مرور روابط استراتژیک پاکستان، آمریکا و هند در سایه بی‌اعتمادی اسلام‌آباد-واشنگتن
در حالی که موقعیت ژئوپولیتیک اسلام‌آباد برای آمریکا، هند و چین حائز اهمیت است اما در شرایط کنونی روابط واشنگتن-اسلام‌آباد به عنوان شرکای استراتژیک در سایه بی‌اعتمادی ادامه دارد.
به گزارش دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم به نقل از «پاکستان تودی»، موقعیت ژئوپولیتیک پاکستان برای آمریکا، هند و چین با اهمیت است اما در شرایط کنونی واشنگتن- اسلام‌آباد به‌عنوان شرکای استراتژیک در سایه بی‌اعتمادی روابط دو کشور را ادامه می‌دهند.
با توجه به سفر اخیر نخست‌وزیر پاکستان به آمریکا، حوادث مهم در روابط پاکستان با هند و آمریکا پس از سال 2008 میلادی در ادامه خواهد آمد تا فراز و فرود آن در هفت سال گذشته به طور مناسبی مشخص شود.
سال 2008 میلادی
تنش‌های هند و پاکستان پس از حملات بمبئی در 26 نوامبر سال 2008 بیش از گذشته افزایش یافت.
گروه‌های تروریستی همزمان چند مکان مختلف در شهر بمبئی را هدف قرار دادند که در این حملات دستکم 183 نفر از جمله 22 تبعه خارجی کشته و همچنین 327 نفر دیگر زخمی شدند.
دولت پاکستان در ماه دسامبر سال 2008 میلادی اعتراف کرد که احتمال برنامه ریزی حملات بمبئی از خاک این کشور وجود دارد اما اتهامات هند مبنی بر همکاری سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (آی.اس.آی) در این حملات را به شدت رد کرد.
سال 2009 میلادی
«مان موهان سینگ» نخست‌وزیر سابق هند در دیدار با «آصف علی زرداری» رئیس جمهور سابق پاکستان در حاشیه کنفرانس همکاری‌های شانگهای در 16 ژوئن سال 2009 میلادی با حضور رسانه‌های بین‌المللی در روسیه، رفتار نامناسب دیپلماسی سنتی خود را نشان داد و گفت: دستور من آن است که از خاک پاکستان برای انجام عملیات‌های تروریستی علیه هند استفاده نشود.
در این دیدار هیچ توافقی بین هند و پاکستان انجام نشد.
16 جولای سال 2009 میلادی، «یوسف رضا گیلانی» نخست‌وزیر سابق پاکستان در نشست «جنبش عدم تعهد» در «مصر» با مان موهان سینگ دیدار کرد.
مقامات هندی و پاکستان پس از این نشست در بیانیه مشترک اعلام کردند که نخست‌وزیران دو کشور پذیرفتند که مذاکرات تنها راه حل پیشرفت در روابط دهلی‌نو- اسلام‌آباد است.
به گفته نخست‌وزیران هند و پاکستان، اقدام علیه تروریسم باید به روند گفت‌گوی ترکیبی مرتبط نشود.
پاکستان همزمان با این تحولات روابط حسنه‌ای با آمریکا داشت.
آمریکا در اکتبر سال 2009 میلادی لایحه «کری- لوگر» را تصویب کرد و بر اساس آن، 7.5 میلیارد دلار کمک غیرنظامی را تحت شرایط اینکه واشنگتن بر ارتش پاکستان اعتماد ندارد، به دولت اسلام‌آباد فراهم کرد.
«باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا در یک دسامبر سال 2009 میلادی تصمیم گرفت که روابط با پاکستان را بر پایه اعتماد و احترام متقابل گسترش دهد.
سال 2010 میلادی
دولت اوباما در فوریه سال 2010 میلادی کمک سه میلیارد دلاری دیگر به پاکستان اختصاص داد.
قابل ذکر است که آمریکا از سال 2002 الی 2010 میلادی به طور کلی 18 میلیارد دلار کمک نظامی و اقتصادی برای پاکستان فراهم کرده است.
دولت هند در 4 فوریه سال 2010 میلادی باردیگر پیشنهاد مذاکرات در سطح وزرای خارجه را به پاکستان ارائه کرد.
«نیروپاما راو» قائم مقام وزیر امور خارجه هند بدون توضیحی در مورد موضوع گفت‌وگوی دو کشور، «سلمان بشیر» همتای پاکستانی را برای مذاکرات به دهلی‌نو دعوت کرد.
هیئت بلند پایه پاکستانی به هند سفر کرد و مقامات این کشور بیش از سه پرونده را به مقامات اسلام‌آباد ارائه کردند.
دهلی‌نو در این پرونده‌ها از اسلام‌آباد خواست که 33 شهروند از جمله دو افسر نظامی این کشور که در حال خدمت هستند و همچنین فراریان هندی که متهم به عملیات تروریستی را به دهلی‌نو تحویل دهد.
قائم مقام وزیر امور خارجه پاکستان در عین حال یادآور شد که این کشورش نیز شاهد ده‌ها عملیات تروریستی مانند حملات بمبئی بوده و از سال 2008 میلادی بیش از 5366 شهروند را در 3043 عملیات مختلف تروریستی از دست داده است.
بدیهی است که مقامات هند و پاکستان در این نشست نیز موفق به باز کردن یخ در بین روابط خود نشدند.
در عین حال، «عبدالغنی برادر» نفر شماره-2 طالبان افغانستان در اوسط ماه فوریه توسط نیروهای امنیتی پاکستان بازداشت شد.
دولت هند در ماه مارس سال 2010 میلادی باردیگر برای برگزاری دور دوم مذاکرات با پاکستان پیشنهاد داد اما اسلام‌آباد با رد این پیشنهاد گفت: اسلام‌آباد خواستار مذاکرات نتیجه بخش با هند است.
نشست اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا (سارک) در 28-29 آوریل سال 2010 میلادی در حالی در انتظار دیدار نخست‌وزیران هند و پاکستان در «بوتان» برگزار شد که نشست 47 کشور در مورد امنیت هسته‌ای در اویل این ماه در واشنگتن برگزار شده بود.
فشار آمریکا و کشورهای سارک نقش کلیدی در امضای قراردادی بین هند و پاکستان ایفا کردند که در بوتان صورت گرفت.
مقام‌های هند و پاکستان سه نشست برگزار کردند و بحث کلیدی این نشست‌ها عدم اعتماد بین دو کشور بود.
مان موهان سینگ نخست‌وزیر هند تروریسم و پیگرد تروریست‌ها از جمله عاملان حملات بمبئی را به عنوان مسایل مهم نشست دوکشور عنوان کرد و طرف پاکستانی در مورد حل این مشکل اطمینان داد.
نیروپاما راو قائم مقام وزیر امور خارجه هند در 24 ژوئن سال 2010 میلادی به اسلام‌آباد سفر کرد و در دیدار با همتای پاکستانی خود برای دیدار وزرای خارجه دو کشور در ماه جولای، دستورکاری را تشکیل داد.
پیشنهاد هند در این دیدار امور تجارت و انسان دوستانه بود و اسلام‌آباد در مورد عدم صدور بیانیه ضد هندی و یا سخنان نفرت‌آمیز از سوی «حافظ سعید» رهبر گروه تروریستی «لشکر طیبه» معروف به سازمان رفاهی «جماعت الدعوه» اطمینان داد.
دادگاه هندی در می سال 2010 میلادی حکم اعدام «اجمل قصاب» عامل کلیدی حملات بمبئی را صادر کرد و وزیر قانون این کشور نیز به اسلام‌آباد پیام داد که از سیاست استفاده از تروریسم در منطقه اجتناب کند.
سال 2011 میلادی
در ژانویه سال 2011 میلادی، «ریموند دیویس» عامل سازمان جاسوسی امریکا که به عنوان کارمند کنسولگری این کشور در پاکستان بود، دو شهروند پاکستانی را در شهر لاهور به قتل رساند.
این اقدام روابط واشنگتن- اسلام‌آباد را با چالش مواجه کرد اما آمریکا در این خصوص گفت: دیویس با مصونیت دیپلماتیک برخوردار است در حالی که پاکستان خواستار پیگرد قانونی وی است.
دیویس پس از پرداخت قصاص به خانواده کشته شدگان توسط دولت پاکستان آزاد شد.
مقام‌های هند و پاکستان در ماه فوریه سال 2011 میلادی در «نپال» دیدار کردند و در مورد ازسرگیری مذاکرات به توافق رسیدند.
یگان فوق ویژه نیروی دریایی آمریکا (US Navy SEALs) در تاریخ 2 می سال 2011 میلادی با عملیات محرمانه با نام «نیزه نپتون» در «ابیت آباد» شهری در ایالت «خیبرپختونخوا» در نزدیکی اسلام‌آباد «اسامه بن لادن» رهبر سابق القاعده را به قتل رساند.
به گفته بعدها، پاکستان تا زمان انجام این عملیات آگاه نبود.
روابط واشنگتن- اسلام‌آباد پس از کشته شدن 25 نظامی پاکستان در حمله هوایی ارتش آمریکا به پایگاه نظامی «سلاله» در «مهمند ایجنسی» منطقه مرزی پاکستان با افغانستان در 26 نوامبر سال 2011 میلادی بیش از پیش تیره تر شد.
پاکستان در عوض به ارتش آمریکا دستور تخلیه پایگاه نیروی هوایی سلاله داد که برای حملات علیه تروریست‌ها توسط نیروی خارجی مورد استفاده قرار داده می‌شد.
علاوه بر این، دولت پاکستان تدارکات ناتو برای آمریکا از خاک کشورش را نیز متوقف کرد.
سال 2012 میلادی
دولت هند در نوامبر سال 2012 میلادی اجمل قصاب را پس از چهارمین سالگرد حملات بمبئی در سال 2008 میلادی اعدام کرد.
دولت پاکستان «شکیل آفریدی» پزشکی با ماموریت واکسیناسیون فلج اطفال را به اتهام همکاری با سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در عملیات نیزه نپتون به 33 سال حبس محکوم کرد اما کنگره آمریکا نیز به همین خاطر کمک 33 میلیون دلاری به اسلام‌آباد را محدود کرد.
«آندرس فوگ راسموسن»، دبیر کل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) تأکید کرد که پاکستان باید تدارکات ناتو از مسیر افغانستان را آزاد کند.
با این حال، پاکستان در بیست و پنجمین نشست مهم ناتو در ماه می سال 2012 میلادی در «شیکاگو» دعوت نشد اما «آصف علی زرداری» رئیس جمهور سابق این کشور در این نشست شرکت کرد.
«پیتر لیوی» معاون وزیر دفاع آمریکا در 8 ژوئن سال 2012 میلادی برای پایان مسدود شدن تدارکات ناتو با تلاش جدید به اسلام‌آباد سفر کرد.
آمریکا در 11 ژوئن سال 2012 میلادی با صدور بیانیه‌ای که مذاکرات شکست خورده، از این روند کناره کشی کرد.
دولت پاکستان پس از عذرخواهی «هیلاری کلینتون» در مورد کشته شدن 25 نظامی این کشور در حمله هوایی آمریکا مسیرهای تدارکاتی کلیدی در افغانستان را بازگشایی کرد.
سال 2013 میلادی
امیدهای هند و پاکستان برای بهبودی روابط دوجانبه زمانی در سپتامبر سال 2013 میلادی کمی افزایش یافت که نخست‌وزیران هند و پاکستان در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل ملاقات کردند.
نخست‌وزیران هند و پاکستان در این دیدار به توافق رسیدند که تنش‌هایی که به دلیل درگیری‌های نیروهای امنیتی دو کشور در مناطق مرزی از جمله «جامو و کشمیر» وجود دارند، کاهش خواهند داد.
سال 2014 میلادی
پاکستان در سال 2014 میلادی عملیات نظامی با نام «ضرب عضب» را علیه تروریست‌ها در مناطق قبایلی این کشور آغاز کرد که تاکنون ادامه دارد.
مقامات دولتی و نظامی پاکستان مدعی‌اند که مناطق بیشتری در ایالت‌‌های «سند» و «بلوچستان» و هچنین مناطق قبایلی را از تروریست‌ها پاکسازی کرده اما حملات تروریستی در این کشور از جمله در این دو ایالت تاکنون ادامه دارد.
مقامات هند و پاکستان در ژانویه سال 2014 میلادی برای برگزاری مذاکرات در سطح مشاوران امنیت ملی در دهلی‌نو توافق کردند.
این روند مذاکرات قرار بود پس از 16 ماه برای اولین بار بین مقامات هند و پاکستان با امیدهایی مربوط به افزایش دسترسی به بازار، موانع غیر تعرفه‌ای و سرمایه‌گذاری و واردات و صادرات کالای آزاد برگزار شود.
مقامات هند و پاکستان در 12 فوریه سال 2014 میلادی برای آزادی کامیون‌های تجاری که در قلمروی دو کشور بازداشت شده بودند، موافقت کردند.
ژنرال «راحیل شریف» رئیس ستاد ارتش پاکستان در اول می سال 2014 میلادی با در نظر گرفتن قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل برای صلح پایدار، منطقه کشمیر را «رگ گردن» این کشور خواند و تأکید کرد که بحران این منطقه باید به خواسته مردم جامو و کشمیر حل شود.
نارندرا مودی که متهم به شورش ایالت «گجرات» در سال 2002 میلادی در هند نیز است، به دلیل باورها و دیدگاه‌های شخصی در رابطه با ایدئولوژی حزبش، در جامعه منطقه به نظر نمی‌رسد تا صلح و امنیت با پاکستان را برقرار کند.
مودی از سال 2001 الی 2014 میلادی سر وزیر ایالت گجرات بوده و حادثه‌ای بین هندوها و مسلمانان این ایالت در سال 2002 میلادی رخ که بر اثر آن، دستکم 2000 نفر با اکثریت مسلمانان کشته شدند.
مودی در 27 می سال 2014 میلادی با نخست‌وزیر پاکستان در دهلی‌نو مذاکراتی برگزار کرد و هر دو طرف توافق کردند که دور جدید از روابط دوجانبه را آغاز خواهند کرد اما تاکنون خبری از آن نشد.
سال 2015 میلادی
مذاکرات استراتژیک در سال 2015 میلادی بین آمریکا و پاکستان در اسلام‌آباد برگزار شد.
«جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا در دیدار با «سرتاج عزیز» پنج گروه‌کاری شامل اقتصادی و دارایی، انرژی و دفاع، اجرای قانون و ضد تروریسم، امنیتی، ثبات استراتژیک و عدم گسترش سلاح و ششمین گروه در مود آموزش و پرورش، علوم و فناوری را بررسی کرد.
یک نتیجه قابل توجه از تعامل تعهد پاکستان در مورد ممنوعیت رسمی «شبکه حقانی» شورشیان افغان بوده که از خاک پاکستان فعال هستند.
«نواز شریف» نخست‌وزیر پاکستان هفته گذشته با امیدهای بهبود روابط به آمریکا سفر کرد اما در مورد مسائل منطقه‌ای چندان دستاوردی نداشت.
بر اساس این گزارش، باوجود مذاکرات چهار روزه نخست‌وزیر پاکستان با مقامات واشنگتن به نظر می‌رسد که دوکشور در مورد مسایل پاکستان با هند و افغانستان به توافق نرسیده‌اند. و مشکلات با افغانستان، هند و اختلافات بر سر تهدیدات هسته‌ای در جنوب آسیا همچنان باقیست.
انتهای پیام/.
