ضربه مهلکی که «فلسفتنا» بر پیکره دیالکتیک مارکسیستی و ماتریالیسم زد

گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم ،‌ امین یگانه: «فلسفتنا» عنوان کتابی است که شهید صدر در این اثر به صورت مدون توانسته است فلسفه و روش تفکر اسلامی را به دنیا عرضه کند. او در این کتاب با آن که در ظاهر عناوینی از اندیشه های فلسفی غرب نمی آورد اما در حقیقت چالشی جدی با این اندیشه‌ها را در پیش می‌گیرد.

فلسفتنا در فضایی فکری به وجود می‌آید که شیعه بیش از پیش به تدوین اندیشه‌های خود نیاز دارد. چرا که هم در مقابله با اندیشه های نو بر امده غربی قرار گرفته و هم از طرفی دیگر در پی عرضه اندیشه‌ها و نظریات خود در حوزه های مختلف فکری است.

ضرورت تدوین اندیشه اسلامی محتاج اندیشمندی بود که ذهنی وقاد از طرفی و منظم و مدون از سوی دیگر داشته باشد. این عالم و اندیشمند کسی نبود جز شهید محمد باقر صدر. او کسی بود که در عرصه‌های مختلف قلم زده و پیچ و خم‌های اندیشه اسلامی را آموخته بود. علم اصول را هم با اصول  کامل شیعی و اسلامیش در ذهن داشت. به طوری که بعد از نگاشتن فلسفتنا اعجاب اهالی سنت(عام) و شیعه را بر انگیخت. دکتر محمد شوقی الفنجدی استاد اقتصاد دانشگاه قاهره یکی از این افراد بود که بعد از خواندن این اثر در پی شهید صدر برمی‌آید.

او می‌خواست از صدر بپرسد که دانش آموخته کدام یک از کالج‌های اروپایی است؟! اما شهید صدر در پاسخ این اندیشمند می‌گوید:در هیچ یک از دانشگاه‌های خارج درس نخوانده‌ام و طلبه حوزه‌ علمیه و مساجد نجف هستم٬ حقا که حوزه‌های نجف برتر از دانشگاهای اروپایی است. شوقی از فلسفتنا به حدی متاثر می‌شود که نزد دکتر ذکی نجیف محمود می‌رود. درخواست می کند که این اثر به زبان انگلیسی ترجمه شود. او می‌داند که غرب بیش از همه به چنین اندیشه منظم و دقیقی نیاز دارد. بعد این اتفاقات بود که روژه گارودی فیلسوف فرانسوی زبان به تمجید از شهید صدر می‌گشاید و می‌گوید: فلسفتنا کتابی است که مبانی دیالکتیک ماتریالیستی را به چالش کشیده است و ارائه اندیشه‌ای دقیق در مورد جهان هستی بر اساس روش تفکری صحیح و نظام‌مند است.

شهید صدر مانند آثار دیگرش در این کتاب هم از حلقه‌های فکری و ابداعی خود بهره می‌برد. او استدلال‌های خود را تحت پنج حلقه ساماندهی می‌کند. در اولین حلقه‌ اندیشه مفاهیم فلسفه را واکاوی می‌کند و به بررسی و توجیه آنها می‌پردازد. حلقه دوم نوبت مباحث دیالکتیک است. گام بعدی از آن بحثی است که بحث‌های حلقه‌های پیشین و پسین بر محور آن می‌چرخند: بحث علیت که مبنای مباحث شهید صدر است، به گونه‌ای که به نظر اندیشمندان همین مسئله منجر به روش تفکر صحیح شهید صدر می‌شود. او در تمام مباحثی که مطرح می‌کند از عصاره این حلقه بهره می‌برد و استدلال‌ها را به منتج می‌کند.

با توجیه تمام مباحث مقدماتی که به نحوی خود از اصول بحث ها هم هستند شهید محمدباقر صدر به شرح مادیات می‌پردازد. در این بخش این عالم بزرگوار مسائل علوم طبیعیه را بررسی می‌کند و در حلقه چهارم می‌گنجاند. حالا دیگر وقت آن رسیده است که با شرح و بسط مباحث مطرح در فلسفه آن هم با روش تفکر اسلامی شهید صدر به مشکلات فلسفی پاسخ دهد. حلقه پنجم که پاسخ به مشکلات فلسفی است به دقایقی اشاره دارد که شهید صدر اثبات می‌کند هر چند در ظاهر حرفی از فلسفه‌های غرب به میان نیاورده است اما به خوبی به آن ها واقف است و اطلاع کاملی دارد.

فلسفتنا در حقیقت نظریه اسلام در مورد جهان هستی است، اما تلویحا ضربه مهلکی بر پیکره اندیشه غربی به طور عام و دیالکتیک مارکسیستی و ماتریالیسم به طور خاص می‌زند. در نهایت بهتر است به سخن «اکرم اذاتری» اندیشمند اردنی اشاره کرد که در مورد فلسفتنا می‌نویسد: «این کتاب در حقیقت جریان‌های فکری را طوری با روش تفکر اسلامی کنار هم بر چیده است که تمام نحله‌های فکری را در برگیرد و در عین حال نیز قابلیت مطابقت با ماتریالیسم و دیالکتیک مارکسیستی را داشته باشد». باری، فلسفتنا یکی از نماینده های سربلند فلسفه اسلامی که توان رویارویی با اندیشه‌های غربی را در خود گنجانده است.

انتهای پیام/