ایرانی که توان ساخت سوزن ته‌گرد نداشت، موشک ساز شد

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، 36 سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می گذرد و وضعیت کشور نسبت به 36 سال پیش تغییرات بسیاری داشته است. این تغییرات طیف گسترده ای داشته، از افزایش 2 برابری جمعیت تا دستیابی به تکنولوژی های هایتک؛ اما در میان آحاد جامعه برخی تورم، گرانی و بیکاری در جامعه امروز را در کنار فقر و فاصله طبقاتی در زمان پیش از انقلاب قرار می دهند و می گویند که انقلاب آنطور که باید موجب رشد و تعالی اقتصادی کشور نشده است. این شبهات را از بین عامه مردم شنیدیم و پاسخ آنرا از محمدحسن قدیری ابیانه که از دیپلمات های باسابقه و یکی از کارشناسان صاحب نظر در خصوص مسائل اقتصادی است جویا شدیم.

تسنیم: برخی معتقدند که سطح رفاه جامعه در زمان شاه بیشتر بوده، به نظر شما این حرف تا چه حد درست است؟

قدیری ابیانه: حجم صادرات نفت قبل از انقلاب روزانه 5.4 میلیون بشکه بود، این رقم قبل از تحریم ها به حدود 2.3 میلیون بشکه در روز رسید. در حالی که جمعیت آن زمان 36 میلیون نفر بود و اکنون 78 میلیون نفر جمعیت داریم. یعنی قبل از انقلاب میزان صادرات نفت به ازای هر نفر 5 برابر میزان صادرات نفت به ازای هر نفر قبل از تحریم است؛ بنابراین اگر بخواهیم عملکردها را ارزیابی کنیم باید به دستاوردها ضریب 5 دهیم و بگوییم علی رغم اینکه صادرات نفت به ازای هر نفر به یک پنجم رسیده ما این دستاوردها را داشتیم.

با وجود این حجم از صادرات نفت و درآمدزایی آن، عمر متوسط امید به زندگی در ایران، پیش از انقلاب 52 سال بود اما این رقم اکنون در خصوص مردان به 72 سال و در خصوص زنان به 76 سال رسیده است.

تسنیم: پس سطح رفاه کمتر بوده که سطح امید به زندگی پایین بوده است؟

قدیری ابیانه: بله، رفاه پیش از انقلاب برای افراد معدودی از جامعه معنا داشت و طیف گسترده ای از مردم در فقر زندگی می کردند.

تسنیم: میزان فقر پیش از انقلاب بیشتر بود یا میزان فقر در جامعه کنونی؟

قدیری ابیانه: پیش از انقلاب آنچنان فقر در کشور گسترده بود که 35 سال تلاش برای فقرزدایی و محرومیت زدایی هنوز به پایان خودش نرسیده، هر چند اقدامات زیادی در این 35 سال انجام شده اما فقری که هنوز در جامعه ما وجود دارد و محرومیت هایی که در برخی نقاط کشور است ریشه در گذشته دارد.

استراتژی غرب این بود که کشورهای اسلامی نفت خیز نباید تولید ثروت داشته باشند، بلکه باید وابسته به نفت خام باشند. برای اینکه وابسته به نفت خام باشند، تولید ثروت نباید داشته باشند، برای اینکه تولید ثروت نداشته باشند نباید کار کنند و برای اینکه کار نکنند باید فرهنگ کار را در آن کشور از بین برد و با برنامه ریزی و حساب شده عمل کردند و استعماری که در دوران پیش از انقلاب در ایران برنامه ریزی می کرد، توانست در از بین بردن فرهنگ کار در ایران موفق عمل کند.

من این فقر را از وابستگی هایی می دانم که در دوران پیش از انقلاب داشتیم و توجهی به هزینه کردن ثروت های ملی در ایجاد زیرساختهای کشور نداشتیم و آنچنان این فقر گسترده شد که هنوز آثار محرومیت ناشی از آن در بخشی از نقاط کشور دیده می شود.

در زمان پیش از انقلاب، به گونه ای عمل می شد که پول حاصل از صادرات انبوه نفت خام صرف ساخت زیرساختها نشود و به جای اینکه به جیب ملت برود در هزینه های دولتی صرف می شد و این مسأله فقر گسترده ای به دنبال داشت.

تسنیم: اگر فقر در ایران ناشی از عدم توجه سالهای زمان پهلوی و پیش از آن به لزوم سرمایه گذاری در زیرساختهای کشور بوده و در سالهای پس از انقلاب، برای رفع آن تلاش شده، پس باید فقر در جامعه کنونی کمتر از سالهای پیش از انقلاب باشد.

قدیری ابیانه: به شدت فقر در کشور کاهش یافته، نه تنها فقر کاهش یافته بلکه ملاک های فقیر بودن هم تغییر و ارتقا یافته است. در اوایل انقلاب، ملاک فقیر بودن یک روستا را نداشتن آب آشامیدنی و یا نداشتن حمام بهداشتی می دانستیم اما ملاک ها تغییر کرده و اکنون ملاک فقیر بودن یک روستا نداشتن خط تلفن است. امروز در روستاهای ما هر خانه خط تلفن دارد و ارتباطات ماهواره ای نیز پای خود را در روستاهای کشور باز کرده است. ظرفیت های انقلاب اسلامی بسیار گسترده و متنوع است.

تسنیم: پس قاعدتا با کاهش فقر در جامعه، باید شکاف طبقاتی کمتر شده باشد؟

قدیری ابیانه: بسیار کمتر شده.

تسنیم: در مورد میزان فساد و سوء استفاده از بیت المال نظر شما چیست؟

قدیری ابیانه: در آن دوران نزدیکان خاندان پهلوی و نزدیکان کسانی که در رأس امور بودند به غارت بیت المال می پرداختند، و اموال بیت المال را تلف می کردند. مثلا هر شب که در دربار مهمانی بود زنانِ دربار سوار هواپیما می شدند و می رفتند پاریس آرایش می کردند و برای مهمانی آماده می شدند و با هواپیما برای مهمانی شب باز می گشتند که تمام هزینه های این ریخت و پاش ها از بیت المال بود. یک همچین فسادهایی برای مسئولان نظام جمهوری اسلامی اصلا قابل تصور نیست. آنقدر فساد و دزدی بود که اموال فرح از اموال خود شاه هم بیشتر شده بود.

تسنیم: ولی اکنون هم فساد وجود دارد.

قدیری ابیانه: خاطرات فردوست این را مشخص می کند که اصلا فساد پذیرفته شده بود، شاه می دانست که فساد است و می گفت باشد. قصد مبارزه با فساد را نداشتند چون خودشان فاسد بودند. اشرف پهلوی علاوه بر منابع درآمدی دیگر به قاچاق مواد مخدر روی آورده بود، گزارشاتی را در خصوص اینگونه فسادها به شاه می دادند اما شاه توجهی نمی کرد و در عمل خود شاه تولیدگر فساد بود. ما الان اگر فسادی داریم فساد پذیرفته شده نیست، فساد تحمیل شده به کشور ما است. و البته داریم با فساد مقابله می کنیم و باید هم بکنیم. در آن زمان حرکتی برای مبارزه با فساد نبود ولی اکنون با فساد مبارزه می شود. در آن زمان حرکتی اقتصادی نبود که بخواهد در آن فساد صورت بگیرد. سیاست استعمار این بود که ایران نباید تولید ثروت داشته باشد، و در این زمینه تلاش زیادی را انجام دادند تا فرهنگ کار را در ایران از بین ببرند. گفتند که نباید درآمدهای حاصل از فروش نفت در توسعه و آبادانی کشور هزینه شود بلکه باید در مصرف از بین برود و برای اینکه باز این پول به جیب غربی ها بازگردد به مصرف کالاهای خارجی روی آوردند، لذا هم مصرف گرایی را در ایران دامن زدند و هم کاری کردند که مصرف کالای خارجی تبدیل به نشانه ای از تشخص اجتماعی شود.

تسنیم: آیا این درست است که روند مصرف گرایی، رفاه نسبی برای مردم به وجود آورده بود و حالا که می خواهیم از این پول درست استفاده کنیم، رفاه ظاهرا کمتر از زمان شاه به نظر می آید؟

قدیری ابیانه: من با یک مثال این موضوع را توضیح می دهم. الان کسانی که خانه دارند می توانند رفاه نسبی بالاتری را برای خودشان تأمین کنند. شخصی که خانه دارد و به طور مثال خانه اش 300 میلیون تومان ارزش دارد می تواند خانه خود را بفروشد و همان خانه را 50 میلیون تومان رهن کند. باز هم در خانه ای که زندگی می کرده زندگی می کند و 250 میلیون تومان هم پول نقد در دست دارد که می تواند با هزینه کردن این پول، رفاه بیشتری برای خود فراهم کند اما در اصل، سرمایه اصلی خود را که خانه است از دست داده است و دیگر مالک خانه نیست.

صادرات 5.4 میلیون بشکه نفت به همین مثال می ماند. یعنی خالی کردن منابع و ثروت. عربستان هم روزی 10 میلیون بشکه از زیرپایشان خالی می شود و متوجه این مسأله نیستند. با این وجود که سرمایه اصلی مان را با این حجم زیاد می فروختیم، رفاه قبل از انقلاب در ایران به شدت پایینتر بود. یک قشر محدودی در ایران بودند که زندگی لوکسی داشتند ولی اکثر مردم فقیر بودند که عمر متوسط 52 سال بود. فقر در کشور بی داد می کرد که 35 سال سازندگی و تلاش برای فقرزدایی و محرومیت زدایی هنوز به اتمام نرسیده است.

تسنیم: برخی این مسئله را عنوان می کنند که پیشرفتهایی که در این 35 سال داشتیم، اگر نظام شاهنشاهی سقوط نمی کرد با همین روند به این پیشرفت ها دست پیدا می کردیم و این پیشرفتها خاصیت نظام جمهوری اسلامی نبود. نظر شما چیست؟

قدیری ابیانه: سفیر انگلیس در ایران کتابی به نام "میان غرور و سقوط" نوشته که در این کتاب شرحی از کارهایی که در آن زمان انگلیس در ایران برنامه ریزی می کرد آورده است. این فرد، 5 سال قبل از انقلاب منصوب شد و 5 روز قبل از سقوط شاه مأموریتش تمام می شود. در کتاب خود می گوید، اولین کاری که در ارتباط با انجام مأموریتم در ایران انجام دادم این بود که تجار و صاحبان سرمایه ایران را جمع کردم و به آنها توصیه کردم که به هیچ وجه در ایران سرمایه گذاری نکنند و فقط کالای مصرفی به ایران بفروشند. اگر ناچار شدند سرمایه گذاری کنند در سرمایه گذاریشان کالاهای مونتاژ را به گونه ای وارد کنند که وسایل یدکی اش از انگلستان آمده باشد، و می گوید از این منظر ایران بهترین بازار برای مصرف کالاهای انگلیسی در جهان سوم است.

این رویه در زمان شاه که اینگونه ایران تبدیل به بازار مصرف کشورهای استعمارگر شده بود، به هیچ وجه نمی توانست به پیشرفت کشور کمک کند. حتی هویدا که گفته بود هر ایرانی باید یک پیکان داشته باشد، این گفته مطابق با همین سیاست انگلستان است که یک صنعت مونتاژی باشد و وسایل یدکی اش از انگلیس به ایران بیاید و در واقع درآمدهای نفتی صرف خرید ماشین هایی شود که ظرف مدت 10 – 15 سال مستهلک می شوند و چیزی بر ثروت کشور نمی افزایند.

وقتی مصدق می خواست نفت را ملی کند، این حرفی که امروز نماینده انگلیس در سازمان ملل می زند که هسته ای شدن ایران خطری است برای صلح و امنیت جهان، آن زمان سفیر انگلیس در سازمان ملل گفته بود که ملی شدن نفت ایران خطری است برای صلح و امنیت جهان.

اگر مطابق با روند قبل از انقلاب نفت صادر می شد و مصرف با همان رویه ادامه پیدا می کرد در سال 1375 منابع نفتی که تا آن زمان کشف شده بود پایان می یافت. آنها بنایشان این بود که ما کار و تلاش و تولید نداشته باشیم و مصرف گرا باشیم و اگر چیزی هم به ما دادند برای منافع خودشان بود.

آنها موافقت کردند که به ایران اسلحه بدهند. اسلحه به ایران می دادند برای اینکه ایرانی ها منافع غرب را در منطقه تأمین کنند و این سرباز ایرانی باشد که جان خودش را فدای منافع امریکا بکند. مثلا همین انرژی هسته ای را آن زمان موافقت کرده بودند بسازند با این هدف که ایران نفت خودش را کمتر مصرف کند و آنها بتوانند به بهترین وجه نفت را غارت کنند ولی هدف این نبوده که ایران پپیشرفت کند.

انقلاب سفیدی که زمان شاه انجام شد با این هدف بود که ایران را از کشور تولید کننده و حتی با توان صادرات محصولات کشاورزی به یک نیازمند واردات تبدیل کند. به هر حال رژیم فاسد نمی تواند باعث پیشرفت کشور شود و اینکه اگر نظام شاهنشاهی می ماند به این پیشرفت میرسیدیم، مسئله ای کاملا نادرست است. مسلما در شرایط سال 57 نمی ماندیم اما این دستاوردهایی که در 35 – 36 سال گذشته کسب کردیم را مطمئنا کسب نمی کردیم. پیشرفت هایی که در کشور داشتیم، علی رغم تحریم ها، جنگ تحمیلی و توطئه ها بود و پیشرفت های بی نظیری است. در قبل از انقلاب کشتی هایی که می خریدیم ملوان و کاپیتان برای کشتی ها نداشتیم، امروز ما خودمان سازنده کشتی های اقیانوس پیما و زیردریایی هستیم.‌ هواپیماهایی که ما می خریدیم مثل اف 14 و اف 4 و امثال آن، ایرانی ها حق نداشتند ببینید چگونه تعمیر می شود، حق نگاه کردن به آن برای تعمیر را نداشتند. ما امروز خودمان هواپیمای جنگنده و مسافری می سازیم. ما قبل از انقلاب سوزن ته گرد نمی توانستیم تولید کنیم، امروز به یکی از 4 یا 5 کشور موشکی جهان تبدیل شده ایم. آن زمان سفرای انگلیس و امریکا برای ما تصمیم می گرفتند ما امروز خودمان تصمیم می گیریم.

تمام اقتصاد کشور بر مبنای واردات تنظیم شده بود، یعنی حتی بنادر ما بنادری بود که می توانست جنس تخلیه کند نه اینکه بار کشتی بکند. قوانین و مقررات ما هم به گونه ای بود که واردات را تقویت می کرد و برای صادرات هزاران مشکل وجود داشت که متأسفانه هنوز برخی این مشکلات وجود دارد.

منتها می توانیم بگوییم که قطعا اینطور نیست که کشور بعد از چندین سال مثل سال 57می ماند ولی آنچه مسلم است پیشرفتی که در این مدت داشتیم امکان تحقق اش قبل از انقلاب نبود.

انتهای پیام/