موسیقی راه مقابله با هجمه رسانههای غربی/ ارتباط فرهنگی با دنیا از راه ارکستر سمفونیک می‌گذرد
خبرگزاری تسنیم: مشایخی به نقش رسانههای غربی در مخدوش کردن چهره ایران در دنیا اشاره میکند و می‌گوید: ما برای مقابله با رسانههای غربی باید از ابزار هنر به خصوص موسیقی بهره بگیریم.
خبرگزاری تسنیم - یاسر شیخی یگانه
نادر مشایخی با کلاه جالبی بر سر و عصایی در دست، در یکی از روزهایی که دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا در تهران بر روی قسمت‌های هشدار دهنده خود بودند، به خبرگزاری تسنیم آمد تا برای ساعتی با او به گفت‌وگو بنشینیم. مشایخی با این که با بیماری «ام‌اس» دست به گریبان است، اما بسیار سر حال و قبراق به نظر می‌رسد. خودش دلیل این سرحالی را بودن در ایران می‌داند. به هیچ وجه نسبت به آلودگی هوا اعتراضی ندارد! او حتی نسبت به این آلودگی ابراز علاقه میکند! بودن در ایران و قدم زدن در میان خیابان‌های ایران را از همه چیز مهمتر می‌داند. تنها چند روز از آمدنش به ایران گذشته و دوست دارد برای همیشه در ایران بماند. مشایخی در دانشگاه موسیقی وین در رشته آهنگسازی، رهبری و موسیقی الکترونیک درس خوانده است. مشایخی درباره دیدگاه مردم اروپا نسبت به مردم ایران نکات جالبی را بیان میکند. او به نقش رسانههای غربی در مخدوش کردن چهره ایران در دنیا اشاره میکند و می‌گوید: ما برای مقابله با رسانههای غربی باید از ابزار هنر و به خصوص موسیقی بهره بگیریم.
مشایخی حرف‌ها و نکات بسیاری درباره موسیقی و برنامه‌هایش می‌گوید. در ادامه گفت و گو با نادر مشایخی آهنگساز و رهبر ارکستر را می‌خوانید.
تسنیم: چرا برای همیشه به ایران نمی‌آیید؟
من که از خدا می‌خواهم! اصلا نمیخواهم آن جا زندگی کنم. تنها دلیلی که برای رفتنم به اتریش دارم و تنها خوشی که آن جا دارم دیدن پسرم است. وگرنه هیچ علاقه ای ندارم آنجا زندگی کنم. وقتی که انسان جوان است و از وطن خارج می‌شود، زیاد به نظرش سخت نیست. وقتی تحصیلم آنجا تمام شد و ازدواج کردم و بچه دار شدم، کار بیشتر ذهنم را درگیر کرده بود و تقریبا به غربت چندان توجهی نداشتم. اما بعد که به ایران آمدم و دوباره برگشتم اتریش تازه آن شعله غربت روشن شد که خیلی هم زوانه داشت.
تسنیم: پس الان آنجا خیلی راحت نیستید؟
نه راحت نیستم. می‌خواهم اینجا بمانم، در واقع آمدم که این جا بمانم. ولی برخی کارها مثل کنسرت‌هایی که آنجا دارم را نمی‌شود کنارش بگذارم. بالاخره داشتن برنامه در اروپا مهم است. با این حال قصد دارم که بیشتر تمرکزم را در ایران متمرکز کنم.
تسنیم: الان در اتریش کار مداومی دارید و یا فقط به برگزاری کنسرت‌ها و اجراهایتان می‌پردازید؟
تنها کارم در آنجا اجراهایم است.
تسنیم: با توجه به این که شما در دانشگاه معتبری تحصیل کرده‌اید، هم اکنون در دانشگاه و یا موسسه‌ای به کار تدریس مشغول هستید؟
اصلا کار تدریس نکرده‌ام. اگر در اتریش وارد کار تدریس شوی در واقع خودت را زنده به گور کرده‌ای!
تسنیم: چرا؟
اگر شما در دانشگاهی مشغول تدریس شوی مجبوری در آن شهری که تدریس می‌کنی بمانی. نمی‌توانی به جای دیگر بروی. حتی مواقعی که کنسرت هم داری نمی‌توانی کلاس درست را تعطیل کنی. همین امر موجب کاهش میزان فعالیت و اجراها می‌شود. درست زمانی که اوج برگزاری کنسرت‌ها است و می‌توانی برنامه‌های بسیاری داشته باشی، در دانشگاه درس داری و مجبوری به خاطر کلاس‌های درس برنامه اجراها را از دست بدهی!
تسنیم: چنین برنامه‌ای چه لطمه‌ای به کار حرفه‌ای موزیسین وارد می کند؟
من که نمی‌روم موزیسین شوم تا درس بدهم. موزیسین می‌شوم برای اجرا و کنسرت گذاشتن. خیلی‌ها می‌گویند؛ با درس دادن و بودن در دانشگاه از لحاظ مالی در آینده تامین می‌شوی! اما من می‌گویم؛ من کار نمی‌کنم که در آینده وضع مالی‌ام خوب شود، زندگی برای من یعنی موسیقی است و اگر جز این باشد یعنی بیخودی زندگی می‌کنم. به غیر از موسیقی دلیلی برای زنده بودن نمی‌بینم.
تسنیم:این تصویری که از کار تدریس در اتریش بیان کردید آیا شامل ایران هم می‌شود؟ آیا در ایران می‌توان علاوه بر کار تدریس به اجراهای صحنه‌ای هم رسید؟
اینجا وضع فرق میکند. بودن در ایران برای من احساسی کاملا مثبت و متفاوت، نسبت به اروپا دارد. اینجا اگر درس می‌دهی نتیجه‌اش را می‌بینی. بچه‌هایی که تنها به علت در اختیار نداشتن برخی چیزها کمی عقب مانده‌اند و اگر آنچه نیاز دارند را در اختیارشان قرار دهی متوجه تغیرشان می‌شوی. درست پس از این اتفاق است که کیفیتی در آثارشان نمایان می‌شود که تو را مات و مبهوت می‌کنند. جوان ایرانی من را سرزنده میکند، با این که حتی پایش را از ایران بیرون نگذاشته، اما به بهترین شکل ممکن موسیقی را تحلیل میکند. اجراهایی که من از جوان‌های ایرانی دیده‌ام در بهترین فستیوال‌های اروپا می‌تواند اجرا شود.
تسنیم: چرا جوان‌های ایرانی چنین ویژگی‌هایی دارند، آیا در نوع پرداختشان نسبت به موسیقی نگاه متفاوتی وجود دارد؟
نوازنده های ایرانی خودشان را مشغول جریانات خاصی از موسیقی نکرده‌‍‌اند. این جریان‌ها موسیقی را به شکل کنسرو درآورده‌اند، یعنی یک سری آگاهی‌ها را در قوطی نگه داشته‌اند. این جریان‌ها گمان می‌کنند که تئوری موسیقی هرگز تغییر نمی‌کند! اگر کسی فکر کند که تئوری تغییر نمی‌کند اشتباه بزرگی کرده است. شما تئوری های قرن 18 میلادی و تمام مطالبی را که ما امروز به صورت تئوری می‌نویسیم نگاه کنید؛ هر کدام آنها با دیدگاه خاصی نوشته شده‌اند و از یک جنبه متفاوت مسائل را دیده‌اند. همه باید این را یاد بگیرند که تئوری هم تغییر میکند.
تسنیم:وقتی به ایران می‌آیید کجا ساکن هستید؟
وقتی به ایران می آیم در کنار یکی از دوستانم زندگی می‌کنم که خیلی از من مراقبت میکند. او دکتر و جراح قلب است.
تسنیم: اوضاع بیماری‌تان(ام اس) چطور است؟
الان خوبم اما در اتریش خیلی خیلی بد بودم، به حدی رسید که نمی‌توانستم راه بروم و نزدیک بود کارم به صندلی چرخ‌دار بکشد. حالم خیلی بد بود. از وقتی به ایران آمده‌ام حالم خیلی خیلی خوب شده، مثل اینکه آلودگی هوا برای ام اس خوب است!
تسنیم: حال خوبتان در ایران به خاطر روحیه‌ای است که در ایران می‌گیرید.
صد در صد. بیماری «ام اس» خیلی با روحیه مرتبط است.
تسنیم: شما از جمله هنرمندان مشهوری هستید که بیماری «ام اس» گریبان‌گیرتان شده است. شاید شما بهترین کسی باشید که بیماران «ام اس» را درک می‌کنید. برای کمک به این بیماران کار خاصی انجام داده‌اید؟
در اتریش انجمن «ام اس» جوانان ایرانی را راه‌اندازی کردم. هدفم نیز کمک و حمایت گرفتن برای بچه‌های «ام اس» در ایران است. بچه های ایرانی و خانواده هایشان اصلا نمی‌گویند «ام اس» داریم در حالی که باید گفت، باید قبول کنی که «ام اس» داری. داشتن «ام اس» محدودیت‌هایی را به دنبال دارد، باید بدانی چه کارهایی را می‌توانی انجام دهی و چه کارهایی را نمی‌توانی انجام دهی. اگر در انجام کاری که در توانت نیست تلاش زیادی انجام دهی، به طور حتم نا امید می‌شوی. باید قبول کنی که «ام اس» داری، تا وقتی قبول نکنی نارضی هستی، قبول که کردی تازه متوجه می‌شوی برخی کارها را نمی‌توانی انجام دهی به خاطر اینکه «ام اس» داری.
تسنیم: در ایران با انجمن‌های «ام اس» آشنایی دارید؟
نه. ولی به زودی به سراغشان می‌روم. یکی از کارهایی که می‌خواهم انجام دهم این است که با بچه‌هایی که «ام اس» دارند موسیقی کار کنم. تا یاد بگیرند و حتی خودشان اجرا کنند. بسیاری از قطعات موسیقی نواختنشان به تبحر چندانی نیاز ندارد، به همین دلیل قصد دارم که این قطعات را به کودکان «ام اس» آموزش دهم.
تسنیم: با این که خودتان «ام اس» دارید اما باز هم به فکر کمک کردن به دیگران هستید.
خیلی‌ها می‌گویند تو خودت «ام اس» داری و بهتر است چندان خودت را برای کمک به دیگران به زحمت نیندازی، در حالی که کمک کردن به دیگران در روحیه‌ام تاثیر می‌گذارد و برایم خوب است.
تسنیم: «ام اس» توان نوازندگی را می‌گیرد؟
شدید! من دیگر نمی‌توانم پیانو بنوازم. ویلن هم همینطور، انگشت‌ها دیگر قدرت نواختن ندارند.
تسنیم: شما سال گذشته به ایران آمدید و چند ماهی را در ایران بودید و پس از آن ایران را ترک کردید. در اروپا بیشتر فعالیتتان را در کدام کشور دنبال می‌کنید؟
آواخر اردیبهشت امسال ایران را ترک کردم. من به وین و برلین می‌روم. اگر کسی می‌خواهد موزیک کار کند باید به برلین برود. الان برلین خودش را متروپلی برای موسیقی در اروپا کرده است. همه خوب‌های موسیقی به آنجا می‌روند چرا که برای کار کردن بسیار خوب است. در برلین اهمیت چندانی به نژاد افراد نمی‌دهند و برایشان مهم نیست که تو از کجا می‌آیی. تا به حال در برلین کسی از من نپرسیده که اهل کجایی؟ اما در وین دومین جمله‌ای که می‌پرسند این است که تو اهل کجایی؟! همین امر یک پیش داوری در آنها به وجود می‌آورد که مزاحمت ایجاد میکند. من در بیشتر وزارت‌خانه‌های اتریش با دربان هایشان دعوا کرده‌ام. علت این دعوا نیز صحبت‌هایی بود که آنها با طعم نژادی بیان می‌کردند. من خیلی از این قضیه نارحت می‌شدم.
تسنیم: از برنامه‌هایتان در برلین و وین بگویید؟ سال گذشته که با هم گفت و گویی داشتیم، از تاسیس ارکستری با نوازنده‌هایی از کشورهای مختلف سخن گفتید. وضعیت آن ارکستر به کجا رسیده است؟
قرار است ارکستری درست کنیم که نوازنده‌های این ارکستر از کشورهای آلمان، اتریش و ایران باشند. بر خلاف آنچه در ظاهر به نظر می‌رسد، من معتقدم که در این ارکستر گفت‌و‌گوی فرهنگی وجود ندارد. هدف ما از تشکیل این ارکستر نزدیک فرهنگی کشورها است. برای رسیدن به این منظور باید اختلافات فرهنگی‌مان را کشف و زیبایی‌هایی که در این اختلافات هست را حس کنیم. باید ببینیم منِ ایرانی یک مشکل را چگونه حل می‌کنم و همینطور فرد اتریشی چگونه با همان مشکل کنار می‌آید؟! با فهمیدن این اختلاف‌ها می‌توانیم به درکی متقابل برسیم. به نظر من شباهت‌ها ما را به اشتباه می‌اندازد.
تسنیم: الان وضعیت ارکستر به کجا رسیده است؟
در روزهای آینده برخی از نوازنده‌ها را ببینم و برای انتخاب بهترین‌هایشان امتحان برگزار می‌کنیم تا توانمندترین نوازنده‌ها را برای نواختن در ارکستر داشته باشیم.
البته این امتحان گرفتن به معنای نمره دادن به نوازنده‌ها نیست. من با ارزش گذاری موسیقی مخالفم. موسیقی با تفکر کیفی کار میکند و کشف کیفت مهمترین نکته است.
تسنیم: ارکستر جدیدتان از نظر مالی چگونه و از طریق کدام نهادها حمایت می‌شود؟
مهمترین نهادی که قرار است از ما حمایت کند بازار مشترک اروپا است. آنها تشکیل این ارکستر را از لحاظ فرهنگی جالب و بی‌سابقه می‌دانند.
تسنیم: وقتی شما در قالب این ارکستر به بیان اختلاف‌ها بپردازید، پیوند دوستی میان این فرهنگ‌ها محکم‌تر می‌شود.
دقیقا همینطور است. در کنسرت‌هایی که در اتریش می‌گذاریم، من موسیقی اصیل ایرانی را کنار موسیقی مدرن می‌گذاشتم. با این کار مخاطب‌هایی که موسیقی مدرن را دوست داشتند در کنار کسانی می‌نشستند که موسیقی اصیل ایران را دوست داشتند.
تسنیم: برنامه تمرین‌هایتان در این ارکستر چگونه قرار است پیش برود؟
قرار بر این است که هر 5 ماه یکبار دور هم جمع شویم و یک ماه و نیم تمرین کنیم، کنسرت بدهیم ودوباره تمرین‌ها را تعطیل می‌کنیم.
تسنیم: ترکیب سازی این ارکستر به چه صورتی شکل می‌گیرد؟
من دوست دارم سازهای مختلف از فرهنگ‌های مختلف در این ارکستر نقش داشته باشند. برای اجرای چنین قطعاتی آهنگ‌های ساخته شده وجود نداردف به همین دلیل باید آهنگ‌سازهایی بیایند و برای این ارکستر آهنگ بنویسند. البته این آهنگسازها را هم پیدا کرده‌ایم و قرار است در برلین جمع شویم.
تسنیم: اعضا گروه را کی انتخاب می‌کنید؟
باید ببنیم از طرف «بازار مشترک اروپا» چقدر علاقه‌مندی برای این کار وجود دارد و چقدر بودجه تثبیت می‌شود. زیرا برای تشکیل ارکستری 80 نفره پول زیادی لازم است.
تسنیم:اگر به پول ایران بخواهید حساب کنید داشتن چنین ارکستری چقدر هزینه در بر دارد؟
داشتن چنین ارکستری در ایران هزینه‌ای در حدود یک میلیارد و نیم برای هر سال لازم دارد. چنین ارکسترهایی باید از طرف دولت حمایت شود. من وارد مسائل سیاسی نمیشوم اما یک «ارکستر سمفونیک» می‌تواند خیلی راحت خواسته‌های ما را به گوش دیگران برساند که فرهنگ‌های دیگری دارند. برای این کار باید پول خرج کرد.
تسنیم: زمان آغاز نخستین تمرین‌های ارکستر مشخص شده است؟
فعلا کارها را پیش می‌بریم. باید اول امتحان‌ها انجام شود. قرار است از طریق «یوتوپ» بخش نخست امتحان‌ها را برگزار کنیم. کسانی که علاقه‌مند حضور در این ارکستر باشند می‌توانند نمونه کار خود را از طریق «یوتوپ» برای ما بفرستند. این بخش نخست امتحان است. برای بخش دوم امتحان تعدادی از نوازنده‌ها انتخاب می‌شوند و به بخش سوم امتحان می‌آیند.
تسنیم: نوازنده‌های ایرانی که سازهای کلاسیک می‌نوازند هم می‌توانند در ترکیب ارکستر باشند یا این که فقط نوازنده‌هایی که سازهای ایرانی می‌نوازند را در ارکستر جای می‌دهید؟
75 درصد کار با نوازنده‌هایی است که در زمینه موسیقی کلاسیک فعالیت می‌کنند.
تسنیم: یعنی شما در این ارکستر می‌خواهید موسیقی ایرانی را با موسیقی کلاسیک ادغام کنید؟
این کار باید آرام آرام انجام شود تا از اشتباهی بزرگی در ادغام موسیقی جلوگیری کنیم. 150 سال است در رابطه با ادغام موسیقی این اشتباه رخ می‌دهد. ادغام موسیقی ایرانی با موسیقی کلاسیک همواره با حذف جنبه‌هایی از موسیقی ایرانی همراه بوده که ضرری برای موسیقی ایرانی است. زمانی که می‌خواهیم دو فرهنگ متفاوت را با هم ادغام کنیم، مجبور به حذف برخی از امکانات و کیفیت‌های یکی از این دو فرهنگ می‌شویم که متاسفانه این حذف همواره گریبانگیر موسیقی ایرانی بوده است.
تسنیم: یکی از ویژگی‌های موسیقی ایرانی داشتن نیم پرده‌ها است. که اهالی موسیقی کلاسیک نواختن این نیم‌پرده‌ها را قبول ندارند. با این مسئله چگونه کنار می‌آیید؟
خیلی کَلک‌ها وجود دارد که کاری کنی تا سازهای اروپایی بتوانند این کار را انجام دهند. تمام سازهای زهی به راحتی می‌توانند ریزپرده‌های موسیقی ایرانی را اجرا کنند. فقط مسئله این است که زبان موسیقی ایرانی را باید درک کرد، آدمی باید خودش را مشغولش کند تا یاد بگیرد. درست است که برای نوازنده نت می‌نویسند، اما نت یعنی یادداشت و 70 درصد موسیقی را در نت نمی‌توان نوشت؛ زیرا رنگ صدا و سرعت نواختن قطعه را نمی‌توان نوشت. نوازده‌ای که موسیقی کلاسیک می‌نوازد، مشغولیتی با موسیقی ایرانی نداشته و به راحتی نمی‌تواند این موسیقی را درک کند. با این حال ما تلاشمان را برای حل این مشکلات به کار می‌گیریم.
تسنیم: شما در سال‌های گذشته سابقه همکاری و اجرای برنامه‌هایی با برخی از چهره‌های موسیقی ایرانی مانند حسین علیزاده و هوشنگ ظریف را دارید. آیا در این ارکستر نیز از حضور نوازنده‌های مطرح موسیقی ایرانی استفاده می‌کنید؟
به طور حتم از وجود این بزرگان استفاده می‌کنیم. در مورد علیزاده اعتقاد دارم که اگر راهی برای تغییر و احیای موسیقی ایرانی باشد؛ به طور حتم این راه از حسین علیزاده می‌گذرد. آثار حسین علیزاده آینده نگری را به دنبال دارد. بهداد بابایی هم این ویژگی را دارد. نشان دادن چنین ویژگی‌هایی به فرهنگ‌های دیگر بسیار مهم است.
تسنیم: کسانی که خیلی ایرانی کار می‌کنند و نوگرایی چندانی در آثار و نوازندگی‌شان شنیده نمی‌شود، شانسی برای حضور در این ارکستر دارند؟
امکان این حضور وجود دارد اما باید توجه کنیم که شخصیت‌هایی مانند علیزاده و لطفی در جایگاه سولیست هستند و نباید از آنها انتظار داشت که در جایگاه نوازنده‌ای ساده با ارکستر کار کنند. ما به دنبال ایجاد فضایی هستیم که بتوانیم از حضور نوازنده‌های برجسته موسیقی ایرانی در کنار این ارکستر استفاده کنیم.
تسنیم: نگرش نوگرا یا سنتی بودن یک نوازنده تا چه حد در موفقیت نوازنده‌ها در ترکیب ارکسترها اهمیت دارد؟
شاید قطعه و نت تغییر نکند اما زمان و ما تغییر می‌کنیم، 30 ساله پیش آثار موتسارت را به گونه‌ای می‌دیدیم اما اکنون جور دیگری می‌بینم، نت‌ها تغییر نکرده اما ما تغییر کرده‌ایم. بنابراین تفسیر من نسبت به موتسارت هر روز در حال تغییر است و اگر روزی تغییر نکند من میفهمم که مغزم دیگر کار نمی‌کند.
تسنیم: خودتان در زمینه موسیقی ایرانی اثر تازه‌ای نوشته‌اید، یا این که برنامه‌ای برای همکاری با خواننده‌های ایرانی دارید؟
برنامه‌هایی دارم. از مدت‌ها پیش صحبت‌هایی با شهرام ناظری برای کاری مشترک داشته‌ایم اما مسئله این است که نخست باید ضرورت این کار به وجود بیاید. دنبال این نیستم که به زور نشان دهم که با ارکست 90 نفره با فلان خواننده اثری را روی صحنه برده‌ام. این کارها را دوست ندارم زیرا این کارها لحظه ای است و من دنبال کاری هستم که تداوم و دنباله داشته باشد.
تسنیم: شما سال‌های زیادی را در اروپا به زندگی و تحصیل گذرانده‌اید و با فرهنگ و نظرهای مردم آنجا آشنا هستید. دیدگاه اروپایی‌ها نسبت به ایران چگونه است؟
مسئله این است که اروپایی‌ها از ایران می‌ترسند و فکر می‌کنند که ایران بمب اتم دارد و می‌خواهد بشر را نابود کند! البته خیلی‌ها هم برعکس فکر می‌کنند و فریب امریکا و رسانه‌ها را نمی‌خورند.
تسنیم: نقش ارکستر و موسیقی در انجام فعالیت‌های فرهنگی برای شناساندن چهره ایران به دنیا چیست؟
بهترین زبان برای برقراری ارتباط با مردمان دیگر نقاط دنیا استفاده از زبان موسیقی است. ما با موسیقی و با داشتن ارکستری قدرتمند و برگزاری برنامه‌های متعدد در اروپا و دیگر کشورهای دنیا می‌توانیم بر جوسازی‌های رسانههای غربی غلبه کنیم. شکی نیست که ما با موزیک خیلی راحت‌تر می‌توانیم با دنیا ارتباط برقرار کنیم. با کسانی که زبان ما را نمی‌فهمند و فرهنگمان را نمی‌شناسند، باید با زبان موسیقی سخن بگوییم.
تسنیم: لزوم داشتن ارکستر سمفونیک برای هر کشوری چیست؟
فیلم‌های جنگی هالیوود خط داستانی مشخصی دارند، در این فیلم‌ها آمریکایی‌ها مظلومند و بعد یک آمریکایی یا همان قهرمان داستان می‌آید و همه را می‌کشد. به نظر شما بودجه این فیلم‌ها از کجا تامین می‌شود. یکی از مهمترین جاهایی که بودجه این فیلم‌ها را تامین میکند، پنتاگون است؛ آیا در فیلم نامی از پنتاگون می‌نویسند؟ خیر نمی‌نویسند! برای این که می‌دانند اگر بنویسند دیگر تاثیر نمی‌گذارد. اگر اسم دولت نیاید تاثیر زیادی دارد. حال این که ارکستر سمفونیک نیز یکی از مهمترین تاثیراتش این است که می‌تواند از طریق فرهنگ با مردم ارتباط برقرار کند. ما با ارکستر می‌توانیم کاری کنیم که جنگ نشود. هربار که با ارکستر سمفونیک برای اجرای برنامه به اروپا رفتیم نتیجه‌ای عالی گرفتیم. تنها باری که نتیجه خوبی در پی نداشت بار آخری بود که به اروپا رفتیم.
تسنیم: چرا؟
چون مسئولان متوجه نبودند دارند چکار می‌کنند. آنها سالن را کرایه کرده بودند در حالی که اجرای شما باید در برنامه‌های سالن قرار بگیرد تا مردم به سالن بیایند. این همه پول داده‌اید که بروید آنجا و فقط برای ایرانی‌ها بنوازید؟! ایرانی ها اینجا هم هستند، پس چرا باید آنقدر پول خرج کرد که برای یک اجرا به اروپا بروید؟! ما می‌خواهیم فرهنگ ایرانی را در اروپا نشان دهیم. برای این منظور هرچه اروپایی‌های بیشتری در سالن باشند، ما ارتباط موفق‌تر برقرار می‌کنیم. متاسفانه آخرین اجرایی که ارکستر سمفونیک در اروپا داشت به دلیل ثبت نشدن اجرا در برنامه‌های سالن هیچگونه بازتاب فرهنگی نداشت. در اروپا باید بلد باشی چطور کار کنی، آنها باید پول بدهند و تو بروی اجرا کنی.
تسنیم: شما در سال‌هایی که رهبری ارکستر سمفونیک را بر عهده داشتید چند بار برای برگزاری کنسرت‌هایی به اروپا رفتید، که بازخوردهای بسیار خوبی در بر داشت. بهترین حالت برای برگزاری کنسرتی موفق در اروپا چیست؟
سالن‌های برگزاری کنسرت در اروپا در فصل‌های هنری برنامه‌هایی دارند و گروه‌های موفق را برای اجرا دعوت می‌کنند. برای برگزاری یک کنسرت موفق باید برنامه اجرای شما جزء همین اجراها باشد. حالت دیگر این است که مسئولان سالن، گروه را استخدام می‌کنند تا در آنجا کنسرت برگزار کنند. در این حالت سالن تمام درآمد کنسرت را بر می‌دارد و حق الزمه گروه را بر اساس توافقی از پیش تعیین شده پرداخت میکند. در این حالت گروه با خیال راحت اجرایش را به روی صحنه می‌برد و تمام کارهای مربوط به تبلیغات را مسئولان سالن انجام می‌دهند. با استفاده از هر کدام از این روش‌ها می‌توان کنسرتی موفق در اروپا برگزار کرد.
تسنیم: شما در اروپا کنسرت‌های بسیاری را به روی صحنه برده‌اید، آیا همه این کنسرت‌ها را با همین روش‌هایی که گفتید اجرا کرده‌اید؟
تنها یک بار و آن هم برای نخستین کنسرتم سالن را اجاره کردم و نتیجه اش را هم دیدم. خیلی‌ها آن اجرا را حمایت کردند اما با خودم گفتم باید در ردیف کسانی قرار بگیرم که اجرایشان کنسرت سال است. از آن به بعد هیچ وقت هیچ کنسرتی را با اجاره سالن اجرا نکردم. این یک حالت کاملا عاقلانه است و در غیر این صورت تمامش ضرر است.
تسنیم: ارکستر سمفونیک تهران که شما به مدت سه سال رهبری آن را بر عهده داشتید، اکنون نزدیک به یک سال از تعطیل شدنش می‌گذرد و در این مدت هیچ اجرایی نداشته است. چه باید کرد که دوباره، این ارکستر 80 ساله راه بیافتد؟
همه ارکسترهای دنیا با حمایت اسپانسرها به کارشان ادامه می‌دهند. در نقاط دیگر دنیا شرکت‌هایی که از موسیقی و ارکسترها حمایت کنند، به همان میزان از مالیاتشان کم می‌شود.
سال گذشته موسسه ارکسترهای ایران را برای اداره کردن ارکسترهای سمفونیک و ملی راه‌اندازی کردند. آیا اداره ارکسترها به چنین نهادی نیاز داشت؟
بنیاد رودکی از سال‌ها پیش برای اداره ارکسترها به وجود آمد، حال این که موسسه ارکستر را برای این کار تاسیس کردند. به نظر من تاسیس چنین موسسه‌ای اصلا الزامی نبود. چرا باید سازمانی تازه را بدون هیچ دلیلی تاسیس کرد.
تسنیم: اکنون بحث برگزاری آزمون در ارکستر مطرح شده است. برگزاری آزمون برای جذب نوازنده‌های ارکستر چه مراحل و ویژگی‌هایی دارد؟
این آزمون سه مرحله دارد. نخست این که بدانید این نوازنده چطور می‌نوازد. دوم اینکه نوازنده باید بر قطعه‌هایی که ارکستر در طول سال چندین بار آنها را اجرا میکند، مسلط باشد. در مرحله سوم آزمون که عده کمتری به آن مرحله می‌رسند، نُتی در اختیار نوازنده قرار می‌دهند تا آن قطعه را بدون تمرین و بدون این که آن نت را از قبل دیده باشد، بنوازد. این سه مرحله باید با دقت تمام انجام شود. البته همه این مراحل باید پشت پرده انجام شود، یعنی داوران نباید نوازنده را ببینند.
تسنیم: چرا داوران اجازه دیدن نوازنده را ندارند؟
این نهایت بی فرهنگی است که داوران به فکر کیفیت ارکستر نبوده و تنها به دنبال آوردن دوستان و شاگردان خودشان در ترکیب ارکستر باشند. از نظر من این کار بی وجدانی مطلق است. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلی در هنگام برگزاری آزمون شرایطی را به وجود می‌آورند که داور و نوازنده همدیگر را نبینند و داوران تنها صدای ساز نوازنده را از پشت پرده بشنوند.
تسنیم: بعد از حدود یک سال تعطیلی ارکستر سمفونیک، اکنون فعالیت‌هایی برای آغاز به کار دوباره این ارکستر در حال انجام است. برای به صحنه رفتن دوباره ارکستر سمفونیک چقدر زمان نیاز است.
برخی از نوازنده‌ها پیش از این نیز با ارکستر سمفونیک بوده‌اند و قبلا از آنها امتحان گرفته شده است. امتحان فقط برای افراد جدید است. نوازنده‌هایی که در ترکیب اصلی ارکستر هستند سابقه 25 ساله در نواختن دارند. این نوازنده‌ها با 3 بار تمرین دوباره راه می‌افتند.
تسنیم: نوازنده‌های تازه وارد چطور؟
زمانی که من رهبر ارکستر سمفونیک تهران بودم، برنامه‌ریزی کرده بودم که نوازنده‌های جوان و تازه وارد ارکستر از نوازنده‌های قدیمی‌تر درس بگیرند تا با فضای ارکستر و آیین نوازندگی در ارکستر آشنا شوند.
تسنیم: علی مرادخانی مدتی است که در سمت معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مشغول به کار شده است. از زمانی که به ایران آمده‌اید با ایشان ملاقاتی داشته‌اید؟
منتظرم تا کمی از مشغله‌های مردادخانی کاسته شود.
تسنیم: تمایلی دارید که رهبر ارکستر سمفونیک تهران شوید؟
بله تمایل زیادی دارم، اما با شرایطی که من می‌گویم. با اوضاعی که تا کنون بوده، اصلا نمی‌شود کار کرد. یکی از دلایلی که من از ارکستر سمفونیک رفتم همین اوضاع بود. گوش شنوایی آن جا نبود. در شرایطی با ارکستر کار می‌کنم که تمام تصمیم‌گیری‌ها برای ارکستر؛ که کی؟ کجا؟ و چگونه اجرا کردن بر عهده من باشد.
انتهای پیام /
