دیار گروس با ۷ هزار سال قدمت و ۵۰۰ اثر تاریخی و باستانی + تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیجار، آثار باستانی در هر کجای ایران و در هر نقطه از جهان که باشد، طرفداران و گردشگران خاص را به خود جذب می‌کند و هر ساله افراد زیادی برای بازدید از اماکن تاریخی به شهرها و مناطق دوردست سفر می‌کنند.

گردشگری فارغ از اینکه به عنوان یک تفریح محسوب می‌شود، صنعتی پر درآمد است که در صورت ایجاد زیر ساخت‌های لازم همراه با تبلیغات و اطلاع رسانی گسترده، می‌تواند زمینه ساز اشتغال و جذب توریسم در یک نقطه خاص باشد.

دیار گروس با قدمتی نزدیک به هفت هزار سال بیش از 500 اثر تاریخی و باستانی را در دل خود جای داده و تا کنون 191 مورد آن به ثبت ملی رسیده است.

اما منطقه گروس با وجود دارا بودن جاذبه‌های گردشگری بسیار و اماکن تاریخی گسترده و متنوع در سرتاسر آن، حتی برای ساکنان خود نیز ناشناخته است که این امر بیانگر بی‌توجهی مسئولان ذیربط به حوزه عظیم گردشگری است.

فارغ از همه مسائل پیرامون بحث گردشگری در کردستان بویژه شهرستان بیجار در اطراف سد تالوار 18 تپه باستانی توسط کاوشگران شناسایی شده که قدمت منطقه گروس را به هزاره ششم و پنجم قبل از میلاد نیز می‌رساند.

بی توجهی مسئولان حوزه گردشگری و میراث فرهنگی به آثار باستانی موجود، ضمن وارد آوردن لطمات جبران ناپذیر به تاریخ و پیشینه یک منطقه، سبب نادیده انگاشتن ارزش تاریخ و پیشینه آن توسط نسل‌های جدید و تخریب و نابودی روز افزون میراث گذشتگان یک منطقه می‌شود.

شماری از آثار باستانی و اماکن تاریخی دیار گروس برای آشنایی هرچه بیشتر مخاطبان با این منطقه تاریخی معرفی شده است.

آثار دوران سلجوقی در گروس؛ امام زاده عقیل(ع)

معماری در عصر سلجوقی پیشرفت بسیاری کرده و بناهای مذهبی و غیر مذهبی زیادی در این دوره احداث شده است و از آثار مذهبی این دوره، بنای مقبر بود که یک نمونه از آنها در بیجار گروس به نام مقبره امام زاده عقیل(ع) در حسن آباد یاسوکند به یادگار مانده است.

بنای امامزاده عقیل(ع) یکی از قدیمی‌ترین آثار معماری بیجار در دوره اسلامی است و احتمالا به دوره سلجوقی تعلق دارد. بنای این امامزاده در یک محوطه قدیمی وسیع قرار گرفته و آثار سفالینه‌های آن از دوره سلجوقی و ایلخانی به جای مانده است. پلان این بنا مربع شکل و ابعاد فضای داخلی آن 6 × 6.5 متر است . در هر یک از اضلاع بنا، طاق نما و در گوشه ها فیلپاهایی به شکل دایره تعبیه شده است.

از مشخصات بارز معماری این بنا ، آجرکاری پرکار با طرح‌ها و نوشته های مختلف است و عبارت"بسمله" آن خوانده شده است. در داخل ساختمان تزیینات گچ بری جالب و کتیبه‌هایی به خط کوفی است. کتیبه‌ها حاوی آیات قرآنی و احتمالاً متعلق به زمان ساخت بنا است. با وجود اینکه گنبد بنا تخریب شده است، اما نوع معماری و تزیینات به کار رفته در آن،‌ تاریخ احداث آن را به دوره سلجوقیان نسبت داده و تداوم استفاده از آن را در زمان ایلخانیان نشان می‌دهد.

ساختمان امامزاده قابل مقایسه با امامزاده باکندی و بقعه پیر در تاکستان است که شباهت بسیاری با آن دو دارد. این بنا را می‌توان در شمار مهم‌ترین بناهای دوره سلجوقی در ایران به حساب آورد.

همچنین برج سازی بر روی آرامگاه‌ها نیز در این دوران رواج داشته است مانند برج آجری "اشقون بابا" که در نتیجه بی توجهی مردم و مسئولان در سال 1385 شمسی ویران شد.

آثار دوران مغول در گروس؛ پل گل قشلاق بر روی رودخانه قزل اوزن

این پل به صورت ویرانه‌ای بر روی رودخانه قزل اوزن نزدیک روستای گل  قشلاق در مرز شهرستان بیجار و استان زنجان واقع شده است که برای عبور کاروان‌ها بر روی رودخانه پر آب قزل اوزن ساخته شده و به نظر می‌رسد که پل متعلق به اواخر دوران ایلخانی مغول تا اوایل دوران صفویه است.

امروز تنها نیمی از آن در سمت غرب رودخانه قزل اوزن باقی مانده است. با توجه به نوع معماری و شواهد موجود به احتمال قریب به یقین از آثار دوره صفویه است که در مسیر کاروان گیلان به بغداد و عتبات عالیات قرار گرفته است. این پل که یکی از جاذبه‌های گردشگری بیجار محسوب می‌شود به شماره 8043 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

آثار دوران صفوی در گروس؛ پل تاریخی صلوات‌آباد

پل زیبا و تاریخی صلوات آباد در 15 کیلومتری بیجار بر روی رودخانه قزل اوزن و نزدیکی روستا و قلعه تاریخی صلوات آباد بنا شده که به منظور عبور کاروان‌های زائر منطقه آذربایجان به عتبات عالیات در عراق و عربستان ساخته شده است. پل تاریخی صلوات آباد یکی دیگر از نماد و نشانه‌های قدمت بیجار گروس است که در سال 1337 در ردیف 420 آثار ملی ثبت شده و هر ساله پذیرای گردشگران زیادی است.

قلعه تاریخی صلوات آباد

این قلعه به دور روستای صلوات آباد کشیده شده است که پایه‌های دیوار آن از سنگ و مابقی قسمت‌هایش از خشت، کاه و گل ساخته شده که دارای 9 برج و بارو است و هم اکنون نیز بیشتر قسمت‌های آن استوار و پا بر جا هستند.

علاوه بر آنچه متعلق به این دوران نامبرده شد آثار دیگری نیز در بیجار گروس وجود داشته که یا به کلی از بین رفته اند و یا تنها خرابه هایی از آن باقی مانده است.

آثار دوران زندیه در گروس؛ مسجد خسروآباد نگینی در دل گروس

از جمله آثار موجود در گروس که متعلق به دوران زندیه است مسجد تاریخی روستای خسرو آباد در 45 کیلومتری شهر بیجار است. این مسجد با سقف‌هایی کوتاه وگنبدهایی کوچک و بدون مناره به دستور محمد امین خان گروس ساخته شده که شامل مصلای تابستانی در ضلع شمالی، ایوان جنوبی و حجره هایی بررای استراحت طلاب و خادمین است. این اثر باستانی زیبا با شمارهٔ ثبت 2607 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آثار دوران قاجار در گروس؛ مسجد جامع بیجار

اوایل تا اواسط دوران قاجار دوران اوج ترقی و رشد ولایت گروس بوده است که در این دوران بناهای بسیاری به صورت عام المنفعه، مذهبی، عمومی و خصوصی ساخته شده است که از جمله آنها مسجد جامع بیجار در سال 1320 ه ق به دستور حاج نجفعلی خان گروسی جد امیر نظام گروس بنا شده و گنجایش بیش از 600 نفر را داشته است. اما در دوران جنگ جهانی اول بر اثر گلوله باران توپ‌های دولت عثمانی به کلی ویران شد و اکنون از آن مسجد جامع قدیم فقط چند سر ستون باقی مانده است.

از آثار دیگر این دوران مسجد قزلعلی واقع در روستایی به همین نام است اما این بنا که یکی از بناهای تاریخی و بسیار زیبای گروس بوده به دلیل بی توجهی مردم روستا و مسئولان ویران شده است.

شاهراهی به نام بازار بیجار

بازار بیجار در مرکز شهر واقع شده و از بقایای بافت قدیمی شهر محسوب می شود. تاریخ احداث بنای بازار به دوران صفویه بر می‌گردد اما در دوران زندیه به علت حمله کریم خان زند به بیجار و کردستان بخش‌های زیادی از آن آسیب می‌بیند و در دوران قاجار پس از بازسازی در طی جنگ جهانی اول به کلی آسیب می‌بیند و توسط روس‌ها به آتش کشیده می‌شود بازار بیجار در سال 1378 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 2591 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

تیمچه حاج شهباز زیبای خفته در دل بیجار

در ضلع شرقی راسته بازار بیجار تیمچه‌ای به نام تیمچه حاج شهباز، تاجر بزرگ بیجاری قرار گرفته است. اصل این تیمچه متعلق به دوران صفویه است و در دوران قاجار باز سازی شده است. این تیمچه در دوران قاجار متعلق به حاج شهباز، تاجر بزرگ گروس و امیر نظام گروسی و کافی الدوله امیرانی بوده است.

این تیمچه متشکل از 4 گنبد است که درون گنبدها با کاربری و آجر کاری زیبایی تزیین شده و در بدنه آن، روزنه‌هایی برای تامین روشنایی تیمچه تعبیه شده است و از شاهکارهای نور پردازی محسوب می‌شوند.

سرای امیر تومان نیز در ضلع غربی بازار بیجار قرار دارد که در بین مردم بیجار به تیمچه امیر تومان معروف است. این سرا دارای یک حیاط مرکزی است که حجره‌هایی در پیرامون شکل گرفته است. پلان آن به شکل هشت و نیم هشت است و در یک طبقه با مصالح خشت و آجر و سنگ ساخته شده و محل تجارت مهمی در گذشته بوده است.

این محل در هنگام حضور متفقین در ایران مکان استقرار نیروهای نظامی اشغالگر بوده و پس از آن نیز پادگان نظامی و ژاندارمری بوده است. با وجود وارد آمدن آسیب های فراوان به این بنا، کارهای حفاظتی، استحکام بخشی و مرمت آن در حال پیگیری است.

قلعه‌های بیجار گروس

در دوران قاجار به دلیل نا امنی بیش از حد، اغلب روستاهای بزرگ بیجار گروس صاحب قلعه‌ای بودند که جهت حفاظت و مقابله با دشمن توسط خوانین محلی ساخته می‌شد. قلعه خان قزی خانم در روستای قزلعلی، مظفر خان در روستای میدان، گلبلاغ، سید خضر، حیدر بیک، حمید خان و چند قلعه دیگر جهت جلوگیری از نا امنی و شرارت طوایف اطراف و اکناف گروس ساخته شده‌اند.

امام زاده حمزه عرب

یکی از بهترین و جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کردستان در بیجار کوه حمزه عرب است، ارتفاع  این کوه از سطح دریا حدود دو هزار و 640 متر است که برروی این کوه بلند که از هر طرف چشم انسان را نوازش می‌دهد،

حمزه عرب سید‌جلیل القدری است که از سلسله سادات امام موسی بن جعفر(ع ) در سال 973 هجری شمسی و طبق مستندات به دست آمده بنا بر وصیت خودش به خاک سپرده شده است که در بین اهالی منطقه گروس مشتاقان فراوانی دارد. تماشای طلوع خورشید در جوار این امام زاده هر ساله گردشگران زیادی را بر فراز این کوه جذب می‌کند. این امامزاده اخیرا در لیست طرح های ملی قرار گرفته است.

مسجد خسروآباد نگینی در دل گروس

این بنا متعلق به دوران قاجار است و با توجه به نام آن، احتمال آن می‌رود که توسط خسروخان اردلان ساخته شده باشد. این مسجد نیز به سبک مساجد خاص منطقه کردستان با ویژگی و رعایت یک ایوان به سمت جنوب و شبستانی ستون‌دار در پشت آن و یک حیاط در مقابل آن در ضلع جنوبی ساخته ‌شده‌ و از بناهای ارزشمند استان به شمار می‌رود و بسیار متاثر از سبک معماری مسجد جامع سنندج است. این بنا با شمارهٔ ثبت 2607 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منطقه حفاظت شده بیجار

منطقه حفاظت شده این شهر به عنوان مهم ترین زیستگاه طبیعی استان کردستان و نگین سبز بام ایران با وسعتی بالغ بر 2300 هکتار در 18 کیلومتری شمال بیجار در اراضی صلوات آباد واقع شده است. از مهم‌ترین آثاری که در داخل منطقه حفاظت شده قرار گرفته، قلعه قم چقا، دره پادشاهان، پل و روستای تاریخی صلوات آباد، کتیبه باستانی دره آسیابان و قلعه چشمه سنگین است. از مهم ترین حیوانات موجود در این منطقه می‌توان به وجود قوچ، میش ارمنی، آهو، خرس قهوه ای، گراز، گربه وحشی و انواع پرندگان اشاره کرد.

دره هفت آسیاب

دره هفت آسیاب واقع در روستای قمچقای یکی از نقاط دیدنی شهرستان بیجار است. این دره  مملو از چشمه‌های پر آب و خروشانی است که در زمان‌های دور سنگ‌های آسیاب را به گردش در می‌آورد. در این دره بقایای هفت آسیاب سنگی به جا مانده است، به همین دلیل این دره را دره هفت آسیاب می‌نامند. مجاورت این مکان با دره پادشاهان ارزش تاریخی آن را دو چندان نموده است چرا که در تمام فصول سال می‌توان مناظر زیبای طبیعت را مشاهده کرد.

تپه‌های باستانی واقع در دل سد تالوار

سال گذشته و با آبگیری سد تالوار بیجار، مسئولان شهرستانی بویژه رئیس سازمان میراث فرهنگی بیجار خبر از کشف 18 تپه باستانی در دل این سد داد که در صورت آبگیری کامل این سد این تپه‌های باستانی که اشیاء تاریخی بسیاری را در دل خود جای داده است از بین خواهد رفت.

پس از رایزنی‌های صورت گرفته مسئولان شهرستانی با مقامات دولتی بودجه ناچیزی در اختیار این سازمان جهت نجات بخشی آثار باستانی این تپه‌ها قرار گرفت. اما به دلیل تعداد بالای تپه‌ها، این کاوش نیازمند هزینه و مدت زمان طولانی است.

اشیای کشف شده از دل این تپه‌ها گویای قدمت بسیار بالای منطقه گروس است چرا که شناسایی برخی از ابزارها و اشیای قدیمی در آن، بیانگر قدمت این منطقه تا سده ششم قبل از میلاد است. هرچند که در سالیان اخیر اقدامات مثمر ثمری برای حفاظت از آثار تاریخی و باستانی در سرتاسر منطقه گروس صورت نگرفته است و هر روز شاهد تخریب بناهای تاریخی یکی پس از دیگری هستیم، اما اکنون تنها در خواست مردمان دیار گروس نجات بخشی آثار باستانی مدفون شده در دل تپه‌های سد تالوار است چرا که با آبگیری این سد علاوه بر آثار تاریخی و باستانی، قدمت، هویت و تاریخ  چندین هزار ساله دیار گروس هم مدفون خواهد شد.

گزارش از فرشته قهرمانی

انتهای پیام/