پیری جمعیت؛ هشداری که باید جدی گرفت

به گزارش خبرنگار گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم،با وجود هشدار صریح مقام معظم رهبری درخصوص لزوم تجدید‌نظر در «سیاست کنترل جمعیت» متاسفانه شاهد اقدامی عملی از سوی نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط نبوده‌ایم و این در حالی است که پیش از این و در راستای اجرای سیاست‌های کنترل جمعیت که به مدت بیش از 20 سال به‌صورت منسجم و سازمان‌یافته به اجرا درآمد، تمام توان و امکانات ارکان‌های مختلف نظام در راستای عملی شدن سیاست کاهش جمعیت به کار گرفته شد به گونه‌ای که شعار «فرزند کمتر زندگی بهتر» در تمام ابعاد زندگی و باور‌ خانواده‌های ایرانی رسوخ کرد. آمارهای سازمان ثبت احوال کشور نشان می‌دهد که سن ازدواج برای مردان و زنان نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته و به میانگین 27.2 سال برای مردان و حدود 23 سال برای زنان رسیده که این آمارها زنگ خطری برای افزایش تجرد قطعی در جامعه است.

رهبر معظم انقلاب و دغدغه ایشان نسبت به روند کاهش جمعیتی ایران اسلامی در سخنرانی‌های اخیر‌، نشان از این دارد که بی‌توجهی به این مهم می‌تواند مشکلات بزرگ امنیتی، اقتصادی و فرهنگی برای پیشرفت نظام اسلامی به بار آورد. معمولا کشورهای توسعه‌نیافته یا در حال توسعه پرجمعیت و جوانند و بعد از رسیدن به مرزهای توسعه، به بحران کاهش جمعیت فعال و سالمندی دچار می‌شوند. آنچه مسلم است، این است که جمعیت ایران در سال 1420 به سالمندی می‌رسد، در حالی که ایران هنوز «در حال توسعه» بوده این مطلب بسیار زود است چرا که برای رسیدن به اهداف بلندمدت به جمعیت جوان و فعال نیاز داریم. در سال 1372 قانون تنظیم خانواده به تصویب رسید که نتیجه آن ورود کشور به مرحله سوم گذار جمعیتی و کاهش شتابنده جمعیت در مقایسه با کشورهای جهان‌، آسیا و منطقه شده است. اهداف برنامه نخست توسعه در سال‌های 1371 و 1372، محقق شد این در حالی است که طبق این برنامه مقرر شده بود تغییر تعداد فرزند از 5 و 6 به چهار فرزند در دهه 80 رقم بخورد و بنابر این در سال 72 دیگر نیازی به ادامه دادن سیاست‌های کاهشی نبود.

طبق پیش‌بینی‌ها باید انفجار دوم جمعیتی را بر اثر ازدواج و فرزندآوری متولدین دهه 60 شاهد می‌بودیم، اما با شیب نزولی موالید مواجه شده‌ایم به‌طوری‌که میزان موالید در سال 90 یک میلیون و 380 هزار بود و این در حالی است که این رقم در دهه 60 بیش از 2 میلیون بود و این به معنای سقوط آزاد جمعیت است. از نظر نرخ رشد جمعیت در میان 26 کشور منطقه رتبه 23 و از نظر نرخ باروری نیز رتبه 25 را در سال 2010 میلادی داشته‌ایم، این در حالی است که برای تحقق اهداف چشم‌انداز 1404 نخستین اصل تقویت زیرساخت‌های جمعیتی است. کشور با چالش‌های جمعیتی در حوزه مدیریت جمعیت کشور روبه‌روست. آنچه که در کشور ما به لحاظ جمعیتی معضل محسوب می‌شود، کاهش رشد جمعیت نیست. دغدغه مهم، تحول در باروری کل است که با کاهش باروری مواجه هستیم.

در حال حاضر 15 تا 23.5 درصد جمعیت کشور زیر 15سال، 31.5 درصد بین 15 تا 29 سال، 39.5 درصد بین 30 تا 64 سال و 5.5 درصد بالاتر از 65 سال دارند و طبق پیش‌بینی‌ها جمعیت سالمندان در سال 1405 به 7.4 و در سال 1425 به 18 درصد کل جمعیت می‌رسد. از سوی دیگر اکنون 5 میلیون نفر از 75 میلیون نفری جمعیت کشور سالمند هستند که حدود 7.3 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است تا 40سال آینده حدود 24درصد از جمعیت کشور ما سالمند باشند که این میزان یعنی یک نفر از هر 4 نفر جمعیت کشور بالای 60سال خواهند داشت.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که فرهنگ نداشتن فرزند و اتخاذ سیاست‌های تک‌فرزندی و عدم جست‌وجو در ساختار نهاد مقدس خانواده از چالش‌های دیگر سیاست‌های جمعیتی کشور محسوب می‌شود. در سال 2010 برای ایران سه سناریوی رشد بالا، رشد متوسط و رشد پایین مطرح شده است که در سناریوی رشد بالا میزان باروری کل از 1.8 فرزند برای هر مادر به 2.5 فرزند در سال 1480، در سناریوی دوم میزان باروری کل از 1.8فرزند برای هر مادر به 1.5 فرزند و در سناریوی رشد پایین جمعیت که در آن میزان باروری که از 1.8 فرزند برای هر مادر در سال 1390 به حدود یک فرزند برای هر مادر در سال 1420 خواهد رسید.

داشتن برنامه و سیاست‌های تشویقی، کارآمد و منعطف مهم است. البته باید این را هم مدنظر قرار دهیم که سیاست تشویقی طوری نباشد که افراد فقیرتر بچه بیشتر به دنیا آورند، زیرا تبعاتی را به‌دنبال خواهد داشت. همچنین در برخی مناطق مرزی به دلیل اقلیت‌های دینی در آنجا مستقر هستند و مراعات تنظیم خانواده را نمی‌کردند ممکن است ساختار جمعیتی به نفع گروه اقلیتی آن مناطق تغییر پیدا کند. این یک نگرانی امنیتی است. در این بخش باید تدبیر بیشتری به کار گرفت. نخبگان را تشویق به همکاری کرد که به دلیل مسئولیت و مشغله علاقه‌مند به این موضوع نیستند. با همه تفاسیر با سیاست‌های تشویقی و شرایط اقتصادی فعلی پیش‌بینی می‌کنم که در حال حاضر به‌رغم اینکه یک ضرورت است، در افزایش جمعیت خیلی موفق نخواهیم بود. این مختص کشور ما نیست. کشورهای دیگر نیز این پروسه را طی کرده‌اند.

منتهی سیاست‌های تشویقی خود را کارآمد کردند و طبیعتا کارآمد کردن سیاست‌های تشویقی یک منابع مالی گسترده و مستمر نیاز دارد که تامین آن هم در شرایط فعلی کار سختی است. نمی‌توان تاثیر تحریم را فقط در ارتباطات دیپلماتیک دید. تحریم را در حوزه‌های مختلف تاثیرگذار است. فشار‌های اقتصادی می‌تواند عاملی باشد برای اینکه افراد به سمت بچه‌دار شدن بیشتر نروند.
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.