی جریا‌ن‌های سالم فرهنگی و هنری نقش مهمی و مؤثری ایفا می‌کنند؛ این موضوع در طول تاریخ هم به اثبات رسیده است. مسئولین از هنر دفاع مقدس غفلت کردند؛ دولت‌ها با هنر دفاع مقدس مناسبتی برخورد کرده‌اند و می‌کنند؛ ما می‌توانستیم فرهنگ انقلاب، دفاع مقدس و مقاومت را با قوت و قدرت در عرصه خلق آثار هنری به کار ببندیم؛ به نحوی که برای مردم دوست‌داشتنی شود و نسبت به آن تعلق خاطر پیدا کنند؛ نه‌اینکه احساس کنند هنرمندان انقلابی گروهی جدا از سایرین‌ و از متن، بطن و بدنه اصلی فرهنگ و هنر کشورند؛ ایجاد چنین تفکری اشتباه بود؛ مسئولین ما هنر انقلاب و دفاع مقدس را برای نمایش به خارج از کشور نمی‌بردند؛ باید از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی پرسید که آیا تاکنون نمایشگاه هنری از آثار انقلاب و دفاع مقدس در خارج از کشور برگزار کرده است؟ برخی از مسئولین بیم آن را داشتند که اگر این آثار را در خارج از کشور نمایش دهند، به آنها برچسب جنگ‌طلبی و خشونت‌طلبی الصاق شود. اکنون هنر انقلاب مکزیک در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود؛ هنر انقلاب کبیر فرانسه و انقلاب اکتبر روسیه در دانشگاه‌های معتبر دنیا مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌گیرد.

نکته دیگر این است که برخی از هنرمندانی که زمانی در حوزه انقلاب و دفاع مقدس کار می‌کردند، پس از مدتی به جاده خاکی زدند و در فضای خلق کارهای آبستره و هنر انتزاعی غرق شدند؛ چراکه تصورشان این بود باید به سرعت همرنگ جماعت شوند؛ برخی از آنها هم کاملاً از جریان هنر انقلاب و دفاع مقدس جدا شدند و رفتند.

کار ما هنوز تمام نشده و به اعتقاد من تازه شروع شده است؛ چرا این را می‌گویم؟ اکنون 40 سال از آغاز دفاع مقدس گذشته است اما همچنان نشان بارزی از هنر دفاع مقدس در کتب درسی دانشگاه‌ها و مدارس دیده نمی‌شود؛ نشانی که بتواند بچه‌ها را با ابعاد و زوایای گوناگون این هنر آشنا کند؛ نشانی که بتواند این پیام را به بهترین شکل به آنها منتقل کند که ملت ایران؛ ملتی دلاور و قهرمان‌پرور است؛ ملتی است که اجازه نمی‌دهد حق و حقوقش پایمال شود و این پیامی ارزشمند است. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردم، روح هنر دفاع مقدس باید به عنوان یک خاطره شیرین به فرزندان و نسل‌های آینده کشور منتقل شود؛ اگر چنین اتفاقی به‌واسطه و در قالب آثار هنری رخ ندهد، به انحای دیگر ممکن نخواهد بود.

برای اینکه این اتفاق در بهترین و کیفی‌ترین حالت ممکن خود رخ دهد، باید از کجا و چگونه شروع کرد؟  

تحقق چنین اتفاقی در آغاز به یک کار پژوهشی منسجم نیازمند است؛ در ادامه باید به سمت تولید و نمونه‌سازی آثار هنری فاخر و ماندگار حرکت کنیم؛ مسئولین باید در راستای حمایت از این مسیر گام بردارند و بهترین راهکارها را برای تحقق این مطلوب بیابند؛ راهکار مناسب و مقتضی وجود دارد و ما به راحتی می‌توانیم آن را به مسئولین پیشنهاد دهیم.

از عمر هنرمندان نسل اول انقلاب جز کسر مختصری باقی نمانده است؛ اگر مسئولین عزمی برای بهبود این شرایط کنونی هنر انقلاب و دفاع مقدس دارند-که البته بعید می‌دانم چنین عزمی داشته باشند- باید از این هنرمندان دعوت و از آنها مطالبه کنند تا آثار فاخر و ماندگار هنری خلق شود. وزرا و نمایندگان مجلس ما که مرتباً به کشورهای خارجی سفر می‌کنند و برای بازدید به موزه‌های خارجی هم می‌روند، آثار هنری ماندگار سایر کشورها را از نزدیک مشاهده می‌کنند و اتفاقاً لذت هم می‌برند اما وقتی به ایران بازمی‌گردند، می‌بینیم که هیچ برنامه‌ای برای ایجاد چنین موزه‌ها و چنین آثار هنری باشکوهی ندارند؛ باید به سمت خلق کارهای هنری زیربنایی و ماندگار که می‌توانند تاریخ‌ساز و تمدن‌ساز باشند، حرکت کنیم؛ مسئولین باید برای نیل به این مقصود برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهند.

نکته دیگر اینکه ممکن است برخی به آمارهای کمّی سالانه استناد کرده و بگویند ما در طول سال هزاران برنامه فرهنگی و هنری مختلف به منظور پاسداشت انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار می‌کنیم؛ بله؛ طبل تبلیغ هنر دفاع مقدس باید همواره در حالت کوبِش باشد اما بحث ما، ناظر به کیفیت و ماندگاری کارهایی است که انجام می‌شود.

آثار هنری تاریخی تنها عناصری‌اند که نمی‌توان در آنها کوچک‌ترین دخل و تصرفی به وجود آورد؛ بدین معنا اگر شما بخواهید به یک اثر هنری ماندگار ثبت‌شده و تاریخی که جزء میراث فرهنگی یک کشور است، کوچک‌ترین خدشه‌ای وارد کنید، همه دنیا نسبت به شما موضع می‌گیرند؛ باید آثار فاخر و ماندگار هنری تولید شود تا کسی نتواند به آنها خدشه‌ای وارد کند؛ این اتفاق برای اقتصاد و آینده کشور مفید است؛ اکنون گردشگران خارجی برای تماشای بسیاری از آثار هنری در اقصی نقاط دنیا هزاران دلار هزینه می‌کنند که این هزینه‌ها موجب ارز آوری برای کشورهای مقصد می‌شود. آثار هنری تاریخی به سادگی قابل تولید و تکرار نیستند؛ ما هنوز هیچ مجسمه‌سازی نداریم که بتواند یکی از نقش برجسته‌های عصر هخامنشی را بسازد.

باید به این نکته نیز اشاره کنم؛ این‌گونه نیست که هنرمندان ما دست روی دست گذاشته و کار نکنند؛ من همین امسال، سه تابلوی بزرگ در سه اپیزود با موضوع مقاومت جانانه و دفاع قهرمانانه مردم گیلانغرب در سومین روز حمله بعثی‌ها به این شهرستان کار کرده‌ام؛ تابلویی که ابعادش 4 متر و نیم در 2 متر و 10 سانتی‌متر است و یک سال برای خلق آن وقت گذاشته‌ام. تابلوی دیگری درباره عملیات والفجر کار کردم و اثر دیگری را هم درباره بمباران هوایی و قهرمانانه نیروهای هوانیروزمان در گیلانغرب خلق کردم که قرار است به زودی در باغ موزه دفاع مقدس رونمایی شود.

در مقطع کنونی چه الزاماتی را برای خلق آثار هنری فاخر و ماندگار از سوی هنرمندان متعهد و انقلابی متصورید؟

آنچه حائز اهمیت است، این است که هنرمندان باید زمان کافی برای خلق آثار هنری فاخر و ماندگار در اختیار داشته باشند؛ همچنین باید شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که همه فکر و ذکر هنرمند معطوف خلق اثر هنری باشد و جز این، کار و دغدغه دیگری نداشته باشد؛ نه اینکه درگیر هزار و یک مشغله و گرفتاری باشد؛ در چنین شرایطی می‌توان امیدوار بود که آثار هنری فاخر، تاریخی و ماندگار خلق شوند. خداوند را شاکرم که هنوز دستم توان دارد تا بتوانم کارهایی را متناسب با حال و هوای دفاع مقدس خلق کنم و به نحوی دِینم را به رزمندگان مجاهد و ایثارگر سال‌های جنگ ادا کنم؛ باید اعتراف کنم که ما برای شهدای دفاع مقدس کاری نکرده‌ایم؛ هیچ کاری نکرده‌ایم و از آنچه که باید بسیار عقب‌تریم؛ مسئولین باید برای هنر دفاع مقدس دل بسوزانند و به نحوی شایسته و بایسته از این هنر متعهد حمایت کنند.

انتهای پیام/