قلعه‌های باستانی کردستان نماد استقامت مردم کُرد + تصاویر
خبرگزاری تسنیم: قلعه‌ها و دژهای باستانی کردستان از نقاط دیدنی و گردشگری در استان هستند که تصویرگری روشن از استقامت مردم کُرد در این گوشه از خاک ایران اسلامی هستند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، قلعه‌ها و دژهای باستانی کردستان از نقاط دیدنی و گردشگری در استان هستند که تصویرگری روشن از استقامت مردم کُرد در این گوشه از خاک ایران اسلامی هستند.
یکی از قلعه‌های قدیمی استان کردستان قلعه سنندج بود هنگامی که سلیمان خان اردلان از طرف شاه صفی به عنوان والی کردستان منسوب شد مرکز ایالت کردستان را از حسن آباد به سنندج انتقال داد و قلعه ای ساخت که به دژ سنه معروف شد.
این قلعه بعدها با گسترش شهر در داخل محله‌ای قرار گرفت که به محله میان قلعه معروف بود. سنه دژ بالای تپه ای در کمال استحکام بنا شد.
از جمله فضاها و تزئینات معماری این قلعه در محله میان قلعه که دارالحکومه و سرای خسروخان و امان الله خان بود، دیواری است مشتمل بر چهار دروازه، اول دروازه قلعه چولان که رو به مغرب دارد، دوم دروازه تپوله، سوم دروازه عبدالعظیم که روی آن به سمت قبله است، چهارم دروازه بازار که رو به مشرق است به این ترتیب مشخص می‌شود که قلعه سنندج هسته مرکزی یا ارک حکومتی کهن‌دژ بود.
این قلعه تا سال 1851 میلادی که روس‌ها برای نخستین بار از شهر سنندج نقشه برداری کردند نیز به حیات خود ادامه می‌داد.
بخش‌هایی از دیوار و برج‌های ضلع شرقی قلعه و پی برخی ساختمان‌ها در گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسی که توسط نگارنده انجام گرفت مرمت شده است.
قلعه حسن آباد:
در گذشته‌های بسیار دور جاده قدیم سنندج کرمانشاه از روستای حسن آباد که در 5 کیلومتری سنندج واقع بود، می‌گذشت. در سال 746 هجری قمری امیرحسن خان اردلان بر بلندای کوهی در جنوب روستا، قلعه مستحکمی برای مرکز حکومت خود بنا کرد.
در اوایل قرن دهم هجری قمری هلوخان اردلان والی وقت کردستان آنجا را مقر حکومت قرار داد. احتمالاً آبادی و قلعه حسن‌آباد قبل از تأسیس شهر سنه دژ یا سنندج امروزی مرکز ولایت کردستان بود و از سال 1046 هجری قمری پس از انهدام قلعه حسن آباد، سنندج مرکز ولایت کردستان شد. آثار دیوار چینی و بقایای ساختمان‌ها حداقل قدمت آن را به دوره مادها می‌رساند.
قلعه قمچقای:
این قلعه در 45 کیلومتری بیجار و روی یکی از کوه‌های بلند منطقه قرار دارد. موقعیت جغرافیایی این قلعه به دو دلیل از هیبت و عظمت خاصی برخوردار است؛ نخست آنکه از یکسو به دره ای مشرف است که در قدیم به دره شاهان شهرت داشت و تیغه های بلند و هولناک این کوه با پرتگاه‌های مخوف و بلند، بالا رفتن از آن و رسیدن به دژ را بسیار دشوار می‌کند.
از سوی دیگر از جنوب غربی، جنوب شرقی و شرق نیز به پرتگاهی دیگر مشرف است از این رو ایجاد استحکامات برای این قلعه لازم نبود اما در سمت شمال که پشته از ارتفاع کمتری برخوردار است بقایای دیوار عریض و محکم از سنگ لاشه با ملات و برج‌های نیم استوانه موجود است.
در پای پشته سنگی حصارهای دیگری از قرون وسطی، عمود بر بستر رودخانه کشیده شده است. استحکام قلعه و نشانه‌های ساختاری بنا از جمله پی خانه‌هایی که مشهود است نیز این گمان را تقویت می کند که این قلعه ساسانی باشد در سطح نیز سفال‌های دوره اسلامی قرن 6 و 7 هجری قمری به چشم می خورد.
خارج قلعه در سمت شمال غربی روی پشته پست‌تر، بقایایی از دیواره‌ها و تراس بندی‌ها دیده می‌شود این پشته از طریق پلکانی که از سنگ کوه تراشیده شده با اراضی مرتفع شمالی مرتبط بود.
آب انباری که به ارتفاع 1.40 متر در کوه ساخته شده، تونل 42 پله و راهرویی که آن را هم در دل کوه حفر کرده‌اند، نشانه‌های دیگری از اهمیت ویژه این قلعه و آب انبار آن است.
سنگ‌های تراش خورده قمچقای دارای مشخصاتی نیست که بر مبنای آن بتوان زمان ساخت بنای قلعه را به دقت تعیین کرد، با این حال به احتمال زیاد می‌توان آن را متعلق به دوره‌های پیش از میلاد مسیح مثلاً دوره مانایی و ماد دانست که تا دوره های ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده بود.
منبع‌های ذخیره آب که توسط تونل پله داری به پایین راه می‌یابد تا حدودی به آب انباری که در زندان سلیمان وجود دارد شبیه است و نشانه دیگری از قدمت قلعه تا دوره مانایی است.
قلعه پالنگان:
روستای پالنگان در 15 کیلومتری شهر کامیاران و ابتدای منطقه اورامان قرار دارد. در 800 متری روستا در دره ای زیبا و در محل چشمه های پر آب شیخ علاء‌الدین، شیخ خاتون و شیخ عمر قلعه پالنگان وجود داشت که اکنون بقایای اتاق‌ها، سکوها و پل‌های قدیمی آن پابرجاست.
آثار به دست آمده از قلعه مانند یک دروازه سنگی بزرگ و بقایای پل های ساخته شده بر روی رودخانه قدمت آن را به دوره پیش از اسلام می‌رساند.
نویسنده کتاب تحفه ناصری، قلعه را مدت‌ها محل سکونت امرای کلهر دانسته و می نویسد: هلوخان اردلان در سال 964 هجری قمری قلعه را تصرف کرده و جزو قلمرو خود درآورد و از آنجا که آب و هوای قلعه زلم در شهر زور مناسب نبود، مرکز فرمانروایی خود را به پالنگان انتقال داد.
مدارک حاصل از کاوش‌های باستان شناسی مرتبط با این دوره و نزدیک بودن قلعه به کتیبه تنگی‌ور انتقال از قلعه زلم به پالنگان را مرز می‌سازد.
قلعه تا بعد از انتقال مرکز حکومت خاندان اردلان از پالنگان به حسن آباد در حدود قرن دهم هجری قمری آباد بود.
چنگیز قلعه:
این قلعه نزدیک شهر بیجار و در 20 کیلومتری شهر بر بالای کوهی در جاده بیجار سنندج بقایای قلعه‌ای وجود دارد که به چنگیز قلعه معروف است. این قلعه که فقط بقایای دیوارها و آب انبارهای آن باقی مانده در گذشته دارای تأسیساتی مهم در منطقه بود، ساختمان این قلعه از سنگ ساخته شده و از ملات ساروج نیز در آن بهره گرفته‌اند.
تاریخ ساخت دقیق قلعه مشخص نیست اما بقایای معماری و سفال‌های موجود، آثار دوره تاریخی احتمالا ساسانی و دوره اسلامی را نشان می‌دهد.
انتهای پیام/
