بی‌سرپناهی دیار خانه‌های تاریخی

این خانه‌های تاریخی به عنوان ظرفیتی منحصر به فرد در قلب بافت تاریخی 280 هکتاری بروجرد قرار گرفته است تا همچنان ساختار محلات قدیمی این شهر حفظ شود به طوریکه به رغم همه تغییرات صورت گرفته در چهره شهرهای امروزی همچنان بافت قدیمی بروجرد حکایت زیبایی از معماری ایرانی - اسلامی را روایت می‌کند.

بروجرد با ظرفیت این خانه‌های تاریخی در کنار دیگر بناهای کم نظیری که در بافت 280 هکتاری قدیمی این شهر وجود دارد می تواند به عنوان یک شهر توریستی با رد پایی از گذشته‌های زیبای معماری این مرز و بوم به جهانیان معرفی شود به طوری که بسیاری از مشتاقان به سبک معماری ایرانی - اسلامی به خود فرامی خواند.

حکایتی از خانه تاریخی آیت‌الله بروجردی تا مجموعه طباطبایی‌ها

خانه‌های تاریخی بروجرد از خانه سراسر نور و معنویت مرجع شیعیان جهان آیت‌الله العظمی بروجردی گرفته تا مجموعه خانه‌های تاریخی طباطبایی‌ها هر کدام آثاری ارزشمند از زیبایی و تاریخ این شهر هستند که به "دیار فرزانگان" شهرت ملی دارد.

اهمیت خانه های تاریخی و بافت قدیمی این شهر تا آنجاست که طی سال‌های گذشته بارها بر ضرورت معرفی شهردار بافت تاریخی بروجرد تاکید شده تا زمینه حفاظت و حراست از این مجموعه کم‌نظیر فراهم شود، موضوعی که به رغم سالها غفلت به نظر می رسد در مسیر تحقق قرار گرفته است.

و اما نگرانی‌ها در مورد بافت تاریخی بروجرد به عنوان یکی از قدیمی‌ترین بافت‌های تاریخی کشور آنجا اوج می‌گیرد که طی سالهای گذشته شاهد تخریب و واگذاری برخی خانه های تاریخی این شهر بوده‌ایم، موضوعی که به دلیل توقف مرمت برخی از این خانه‌ها نگرانی را در زمینه از دست رفتن این میراث ارزشمند دو چندان کرده است.

متاسفانه این روزها به علت کمبود اعتبارات برای مرمت بناهای تاریخی بروجرد، حال این آثار و به ویژه خانه‌های تاریخی این شهر تاریخی اصلا خوب نیست به طوریکه به اعتقاد فعالان حوزه میراث فرهنگی نیاز به مرمت فوری این بناها احساس می‌شود.

قدم زدن دلهره آمیز در میان زیبایی های معماری ایرانی اسلامی

اوج نگرانی در این زمینه آنجاست که برخی از این خانه‌های تاریخی به دلایل متعدد به تملک میراث فرهنگی بروجرد نیز نرسیده است تا مشکلات برای حفظ و احیای آنها دوچندان شود.

از میان این خانه‌های تاریخی در مسیر افول به سراغ یکی از آنها رفتیم، مشتی که می تواند نمونه خروارها مشکلات خانه های تاریخی لرستان باشد، ظرفیتی که در صورت استمرار غفلت از دست خواهند رفت.

سراغ خانه تاریخی مغیث‌الاسلام طباطبایی می‌رویم که به عنوان یکی از خانه‌های تاریخی شاخص این شهرستان پس از سال‌ها تملک توسط میراث فرهنگی هنوز شرایطی برای میزبانی از گردشگران و علاقه مندان ندارد.

این بنای ارزشمند در دل بافت تاریخی بروجرد در کوی صوفیان و در مجموعه‌ای کم‌نظیر با نام طباطبایی‌ها واقع شده است، ورود به این خانه تاریخی و مشاهده ریزشهای صورت گرفته نگرانمان می‌کند تا با دلهره در فضای زیبای این بنا قدم بزنیم، این بنای تاریخی که عملیات مرمت آن به علت کمبود اعتبار متوقف شده در خطر ریزش قرار دارد.

این تنها خانه تاریخی در خطر بروجرد نیست ولی به طور قطع یکی از با ارزش ترین خانه های تاریخی این شهر تاریخی محسوب می شود که هنوز متولیان امر نتوانسته اند آن را حتی به مردم شهرستان بروجرد معرفی کنند.

هنرنمایی های استادکاران بروجردی در خانه های تاریخی

خانه تاریخی مغیث الاسلام طباطبایی به لحاظ سبک معماری از داشته های غنی زمان خود حکایت ها دارد، فضاهای تعریف شده در این خانه زیبا کمترین تغییر و تصرف را به خود دیده و مشتمل بر دو بخش بیرونی و اندرونی است.

از فضاهای خانه تاریخی مغیث الاسلام می توان به مطبخ، اتاق های شاه نشین، مهتابی، حمام اختصاصی و ... اشاره کرد. تزئینات این بنا در قالب کاشی کاری، گچ بری، ارسی، نقاشی بر روی سقف است به طوریکه تزئینات ماهرانه سقف در کنار ظرافت اجرای ارسی ها هنرنمایی استادکاران درودگر بروجردی را به حد قابل توجهی چشمگیر کرده است.

با این همه زیبایی، آوار خانه در کنار ریزشهای متعدد آن، شیشه های شکسته پنجره ها، فروریختن کاشی کاری ها و گچ بری ها و تخریب بخشی از نقاشی های این بنای تاریخی که ثبت ملی هم شده است دل دوستداران میراث فرهنگی این دیار را به درد می آورد.

این وضعیت خانه تاریخی مغیث الاسلام طباطبایی در حالیست که رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد معتقد است که خانه مغیث الاسلام به لحاظ جاذبه های معماری ایرانی - اسلام از با کیفیت ترین خانه های تاریخی بروجرد محسوب می شود.

بی مهری هایی از زلزله سال 85 تا کمبود اعتبار برای مرمت

حجت اله یارمحمدی که در رابطه با وضعیت خانه تاریخی مغیت الاسلام با خبرنگار مهر گفتگو می کرد یادآور می شود که این خانه تاریخی به ثبت آثار ملی رسیده و یکی از خانه های تاریخی ارزشمند این دیار است.

وی اضافه می‌کند: خانه تاریخی مغیث‌الاسلام از عناصر مسکونی مهم در مجموعه تاریخی طباطبایی‌ها است که دو بخش بیرونی و اندرونی آن به لحاظ ساختاری دست نخورده باقی مانده است.

یارمحمدی با یادآوری اینکه این بنای تاریخی دارای تزئینات زیبا و ارزشمندی است که در قالب چوب و کاشی و با هنرمندی تمام اجرا شده است، می گوید: با پیگیریهای صورت گرفته در حال حاضر خانه تاریخی مغیث الاسلام در تملک سازمان میراث فرهنگی بروجرد قرار دارد.

وی به اثرات زلزله سال 85 روی این بنا اشاره کرده و ادامه می دهد: تا زمان زلزله سال 85 این خانه محل مسکونی بوده و زندگی در ان جریان داشته است ولی پس از زلزله به دلیل نگرانیها در زمینه تخریب و آوار از سوی ساکنان آن تخلیه و به فروش رسید که با پیگیریهای سازمان میراث فرهنگی به تملک این سازمان در آمد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد یادآور می شود که تا کنون سه فصل کار مرمتی بر روی این اثر تاریخی انجام شده که از جمله مهمترین آنها مرمت بام و سبک سازی بوده است.

یارمحمدی معتقد است که مهمترین بخش مرمت جلوگیری از نفوذ آب با اجرای کار مرمتی بام خانه تاریخی مغیث الاسلام بوده است و عنوان می کند: اقدامات مرمتی در این اثر تاریخی بسیار گسترده و نیازمند تامین اعتبار است.

وی با اشاره به اینکه کارهای زیادی به منظور مرمت این خانه تاریخی در دستور کار قرار دارد، امیدوار است که با تخصیص اعتبارات عمرانی در سال جاری بتوانند ضمن رفع خطراتی که بیخ گوشه این خانه تاریخی قرار دارد، کار مرمت خانه تاریخی مغیث الاسلام را ادامه دهند.

ضرورت مشارکت مردم برای حفظ خانه های تاریخی

این سخنان در حالی مطرح می‌شود که به نظر می‌رسد حفظ و احیای خانه های تاریهی بروجرد نیازمند برنامه‌ریزی گسترده‌تر و جامع تری است تا بتوان ضمن ادامه کار مرمت، روند تضمین شده ای را برای حفظ آنچه بر جای مانده در پیش گرفت.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان در این رابطه اظهارات قابل تاملی دارد. عبدالرضا مهاجری نژاد که با خبرنگار مهر گفتگو می کرد از ضرورت مشارکت مردم برای حفظ این خانه های تاریخی می‌گوید.

وی با یادآوری اینکه هم اکنون هشت پروژه مرمتی در خانه‌های تاریخی بروجرد در حال اجرا است ادامه می‌دهد: از مردم دعوت می‌کنیم که هر کسی که می تواند با حفظ و حراست از این خانه های تاریخی نسبت به مرمت و بهره برداری از آنها اقدام کند به میدان بیایند.

خانه های تاریخی که می توانند "خانه مسافر" شوند

مهاجری نژاد می گوید: این آمادگی وجود دارد که سرمایه گذاران و مردم با ورود به مرمت و بهره برداری این خانه های تاریخی ضمن رعایت ضوابط و مقررات مد نظر سازمان میراث فرهنگی و حفظ معماری این بناهای تاریخی با تغییر کاربری آنها از این ظرفیت برای راه اندازی رستوران سنتی، موزه، هتل و خانه مسافر استفاده کنند.

وی به اجرای موفق این مدل در دیگر شهرهای مشابه بروجرد مانند کاشان و یزد اشاره می کند و معتقد است که واگذاری خانه های تاریخی بروجرد به مردم ضمن جلب مشارکت آنها برای حفظ این بناها می تواند به رونق صنعت گردشگری این شهر تاریخی کمک کند.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان به ادامه کار مرمت این خانه های تاریخی اشاره کرده و با نفی حرکت های غیراصولی در زمینه مرمت بناهای تاریخی استان از برنامه ریزی برای حرکت باضابطه و اصولی در این حوزه خبر می دهد.

مهاجری نژاد معتقد است که کار مرمت بناهای تاریخی استان به ویژه خانه های تاریخی بروجرد باید بر اساس علم روز صورت بگیرد و یادآور می شود: در این راستا طی ماههای اخیر پس از سالها غفلت در این زمینه گام های خوبی برداشته شده است.

مدیر بافت تاریخی بروجرد معرفی می شود

وی معرفی مدیران پایگاههای تاریخی قلعه فلک‌الافلاک و پلهای تاریخی لرستان را زمینه ساز انسجام و برنامه ریزی در حراست از این بناها می‌داند و یادآور می‌شود: طی سفری که روز گذشته به تهران داشتیم و رایزنی‌های صورت گرفته با مسئولان سازمان میراث فرهنگی به زودی مدیر بافت تاریخی بروجرد نیز معرفی می‌شود.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان به بخشنامه وزارت راه و شهرسازی مبنی‌بر ضرورت وجود شهردار بافت تاریخی در شهرهای دارای بافت تاریخی اشاره کرده و می گوید: در این راستا مقرر شده که برای دو شهر بروجرد و خرم آباد نسبت به معرفی شهردار بافت تاریخی اقدام شود.

مهاجری‌نژاد ادامه می‌دهد: مطابق قوانین باید برای این دو شهر بر اساس شاخصه‌های معماری ایرانی اسلامی الگو ارائه بدهیم و متولیان امر در وزارت راه و شهرسازی نیز مکلف هستند که نسبت به رعایت این الگو اقدام کنند.

تاکیدات رهبر معظم انقلاب در رابطه با احیای معماری ایرانی اسلامی

وی به تاکیدات رهبر معظم انقلاب در رابطه با احیای معماری ایرانی اسلامی اشاره می کند و یادآور می شود: در دو شهر بروجرد و خرم آباد که دارای بافت تاریخی پابرجایی هستند باید روند ساخت و سازهای مطابق الگوی ارائه شده از سوی میراث فرهنگ و منطبق بر معماری ایرانی - اسلامی باشد.

مهاجری‌نژاد معتقد است که تاکنون این ظرفیت در دو شهر بروجرد و خرم آباد مغفول مانده و از پیگیری برای معرفی شهرداران بافت تاریخی این دو شهر توریستی به زودی خبر می‌دهد؛ موضوعی که در صورت تحقق می تواند به انسجام پیگیری ها برای احیای این جاذبه های منحصر به فرد کمک شایانی کند.

وی با یادآوری اینکه بافت تاریخی بروجرد به واسطه بناهای ارزشمند و خانه های تاریخی زیبا تاکنون مغفول مانده است، از این ظرفیت به عنوان قابلیتی ناب در بروجرد یاد می‌کند که در کمتر شهری در کشورمان وجود دارد.

بافت تاریخی بروجرد از منسجم ترین بافت های تاریخی کشور

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان معتقد است که بافت تاریخی بروجرد یکی از منسجم ترین بافت‌های تاریخی کشور است و ادامه می دهد: به رغم سرمایه گذاری‌هایی که در دیگر شهرهای مشابه مانند کاشان صورت گرفته است در بروجرد تاکنون اقدامات مطلوبی صورت نگرفته و این ظرفیت متاسفانه مغفول مانده است.

مهاجری نژاد با اشاره به اینکه میراث فرهنگی به دنبال گرفتن مشاور برای تدوین الگوی ایرانی اسلامی ساخت و ساز در بافت تاریخی دو شهر بروجرد و خرم آباد است یادآور می شود: پس از تدوین این الگو و ضوابط مرتبط نسبت به ابلاغ آن از سوی میراث فرهنگی به استانداری و سپس راه و شهرسازی اقدام خواهد شد.

به هر روی به نظر می رسد ظرفیت خانه های تاریخی بروجرد در صورتیکه مورد توجه قرار گرفته و با برنامه ریزی احیا شود می تواند شهرت دیار خانه های تاریخی را بیش از پیش در سطح کشور و حتی دنیا رونق دهد، شهرتی که مرهون آرامش و زیبایی های معماری ایرانی اسلامی است.

استفاده از ظرفیت این خانه‌ها برای راه‌اندازی موزه‌های مختلف از جمله موزه ورشو به عنوان هنر دارای شهرت جهانی مردم این دیار، راه اندازی خانه مسافرها برای علاقمندان به معماری ایرانی اسلامی و کاربری‌های متفاوت و البته متناسب با این بناهای تاریخی راهکارهایی است که شاید به احیای این ظرفیت کمک کند.

آنچه مسلم است استمرار غفلت از این همه زیبایی و جاذبه در جایی که همچنان بافت تاریخی خود را حفظ کرده جز فرصت سوزی چیز دیگری را عاید این دیار نخواهد کرد، دیار خانه های تاریخی بیش از هر زمان دیگری برای بازگشت به اوج نیازمند تدبیر و برنامه‌ریزی است.