چالش های بزرگ فرا روی پادشاه جدید عربستان

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه خبری رای الیوم، عبدالباری عطوان سردبیر نشریه رای الیوم در خصوص تحولات جاری در عربستان سعودی سرمقاله خود را به تشریح چالش های فرا روی پادشاه جدید این کشور اختصاص داد.

                                                                     متن کامل مقاله عطوان را با هم می‌خوانیم.

جوان بودن دربار پادشاهی و از دست دادن هم پیمانان منطقه‌ای مهمترین چالش‌های عربستان

سلمان بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه جدید عربستان هم اکنون با چالش های برجسته ای رو به رو است که یکی از این چالش ها جوان بودن دربار پادشاهی است. البته به این چالش ها می‌توان یمن از هم فروپاشیده را نیز اضافه کرد، زیرا پادشاه جدید خود را در این کشور بدون هم پیمان می‌بیند. همچنین خطر ناشی از داعش، داخل و مرزهای خارجی عربستان را تهدید می‌کند. هر چند گفته میشود انتقال قدرت در این کشور به آرامی صورت گرفته است! آیا این انتقال قدرت آرام ! واقعا ً بدون دردسر خواهد بود؟

با مرگ ملک عبدالله، عربستان یکی از مدعیان اصلاحات را از دست داد

با درگذشت ملک عبدالله بن عبدالعزیز می توان گفت کشور پادشاهی عربستان سعودی یکی از مدعیان اصلاحات را از دست داده است. کسی که به زعم خود می کوشید  از طریق ایجاد تغییرات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی این کشور را به صورت تدریجی به سمت مدرنیته منتقل کند، اما با پاره ای از مشکلات در این راه مواجه بود. از جمله این مشکلات می توان به مسن بودن و وخامت وضع جسمانی،  مخالفت شدید نهادهای دینی نیرومند در داخل، روی دادن انقلاب های عربی، قوت گرفتن جریان های تندروی اسلامگرا و خطر آنها در داخل و خارج برای خاندان حاکم در عربستان، اشاره کرد. چرا که از یک سو گروه تروریستی داعش در شمال این کشور را تهدید می کرد و از جنوب هم، خطر القاعده عربستان را در معرض تهدید قرار داده بود، از این رو وظیفه پادشاه عربستان را در تحقق اصلاحات مذکور، سخت و به عبارتی غیر ممکن کرده بود.

ناکامی تلاش‌های ملک عبدالله برای مبارزه با فساد

ملک عبدالله تلاش کرد تا در برابر فساد برخی از افراد داخل خاندان و بیرون از آن را بگیرد، اما با توجه به افزایش مستمر شمار شاهزادگان و افزایش اشتهای آنها برای مشارکت در تجارت و معاملات که نیازی به بیان نیست، سبب شد تا  تلاش های وی ناکام بماند اگر چه موفقیت‌های اندکی را نیز در این زمینه به دست آورد.

عربستان در مقابل اسرائیل کوتاه آمد

 باید گفت که در  طرح صلح ، عربستان بسیار در مقابل اسرائیل کوتاه آمده است و  این طرح هیچ نتایج عملی را محقق نکرد. البته یکی از مقامات عالی رتبه سعودی این اقدام و طرح عربستان را با هدف کاستن بخش اعظم خشم آمریکا از عربستان سعودی به دلیل مشارکت 15 شهروند سعودی در حملات 11 سپتامبر سال 2011 دانسته بود.

اما جذب و فرونشاندن خشم آمریکا مساله ای است و ارزش های عربی و اسلامی مساله ای دیگر است که تا حد مقدس بودن نیز، این اهمیت ارتقاء می یابد.

پادشاه جدید و کنوین عربستان سعودی یعنی ملک سلمان بن عبدالعزیز که 5 سال آخر را تنها به صورت ناظر و ساکت گذراند تا چیزی نگوید و کاری نکند تا از تاج و تخت در این کشور دور ماند، از همان لحظه نخست گام هایی برداشت و انجام داد که اثر انگشتش را درباره نقشه راه اداره دولت آینده در این کشور روشن می‌کند.

تسویه حساب ملک سلمان با میراث ملک عبدالله

او این کار را با تسویه حساب با میراث ملک عبدالله به صورت جزئی در این مرحله آغاز کرد، و این اقدامات با برکناری آقای خالد التویجری از مدیریت دربار و منشیگری ویژه پادشاه و حافظ اسرار او آغاز کرد، و با صدور فرمانی شاهانه شاهزاده محمد بن نایف وزیر کشور و مرد نیرومند پادشاهی را به عنوان ولیعهد خود تعیین کرد و فرزندش یعنی محمد بن سلمان را علاوه بر سمت ریاست دفتری به سمت وزیر دفاع  نیز منصوب کرد، یعنی وی اکنون مسئول دفتر پادشاه جدید عربستان است.

همین مساله باعث شد تا راه بر روی شاهزاده متعب بن عبدالله فرزند پادشاه فقید سعودی مسدود شود، وی تا پیش از این به عنوان جانشین ولیعهد منصوب بود، لباسی که دقیقا ً براساس قد و قامت وی دوخته شده بود تا پس از ملک عبدالله وی بر این مسند تکیه دهد.

ملک سلمان و تنها با همین دو فرمان پادشاهی سریع خود دو مساله بسیار بزرگ را محقق کرد که تا حدودی اهمیت چارچوب دوران جدید وی را تعیین می کند :

بازگرداندن گروه السدیری به خاندان حاکم در عربستان

مساله اول : بازگرداندن گروه السدیری به خاندان حاکم در عربستان سعودی و مطرح شدن مجدد این گروه در کشور و بازگشت مقتدرانه آنها بود که با تعیین دو تن از برجسته ترین افراد این گروه از نسل جوان یعنی شاهزاده محمد بن نایف و شاهزاده محمد بن سلمان آنها را برای دو سمت مهم کشور منصوب کرد.

هم اکنون این دو جوان از خاندان السدیری دو پست بسیار مهم و حساس وزارتخانه ای در پادشاهی عربستان سعودی یعنی وزارت کشور و وزارت دفاع را به دست گرفتند.

البته اولی علاوه بر سمت وزارتخانه ای مذکور سمت ولایتعهدی را هم به دست گرفت، که او را تا پله‌های پادشاهی رسانده است.

ساده کردن مساله آغاز انتقال قدرت به نسل دوم خاندان آل سعود

مساله دوم قدرتمند کردن و ساده کردن مساله آغاز انتقال قدرت به نسل دوم این خاندان از میان شاهزادگان و نوادگان ملک عبدالعزیز آل سعود بنیانگذار عربستان سعودی است و برای این امر مهم معیار برگزیده شدن براساس معیار اطاعت پذیری و لیاقت را تعیین کرد.

بسیار طبیعی است که این تصمیم های سریع و غافلگیر کننده موجب رضایت و خشنودی گروهی و موجبات خشم و ناراحتی گروهی دیگر از شاهزادگان خاندان پادشاهی را سبب شوند.

البته این امر می تواند موجبات ناراحتی و دلخوری افراد باتجربه ای از شاهزادگانی که حذف شده اند را به دنبال داشته باشد، افرادی همچون نواف و مشعل و طلال بن عبدالعزیز. همچنین این موضوع می‌تواند خشم شاهزادگانی از نسل دوم همچون فرزندان ملک فیصل ( سعود و خالد و ترکی ) که جوان تر هستند و چشم و طمعی به کیک قدرت داشتند  را سبب شود.

البته در این بین فرزندان شاهزاده سلطان ( بندر و خالد ) هم دلخورند و فرزندان شاهزاده طلال ( الولید و ترکی و خالد ) هم از این اوضاع ناراحت هستند و البته فرزندان ملک فهد ( محمد و عبدالعزیز ) هم دلخوشی ندارند و فرزندان ملک عبدالله ( متعب و مشعل و عبدالعزیز ) را هم می توان به این فهرست و لیست بلند بالا از معترضان افزود.

شاید بسیار زود باشد تا بخواهم در خصوص دستورها و پیش بینی های مخفی مانده از نگاه ها را مطرح سازیم چرا که پادشاه جدید عربستان سعودی هنوز چند صباحی است که بر تاج و تخت تکیه زده است و می بایست در روزهای آینده به منظور کاستن از خشم دیگر شاهزادگان و ایجاد توازن در قدرت، آنها را به سمت هایی مسئول کند، تا توازن در خاندان حاکم برقرار شود.

اما آن چه مشخص است این است که ملک سلمان برنامه ریزی دقیقی برای این مرحله داشته است و ارکان نظام و قدرت خود را از قبل چیده بود، و باید گفت از مدتی قبل یعنی از همان زمان که پادشاه سعودی مریض بود برنامه ریزی ها را به عمل آورده بود.

اساس حاکمیت در پادشاهی عربستان سعودی این اختیار را به پادشاه این کشور می دهد تا ولیعهد خود را برکنار و شخص دیگری را برای این مسند انتخاب کند، از این رو پادشاه جدید عربستان سعودی با صدور فرمانی شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز را که کوچک ترین فرزندان پادشاه بنیانگذار بوده را در حالی که 69 سال سن دارد به عنوان ولیعهد انتخاب کند.

ملک سلمان با این اقدام تمام گمانه زنی های بسیار زیادی که در داخل و خارج از عربستان سعودی در خصوص وجود اختلاف نظر درباره ولیعهد را تایید کرد، وی همچنین خواست اینگونه القا کند که به برخی از تعیین و انتصاب های صورت گرفته از سوی ملک عبدالله سعودی پایبند باقی می ماند از این رو شاهزاده مقرن را به عنوان ولیعهد منصوب کرد تا در صورت خالی ماندن این سمت وی آن را پر کند.

البته این گمان هم وجود دارد که پادشاه جدید عربستان سعودی با این اقدام خواسته است راه را بر روی کسانی که معتقد بودند توافقی برای رسیدن شاهزاده متعب بن عبدالله بزرگ ترین فرزند ملک عبدالله به این سمت حکایت داشت را ببندد از این رو شاهزاده مقرن را به عنوان ولیعهد و شاهزاده محمد بن نایف را به عنوان جانشین ولیعهد تعیین نمود.

البته هنوز هم مشخص نیست واکنش شاهزاده مقرن به این اقدام که منجر به حذف کامل وی شده چه خواهد بود، البته در این بین باید گفت هنوز هم مشخص نیست آقای خالد التویجری که هم پیمان سابق متعب است بعد از برکناری در کجا به سر می برد.

پرسشی که اکنون با قدرت مطرح می شود این است که ملک سلمان پادشاه جدید عربستان سعودی چه سیاست داخلی و خارجی جدیدی را در مرحله آتی در پیش خواهد گرفت ؟.

اعتماد فزاینده به شاهزاده محمد بن نایف از سوی پادشاهی جدید این مساله را تایید می کند که سیاست مشت آهنین امنیتی در برخورد با گروه‌های تندرو در این کشور ادامه می یابد و حتی ممکن است افزایش داشته باشد.

کاهش درآمدهای پادشاهی بزرگترین چالش داخلی

چالش داخلی بسیار بزرگ تری که پادشاه جدید عربستان با آن رو به رو است مساله کاهش درآمدهای پادشاهی به میزان نصف در قبال عایدی حاصل از کاهش بهای نفت است ( در حدود 200 میلیارد دلار ) آن هم به این دلیل که پادشاهی عربستان با کاهش میزان تولید نفت سازمان اوپک موافقت نکرده است.

افزایش شمار بیکاران در بین جوانان این کشور در حدود 30 درصد است، از این رو بسیاری از آنها به تندروی تمایل و گرایش پیدا کرده اند، و خود را به افکار داعش و ایدئولوژی القاعده سلفی نزدیک می بینند.

شکست سیاست‌های عربستان مبنی بر تسلیح معارضان سوریه و حمایت‌های مالی از آنان

اما از نظر سیاست خارجی باید گفت پادشاهی جدید اینک خود را در یمن بی هم پیمان می‌بیند، چرا که اکنون حزب الاصلاح را از دست داده است و حوثی ها از قدرت بیشتری برخوردار شده اند، علاوه بر این سیاست های عربستان سعودی در خصوص تغییر نظام در سوریه از طریق مسلح کردن گروه های مخالف و حمایت مالی از آنها هم شکست خورده است.

ملک سلمان سیاست‌های عربستان در قبال ایران را تغییر نخواهد داد

البته تعجب نمی کنیم اگر ملک سلمان تصمیم به تغییر سیاست کشورش در قبال سوریه بگیرد و به صورت تدریجی از این مساله عقب نشینی نماید، چرا که وی هیچ مشکل شخصی با بشار اسد رئیس جمهوری سوریه ندارد، برخلاف برادرش ملک عبدالله که هرگز نتوانست از اقدام بشار اسد رئیس جمهوری سوریه  که از وصف " اشباه الرجال " ( نیمه مرد ) برای ملک عبدالله استفاده کرده بود، بگذرد. بشار اسد رئیس جمهوری سوریه از این عبارت در مخاطب قرار دادن سران عرب شرکت کننده اجلاس سران در شرم الشیخ استفاده کرد،  البته همچنین باید بگوییم که پادشاه جدید عربستان در سیاست کشورش در قبال ایران که آن را بزرگ ترین دشمن خود می داند تغییر نخواهد داد.

شاید تغییر اساسی که بیشتر نمود داشته باشد و انتظار رویداد آن را داشته باشیم با پرونده کشورهای عرب حوزه خلیج فارس خواهد بود، و اختلافات با کشورهای همسایه و بخصوص با کشور قطر تغییر خواهد یافت و روابط با مصر هم تغییر می یابد و رو به توسعه پیش می رود چرا که ( ملک ) سلمان پیش از این مسئول پرونده مصر در آن دوران بوده است.

عربستان سعودی هم اکنون در آستانه یک مرحله مهم انتقالی جدید و متفاوت از گذشته قرار دارد، ممکن است شاهد تغییرات بزرگ داخلی و خارجی باشیم، و در مرحله آتی ممکن است به حالت تردیدی که در مدت چهار سال گذشته از این کشور در تصمیم گیری ها شاهد بودیم پایان داده شود، چرا که در این چهارسال، پادشاه عربستان دوره بیماری را می گذراند.

انتهای پیام /ر